Uppeldi og menntun - 01.01.2009, Qupperneq 45

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 18(1)/2009 45
kolbrÚn Þ. pálsdóttir
samstarf frístundahEimila og skóla
Sú staðreynd að frístundaheimilin eru flest staðsett í skólahúsnæðinu og sinna nem-
endum skólans kallar á gott samstarf milli starfsmanna beggja stofnana; börnin dvelja
í skólahúsnæðinu um það bil tvo þriðju hluta dagsins á ábyrgð skólans en þriðjung
dagsins á ábyrgð ÍTR. Núverandi fyrirkomulag á samstarfi frístundaheimila og skóla
útskýrir enn betur hvers vegna staða frístundaheimila sem sjálfstæðra uppeldisstofn-
ana er veik í samfélaginu. Skýrsla um húsnæðismál frístundaheimila vakti mikla
athygli haustið 2008, en í henni kom fram að víða væri aðstaðan ófullnægjandi og
að á stöku stað væru öryggiskröfur ekki uppfylltar (Hlynur Orri Stefánsson, 2008;
Íþrótta- og tómstundasvið Reykjavíkurborgar, 2008). Þá má færa rök fyrir því að ekki
hafi farið fram samræða á milli frístundaheimila og skóla um sameiginleg gildi og að
hugmyndafræði frístundastarfsins virðist standa höllum fæti gagnvart hefðbundnum
gildum skólastarfsins. Hér verður í fyrsta lagi fjallað um húsnæðismál frístundaheim-
ila, og í öðru lagi um þann skort sem er á samræðu milli skóla og frístundaheimila
um sameiginleg markmið og gildi starfseminnar. Þá verða færð rök fyrir því að hug-
myndafræði frístundaheimila eigi mikið erindi inn í starfsemi skólanna og að lang-
ur vinnudagur barna kalli á breyttar áherslur og fjölbreyttari starfsmannahóp innan
grunnskólans.
Húsnæði frístundaheimila
Eins og hér hefur komið fram var rekstur frístundaheimila um hríð á ábyrgð skólanna
sjálfra undir öðru nafni, þ.e. lengd viðvera eða skóladagvist. Frá upphafi hefur verið gert
ráð fyrir að skólahúsnæðið sé nýtt fyrir þjónustuna. Hópur sem skilaði skýrslu árið
1997 vegna einsetningar skólanna taldi að gera þyrfti ráð fyrir sérstöku rými fyrir
lengda viðveru, „einskonar notalegri heimaaðstöðu”, sem hægt væri að nýta við sér-
kennslu eða hópkennslu af ýmsu tagi á skólatíma. Jafnframt er tekið fram í umræðu
um húsnæðismál skólans: „Sérstofur séu fyrir: Handmennt, myndmennt, smíðar,
tónlist, tölvuver, heimilisfræði, líffræði og eðlis- og efnafræði. [...] Þessar sérstofur eru
einnig notaðar síðdegis fyrir tómstundastarf og frjálst starf nemenda“ (Fræðsluráð
Reykjavíkur, 1997, bls. 25). Sú hefur þó ekki orðið raunin nema að litlu leyti. Húsnæð-
is- og rekstrarsamningur milli Menntasviðs og ÍTR um rekstur frístundaheimila var
undirritaður árið 2006. Jafnframt hafa rýmisþarfir frístundaheimila verið skilgreindar
í skjali sem samþykkt var af báðum sviðsstjórum. Gert er ráð fyrir að hvert frístunda-
heimili hafi sérstaka aðstöðu að lágmarki 60 m², svokallað hjarta, ásamt því að nýta
sameiginleg svæði innan skólans, svo sem kennslustofur og sérgreinastofur (Rým-
isþörf frístundaheimila, 2006). Þá er tilgreint í húsnæðis- og rekstrarsamningnum að
skólastjóri og forstöðumaður frístundamiðstöðvar skuli gera samning um nýtingu og
umgengni á sameiginlegum svæðum, og einnig að sömu aðilar skuli ávallt „leitast við
að finna hagkvæmustu lausnir á þjónustu við nemendur og hafa með sér samráð um
nýtingu á húsnæði“ (3. grein).
Í mörgum skólum hefur aðgengi að rými eftir að hefðbundnum skóladegi lýk-
ur ekki verið sem skyldi, og hvorki sérgreinastofur né önnur kennslurými staðið til