Uppeldi og menntun - 01.01.2009, Page 31

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 18(1)/2009
bragi gUðmUndsson
31
sundurleit og þeir myndu seint fallast á að kenningar þeirra falli vel saman. Mér virð-
ist þó sem margar hugmyndir þeirra geti nýst við tilraunir til þess að greina svæðisvit-
und meðal Íslendinga. Ein hugmynd er sótt í einn stað, önnur í annan.
Það er niðurstaða þessara skrifa að gagnlegt og jafnvel nauðsynlegt geti verið að
líta á einstök héruð og íbúa þeirra sem nokkurs konar ímynduð samfélög þótt auðvit-
að séu persónur og leikendur af holdi og blóði. Sameiginleg skynjun tengir íbúana
saman og fær þá til að líta á sig sem hluta af tiltekinni heild. Einstakar byggðir hafa
alla tíð verið hlutmengi í öðru stærra og þær hafa fóstrað mismunandi menningu á
liðnum öldum. Að sérkennum hennar þarf að leita og hlúa með það að leiðarljósi að
efla samvitund íbúanna, gera þá að styrkari og stoltari heild.
Af þessu leiðir að hefja þarf kerfisbundnar rannsóknir á samvitund íbúa í byggð-
arlögum vítt um land. Slíkar rannsóknir þurfa bæði að vera sögulegar og samtímaleg-
ar. Hinar sögulegu geta meðal annars beinst að greiningu á rituðum textum, þær sam-
tímalegu að gildismati og viðhorfum. Viðfangsefnin eru óþrotleg og bíða þess eins að
verkin tali. Meðal árangurs sem vænta má af slíkum rannsóknum getur sem best orðið
skólastarf er tekur betur mið af sögu og sérkennum umhverfis síns en nú er tíðast.
Þær rannsóknir sem ég hef kynnt á þessum síðum og reynt að tengja saman ættu
að geta orðið vegvísir í leit að byggðarvitund – héraðsvitund – í íslensku samfélagi.
Fyrirfram hef ég ekki skýrar hugmyndir um til hvers slík leit muni leiða, hvað ég
vænti að sjá (Bragi Guðmundsson, 2002). Uppspretta áhuga míns liggur sjálfsagt að
hluta til í uppruna mínum í húnvetnskri sveit, viljinn til þess að halda áfram hefur
síðan nærst og styrkst við áralangar rannsóknir og kennslu í grenndarfræðum við
kennaradeild Háskólans á Akureyri (Bragi Guðmundsson, 1998, 1999, 2000, 2008).
Gjörbreytt búsetulandslag og stóraukin menningarleg fjölbreytni í íslensku samfélagi
kallar að mínu viti á grunnrannsóknir á sjálfsvitund einstaklinga og samvitund ólíkra
þjóðfélagshópa. Að gerðum slíkum rannsóknum verður íslenskt mennta- og skóla-
samfélag betur í stakk búið til þess að mæta ólíkum þörfum og væntingum á þann veg
að leiði til meiri farsældar fyrir fleiri. Dagar hins samleita bændasamfélags eru löngu
liðnir, framtíð fjölbreytileika og tækifæra blasir við.