Fréttablaðið - 22.04.2010, Síða 30

30 22. apríl 2010 FIMMTUDAGUR
Skýrsla rannsóknarnefndar Alþingis um hrun bankanna
er tímamóta- og þjóðþrifaverk. Í
henni birtist fyrir augum almenn-
ings í fyrsta skipti heildstæð mynd
af bankahruninu og orsökum þess.
Loksins fær hinn almenni borg-
ari að sjá, umbúðalaust, orsakir
íslenska bankahrunsins.
Það er því mikilvægt að skýrsl-
an og öll kynning á henni sé þannig
úr garði gerð að hún sé aðgengileg
öllum þjóðfélagshópum. Á Ríkis-
sjónvarpinu hvílir lagaskylda að
halda í heiðri lýðræðislegar grund-
vallarreglur og ber því að virða
tjáningarfrelsið. Til þess að svo
geti verið þarf að birta efni með
þeim hætti að það gagnist sem
flestum og er því ótúlkað sjón-
varpsefni varla gagnlegt fyrir þá
sem ekki heyra í því.
Hæstiréttur hefur áður fjall-
að um háttsemi Ríkissjónvarps-
ins af þessu tagi í Hæstaréttar-
dómnum frá árinu 1999 nr. 151.
Sá dómur varðaði kröfu Félags
heyrnarlausra og Berglindar
Stefánsdóttur að fá kynningu á
frambjóðendum og stefnumál-
um þeirra, kvöldið fyrir kosn-
ingar, túlkaða af táknmálstúlki.
Hæstiréttur taldi að leiða mætti
af þágildandi útvarpslögum og
í ljósi laga um málefni fatlaðra,
að ekki væri málefnalegt að mis-
muna heyrnarlausum með því
að túlka ekki á táknmáli þessa
útsendingu. Einnig var litið til
þess hversu mikilvæg stjórn-
arskrárvarin kosningaréttindi
væru og hversu auðframkvæm-
anlegt væri að túlka sjónvarps-
efnið. Synjun á kröfu Berglindar
og Félagi heyrnarlausra var því
talin ólögmæt og hefði Ríkissjón-
varpinu borið að túlka umrædda
útsendingu á táknmáli.
Viðmót Ríkissjónvarpsins,
gagnvart því að fá táknmálstúlk
til þess að túlka blaðamanna-
fund nefndarinnar og fréttaskýr-
ingarþáttinn, skýtur því skökku
við. Ríkissjónvarpið ber því við
að ,,tæknilega örðuglegt“ sé að
hafa túlk í horni skjásins og neit-
ar að endursýna sjónvarpsefnið
með túlki, þrátt fyrir að slíkt sé
tæknilega auðframkvæmanleg og
tiltölulega ódýrt. Ríkissjónvarpið
ætlar, hins vegar, að texta endur-
sýninguna. Gagnsemi þess er þó
fremur takmörkuð, þar sem að erf-
itt er fyrir heyrnarlausa að skilja
flókinn texta um jafn flókið mál-
efni og bankahrunið er. Best væri
þó að bæði texta útsendinguna og
túlka, til er búnaður sem gerir það
kleift að texta beina útsendingu
og er það gert fyrir heyrnarlausa
erlendis. Með því að texta og túlka
má tryggja betur að heyrnarlaus-
ir geti áttað sig á og skilið, hvað
fari fram.
Ríkissjónvarpið hefur val um
það hversu margar miðlungsgóð-
ar bandarískar gamanmyndir
það sýnir, en ekki hvort það virði
grundvallarréttindi borgaranna.
Skýrslan um bankahrunið
varðar alla, ekki bara þá sem að
heyra.
AF NETINU
Aftur
Ég ætla að segja þetta einu sinni enn; ég sagði þetta í ræðu á flokksstjórnar-
fundi Samfylkingarinnar um helgina og ég hef sagt það á þessu bloggi. Allir
þeir kjörnu fulltrúar sem þáðu styrki frá bönkum og fyrir-
tækjum í eigu banksteranna eða eru bendlaðir við vafasöm
viðskipti eða áttu náin tengsl við útrásardólgana eða sátu í
ríkisstjórn í aðdraganda hrunsins, verða að líta í eigin barm
og hugsa sinn gang.
Og nú ætla ég að bæta um betur: Það er lífsnauðsynlegt
fyrir heilbrigða þróun þessa samfélags okkar að þeir segi af
sér. Það má vel vera að enginn hafi brotið lög og það má vel vera að flestir
hafi þegið peningana eins og hverjir aðrir bláeygir kjánar. En það breytir ekki
því að sumir féllu á siðferðisprófinu og aðrir brugðust pólitískt. Það breytir
ekki því að allt bendir til að þeir hafi þegið illa fengið fé, ef til vill án þess að
velta því mikið fyrir sér hvaðan það í raun kom eða grunað hverjum yrði að
lokum sendur reikningurinn fyrir það en þing og þjóð eiga að njóta vafans.
Og nýir vendir sópa best.
bjorgvin.eyjan.is
Björgvin Valur Guðmundsson
Við lestur á rannsóknarskýrslu Alþingis má segja að við Íslend-
ingar séum í sömu sporum og Pand-
óra þegar hún gægðist ofan í öskjuna
sem geymdi plágur og böl mann-
skyns. Meinsemdirnar sem þjakað
hafa samfélag okkar um árabil stíga
upp af blaðsíðunum og hitta okkur
eins og löðrungar, hver af annarri.
Skýrslan er miskunnarlaus
afhjúpun á græðgi og grimmd
fjármálakerfisins sem óx eins og
krabbamein á íslensku hagkerfi.
Sárari er þó afhjúpunin á vanhæfni
allra helstu lykilstofnana samfélags-
ins til þess að sinna sínu lögbundna
og siðferðilega hlutverki og hugs-
analeti stjórnmálamannanna, sem
þjóðin kaus til ábyrgðar og treysti
fyrir fjöreggi sínu.
Forstöðumenn eftirlitsstofnana,
þingmenn, ráðherrar, jafnvel for-
seti lýðveldisins, afhjúpast hér sem
gagnrýnislausir meiðreiðarsveinar
auðvaldsins – fólk sem virtist líta á
sig sem einhvers konar verndara
fjármálakerfisins, en gleymdi varð-
stöðunni fyrir íslenskan almenn-
ing.
Sök og ábyrgð fara ekki alltaf
saman, því þó að einn beri sök, geta
fleiri þurft að bera ábyrgð.
Sökin á því hvernig fór liggur
að sjálfsögðu hjá gerendunum, hjá
bönkunum sjálfum. En ábyrgðin
á því að nánast allt sem gat farið
úrskeiðis skyldi fara úrskeiðis, hún
hvílir ekki síst á stjórnkerfinu og
þeim sem hafa ráðið ferðinni í opin-
berri umræðu og stefnumótun. Þar
er ekki aðeins við að eiga siðferðis-
skort og vanhæfni – heldur líka þá
háskalegu hugmyndafræði skefja-
lausrar frjálshyggju sem reið röft-
um í samfélagi okkar um langt ára-
bil.
Hvernig gat þetta gerst? Á því eru
margar, samþættar skýringar. Ein
lýtur að þeirri afleitu umræðuhefð
upphrópana og yfirboða sem hefur
viðgengist á Íslandi um árabil. Þar
bera fjölmiðlar ríka ábyrgð. Um
allan heim er það viðurkennt hlut-
verk fjölmiðla að greina og upplýsa
samfélag sitt og veita þannig ráð-
andi öflum aðhald. Þeir eru nefnd-
ir fjórða valdið vegna mikilvægis
síns fyrir lýðræðislega umræðu.
Gagnrýnisleysi íslenskra fjölmiðla,
meðvirkni og þjónkun við fjármagn-
ið og ráðandi öfl hefur skaðað opna
og lýðræðislega umræðu og grafið
undan upplýsingahlutverki þeirra.
Sömu sök bera kjörnir fulltrúar, sem
margir hverjir hafa verið of upp-
teknir af ímynd og áferð og geng-
ið erinda sérhagsmuna í stað heild-
arhagsmuna. Hugtökunum aga og
ábyrgð hefur verið varpað út í ystu
myrkur. Afskiptaleysi hefur verið
túlkað sem frelsi, reglufesta túlkuð
sem haftastefna.
Jafnvel fræðasamfélagið brást að
hluta: Í stað þess að vera drifkraftur
frumlegrar hugsunar hafa íslenskar
rannsóknir og fræðastarf í vaxandi
mæli orðið þjónar fjármagnsins þar
sem vísindastarf hefur orðið æ háð-
ara viðskiptalífinu.
Hér á Íslandi varð skelfilegt hug-
myndafræðilegt slys. Það leiddi til
óábyrgrar hagstjórnar með þenslu-
hvetjandi stórframkvæmdum og
skattalækkunum á góðæristíma,
pólitískra yfirboða og gegndarlausr-
ar lánafyrirgreiðslu. Allt afleiðing
ábyrgðarleysis og sérgæsku sem
birtist í pólitískri samtryggingu
auðs og valda með pólitískum stöðu-
veitingum, skorti á fagmennsku,
fullkomnu agaleysi og óljósum
valdsmörkum.
Við Íslendingar stöndum nú í
þeim sporum að draga lærdóm og
takast á við framtíðina. Það á ekki
síst við um okkur jafnaðarmenn og
Samfylkingarfólk. Við verðum að
gera upp við atburði undanfarinna
ára, því Samfylkingin steig jú dans-
inn við Sjálfstæðisflokkinn mánuð-
ina fyrir hrun. Hún hallaði sér að
hægri vanga frjálshyggjuaflanna,
og verður nú að gera upp við þetta
tímaskeið í sögu sinn – gangast við
því sem gerðist og læra af því.
Það er vissulega staðreynd að
um langt árabil varaði Samfylking-
in við því hvert stefndi. Þingmenn
flokksins hafa flutt bæði lagafrum-
vörp og þingsályktunartillögur til
þess að bæta hér stjórnsýslu og
aðstæður á fjármálamarkaði, ekki
síst Jóhanna Sigurðardóttir, for-
maður flokksins sem var ötul við að
benda á ört vaxandi skuldasöfnun
og þenslueinkenni. Þetta var bara
ekki nóg. Rödd flokksins var ekki
nógu sterk, og verkin ekki nógu
markviss.
Eitt brýnasta verkefnið fram-
undan er róttæk uppstokkun á
íslensku stjórnkerfi með aukinni
reglufestu, skýrari verkaskiptingu,
valdsmörkum og virðingu í verki
við lög og reglur. Ekki verður held-
ur vikist undan uppgjöri við ónýta
og mannfjandsamlega hugmynda-
fræði ásamt endurmati allra gilda
og aðferða í íslenskum stjórnmálum.
Nú er tíminn fyrir alla þá sem vilja
þjóð sinni vel, hvar í flokki sem þeir
standa, að breyta íslensku samfé-
lagi; brjóta burtu fúnar stoðir frjáls-
hyggjuöfganna og reisa nýjar.
Rannsóknarskýrsla Alþingis
hefur vissulega lyft lokinu af synda-
skríni samtíðarinnar og leitt þar í
ljós margt bölið. Það var nauðsynleg
opnun og óhjákvæmilegt að hleypa
óhroðanum út. Því hvað var það eina
sem eftir var í skríni Pandóru, eftir
að það var opnað? Það var vonin.
Afhjúpun aldarinnar
Stjórnsýsla
Ólína
Þorvarðardóttir
alþingismaður
Jafnréttismál
Theodór
Kjartansson
laganemi
Samfylkingin steig jú dansinn við
Sjálfstæðisflokkinn mánuðina fyrir
hrun. Hún hallaði sér að hægri vanga
frjálshyggjunnar, og verður nú að gera
upp við þetta tímaskeið í sögu sinni...
Tæknilegir örðugleikar
AF NETINU
Björgólfur Thor og CCP
Umræðan um eignarhald á CCP vaknar upp á sama degi
og félagið hlýtur hin eftirsóttu útflutningsverðlaun forset-
ans. NP ehf., einn armur af Novatorveldi Björgólfs Thors,
er nefnilega stærsti hluthafinn í félaginu. [...] Þótt Novat-
or hafi átt menn inni í stjórn CCP þá er það á engan hátt
Björgólfi Thor að þakka að CCP er á þeim stað sem það
er í dag. Starfsmenn félagsins, sem eru m.a. þeir sömu
og óðu eld og brennistein á fyrstu árum þessar aldar til
þess að koma fyrirtækinu á legg, eiga þetta fyrirtæki frá
a til ö.
eggman.blog.is
Eggert Þór Aðalsteinsson
Hlauptu drengur, hlauptu!
Flótti Samfylkingarmanna undan Blairismanum harðnar
enn. Um helgina bloggaði ég um makalaust uppgjör
Jóhönnu Sigurðardóttur við þetta tímabil. Eiríkur Berg-
mann Einarsson setur þó einhvers konar met í baksnún-
ingi við fortíðinni. Í þessum Pressupistli fjallar hann um
Frjálslynda demókrata sem séu í raun bresk útgáfa gamla
Alþýðuflokknum!!!!! Eru ENGIN takmörk fyrir því hvað
sumir kratar treysta á að við hin höfum lélegt minni? Bíðið
spennt, á morgun megum við líklega búast við greininni:
„Ég vissi alltaf að Blair væri svikahrappur - mér leist aldrei
á svipinn á þeim manni“ eftir Björgvin Guðna Sigurðsson.
kaninka.net/stefan
Stefán Pálsson