Uppeldi og menntun - 01.01.2009, Blaðsíða 26

Uppeldi og menntun - 01.01.2009, Blaðsíða 26
Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 18(1)/200926 stofnuðu sögufélög af einhverju tagi til að fylgja málefninu betur eftir. Söfnun gam- alla muna og stofnun byggðasafna er önnur grein á sama meiði og víða höfðu sömu einstaklingarnir forgöngu um hvort tveggja, minjavörsluna og varðveislu frásagna af liðinni tíð (Steingrímur Jónsson, 1985). Fjölskrúðug útgáfuflóra sem á rætur í uppruna eða búsetu fólks í tilteknu héraði er til marks um grenndarvitund þeirra sem að standa. Þessum einstaklingum er annt um nánasta umhverfi sitt og útgáfan er framlag þeirra til að bjarga vitneskju frá glötun og flytja menninguna kynslóða á milli. Hugtakið grenndarvitund er heildarheiti yfir það sem kalla má sveitar-, héraðs-, byggðar- eða borgarvitund, allt eftir því sem best á við. Hún birtist í væntumþykju til tiltekins umhverfis eða landsvæðis, sögu þess, menningar, náttúru og hvers kyns sérkenna. Grenndarvitund er þannig ein grein á stofni þeirrar föðurlandsástar sem Ragnheiður Kristjánsdóttir ræðir um og áður hefur verið vísað til (Ragnheiður Krist- jánsdóttir, 1996). Hún beinist aðeins að afmarkaðra svæði og má líklega allt eins kalla því gamla orði átthagaást þótt ég kjósi ekki að nota það hugtak vegna þess hve gild- ishlaðið það er. Grenndarvitund hefur að líkindum ávallt verið til því „römm er sú taug er rekka dregur föðurtúna til.“ En afl sitt á seinni tímum sækir hún í samfélagsbreytingar er kollvarpað hafa eldri þjóðfélagsgerð. Brottfluttir leita upprunans og vilja varðveita menningarlega arfleifð hans, þeir sem í „heimahögunum“ sitja hafa áttað sig á gildi þess sem þeir eru vörslumenn fyrir. Saman vinna allir að einu marki þótt ágreiningur verði stundum um leiðir. Sú grenndarvitund sem hér um ræðir er dreifbýlisvitund í grunninn en eftir því sem kynslóðum á mölinni fjölgar, þéttbýlissamfélagið verður eldra og fjölbreyttara, styrkist einnig grenndarvitund þeirra sem þar búa. Grennd- arvitund er hlutmengi í þjóðarvitund en hún getur einnig haft sín sérkenni og sér- stæði sem þjóðarvitundin sléttar út (Hall, 1992). Einkenni á Íslendingum sem þjóð eru heildareinkenni sem dulið geta margvísleg tilbrigði við sama stef. Sauðfjárhópurinn er einsleitur á að horfa en allir bændur vita að innan hans leynast ótal stofnar sem búa að sérstöku lundarfari og háttalagi hver. Átthagafélögin áttu flest eða öll sitt blómaskeið. Tenging við heimahaga var sterk framan af en síðan tognaði á böndum er kynslóðir gengu fram. Þar með breyttust hlutverk þeirra því tengslin við rótina eru líklega erfiðasta viðfangsefnið á þessu sviði. Menningarleg samvitund íbúa í tiltölulega kyrrstæðum samfélögum fortíðarinnar hvíldi á samleitni samfélagsins og sameiginleg reynsla batt íbúana saman (Hall, 1990). Upp úr því spratt það sem oft er kallað íslensk bændamenning og það var hún sem fyrsta kynslóð brottfluttra tók með sér í þéttbýlið. Þar biðu gjarnan vissir erfiðleikar við að samsama fortíð og nútíð (jafnvel framtíð) með sem átakaminnstum hætti. Í það verkefni var samt hiklaust ráðist eins og sjá má á fjölmörgum stöðum í Lýðmenntun Guðmundar Finnbogasonar (1903) þar sem hann, ungur og gáfaður menntamaður, upprunninn í sveit, mærir menningu aldanna, samvitund hins forna tíma, en hvetur landa sína jafnframt til dáða og umbóta í skóla- og menningarmálum á nýrri öld. Sama varð hlutskipti margra og meðal þeirra áhrifamestu var Jónas Jónsson frá Hriflu. Hugmyndir hans um endurreisn og framtíðarhlutverk sveitanna gengu þó ekki upp, til þess urðu breytingar of hraðfara er leið á öldina og hrikta tók í landið er eitt – samfélagið er breitt/breytt
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118

x

Uppeldi og menntun

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Uppeldi og menntun
https://timarit.is/publication/581

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.