Fréttablaðið - 29.05.2010, Blaðsíða 30

30 29. maí 2010 LAUGARDAGUR
A
lþjóðlegur fjár-
málaheimur nötr-
aði í vikunni vegna
skuldavanda nokk-
urra evrulanda,
sérstaklega Grikk-
lands, Spánar og Portúgals. Þrátt
fyrir að Evrópusambandið og
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn hafi
samþykkt að leysa tímabundið úr
vanda Grikklands með 110 millj-
arða evra láni er vandinn hvergi
nærri leystur enda nær víst talið
að Spánn verði næsta ríkið til að
lenda í skuldavanda.
Titringurinn hefur smitað út frá
sér á hlutabréfamarkaði en helstu
hlutabréfavísitölur í Bretlandi,
Þýskalandi og Frakklandi hafa
fallið um rúm þrjú til tæp átta pró-
sent í mánuðinum. Mesta fallið er
á Spáni en Ibex-hlutabréfavísitalan
þar hefur fallið um tíu prósent frá
byrjun maímánaðar.
Skussum ekki hjálpað
Angela Merkel, kanslari Þýska-
lands, hefur leitt þann hóp ráða-
manna innan Evrópusambandsins
sem tregir hafa verið til að koma
þeim löndum til bjargar sem lent
hafa í skuldavanda nema þau sam-
þykki að taka rækilega til í ríkis-
búskapnum. Sérstaklega var hún
á móti því að koma Grikklandi til
hjálpar, ekki síst fyrir þær sakir að
komið hefur í ljós að grísk stjórn-
völd beittu klækjabrögðum til að fá
græna ljósið hjá myntbandalaginu
til að taka upp evru sem gjaldmið-
il og færðu skuldir hins opinbera á
félög utan efnahagsreiknings. Við
það fóru þau langt út fyrir reglur
myntbandalags Evrópusambands-
ins.
Veikar stoðir Spánar
Staðan versnaði enn frekar á Spáni
í gær þegar alþjóðlega matsfyrir-
tækið Fitch lækkaði lánshæfismat
spænska ríkisins úr AAA í AA+.
Stjórnvöld þar róa að því öllum
öllum árum að fá lán úr björgun-
arsjóði Evrópusambandsins upp
á 110 milljarða evra sem ætlað er
að koma aðildarríkjum úr skulda-
klemmu.
Spænskur þingheimur samþykkti
í gær með naumum meirihluta,
einu atkvæði, súrt lyf Evrópusam-
bandsins um sáran niðurskurð hins
opinbera en það greiðir götu fyrir
lánveitingunni. Niðurskurðurinn
er þó ekki jafn miskunnarlaus og
Grikkir urðu að taka á sig í byrjun
mánaðar; Spánverjar lækka laun
opinberra starfsmanna um fimm
prósent en Grikkir um sextán auk
snarpra skattahækkana. Búist er
við að fjöldi landa verði að bregð-
ast við með svipuðum hætti.
Engin hætta á smiti
Þrátt fyrir titring víða um heim
vegna skuldavanda evruland-
anna hefur James Bullard, banka-
stjóri bandaríska seðlabankans í
St. Louis í Bandaríkjunum, ekki
miklar áhyggjur af því að erfið-
leikarnir muni smita út frá sér og
draga heimshagkerfið á ný niður
í kreppumýri. Hann sagði í sam-
tali við netmiðilinn MarketWatch
í vikunni kröfuhafa fyrirtækja
í Evrópu flesta á meginlandinu
og því um einangraðan vanda að
ræða. Líkur séu á að Evrópuríkin
snúi bökum saman og vinni bug á
vandanum. Björgunarsjóður fyrir
ríki í vanda sem Evrópusambandið
stendur að baki sé dæmi um slíkt.
Þá taldi Bullard jafnframt að evran
myndi standa af sér storminn ólíkt
því sem margir telja enda skuldir
evrulanda í sömu mynt.

Erfið staða
Svartsýnustu fjármálasérfræðing-
ar segja erfiðan niðurskurð landa
í fjárhagsvanda skaðlegan fyrir
efnahagslíf evrusvæðisins, sem
ætti með réttu að vera að jafna
sig eftir heimskreppuna og muni
þau glíma við mikið atvinnuleysi
um árabil. Aðrir benda á að gengi
evrunnar, sem hefur lækkað um
sjö prósent gagnvart Bandaríkja-
dal í mánuðinum, muni blása lífi í
útflutning evrulandanna og styðja
við efnahagsbatann.
Þeir svartsýnu segja stöðuna í
Evrópu um þessar mundir hafa
valdið því að fjárfestar haldi að
sér höndum og muni þurfa gulrót
til að fá þá til að opna veskið – háa
vexti á skulda- og fyrirtækjabréf.
Þetta getur leitt til þess að erfiðara
og dýrara verði fyrir fyrirtæki á
meginlandi Evrópu að fjármagna
sig en áður nema greiða fyrir það
dýru verði.
Gengi evrunnar hefur gefið
verulega eftir síðustu tvo mán-
uði, eða frá því að stoðir Grikk-
lands tóku að titra svo um mun-
aði. Þeir bjartsýnu benda á að lágt
gengi geti verið jákvætt fyrir bæði
útflutning og ferðamennsku í evru-
löndunum. Eric Challier, sjóðs-
stjóri hjá franska fjármálafyrir-
tækinu Avenir Finance Investment
Mangers, benti á það í samtali við
Bloomberg-fréttaveituna á fimmtu-
dag, að reikna mætti með auknum
fjölda ferðamanna frá Bandaríkj-
unum og Asíu til Spánar og Grikk-
lands í sumar auk þess að iðnríki á
borð við Þýskaland mættu reikna
með því að líf færist í útflutning.
Christoph Kind, kollegi hans hjá
Frankfurt Trust í Þýskalandi, er
sömuleiðis sannfærður um að efna-
hagslíf evrulandanna muni standa
styrkum fótum þegar þungi niður-
skurðarhnífurinn verður lagður
á borðið eftir aðgerðirnar og aga
verður komið á í hagstjórn land-
anna.
Dæmi um velheppnaðar aðgerð-
ir af þessu tagi séu Suður-Kórea
og Indónesía, sem hafi orðið fyrir
miklum búsifjum í gjaldeyris-
kreppunni sem hrjáði Asíu undir
lok tíunda áratugar síðustu aldar.
„Vonandi mun sagan endurtaka sig
og aðgerðirnar leiða til bata hér,“
segir hann.
Kind tekur undir með Challier
að útflutningsfyrirtæki á evru-
svæðinu muni koma vel undan
vetri í skugga lágs gengis evrunn-
ar. Þetta muni koma fram í gengi
hlutabréfa framleiðslufyrirtækja
þegar fram í sækir.
Þetta hefur þegar gengið eftir.
Þrátt fyrir almennan skell á hluta-
bréfamörkuðum á evrusvæðinu
gegnir öðru máli um fyrirtæki á
borð við raftækjaframleiðandann
Siemens en gengi hlutabréfa fyr-
irtækisins hefur hækkað um tíu
prósent frá áramótum. Þrátt fyrir
jákvæðar vísbendingar í skugga
skuldakreppu telja aðrir að lágt
gengi evrunnar sé ekki jafn gott
og af sé látið enda greitt fyrir olíu
og aðra hrávöru með dölum. Það
auki hættuna á því að þótt útflutn-
ingur aukist þýði það ekki að meiri
peningur skili sér í kassann. Þetta
á við um flest evruríkin, ekki síst
Þjóðverja, sem eiga að mestu við-
skipti við Frakka og gætu því
horft upp á að lágt gengi keyri upp
rekstrarkostnaðinn.
Súrt seyði neytt í skuldalönd
Nokkur evruríki glíma við alvarlegan skuldavanda. Evrópusambandið var tregt til að veita þeim hjálparhönd þar til verulega
syrti í álinn. Þau lönd sem taka líflínuna verða að taka verulega til í ríkisbúskapnum og skera niður útgjöld hins opinbera. Hag-
fræðingur frá Mexíkó segist í samtali við Jón Aðalstein Bergsveinsson telja Evrópu geta orðið sterkari þegar tiltektinni lýkur.
„Ég tel að skuldakreppan í Evrópu
geti markað jákvæð skref fyrir Evr-
ópu, sem getur orðið sterkari. Þegar
storminn lægir verða ráðamenn
stærstu landa álfunnar, sérstaklega í
Þýskalandi og Frakklandi, að setjast
niður og leita leiða til að koma í veg
fyrir að svona nokkuð geti endurtek-
ið sig,“ segir mexíkóski hagfræðing-
urinn Aldo Mussachio. Hertar reglur
um fjármálastöðugleika eru einn
mikilvægasti hluti þessa enda geti
þær komið í veg fyrir annan skell. „Ég
tel ólíklegt að löndin vilji veita öðru
landi hjálparhönd í allra nánustu
framtíð.“
Mussachio bendir á að Evrópu-
ríkin hafi áður sýnt samstarfsvilja
og vísar til þess þegar gengi breska
pundsins hrundi árið 1992, meðal
annars vegna risastórrar stöðutöku
ungversk ættaða fjárfestisins George
Soros gegn því. Bretar höfðu verið
óformlegir aðilar að myntbandalagi
Evrópusambandsins í tvö ár þegar
þetta var en breska pundið var
tengt þýska markinu og mátti muna
sex prósentum á gengi myntanna.
Erfiður og dýr samruni Austur- og
Vestur-Þýskalands fór ekki vel í mark-
ið og urðu stjórnvöld á meginlandi
Evrópu að hækka stýrivexti til að
halda í við gengið. Aðstæður í bresku
og þýsku efnahagslífi voru gerólíkar
og viðbúið að gengi pundsins
myndi lækka verulega eftir tengingu
gjaldmiðlanna. Stöðutaka Soros var
líkust því að olíu væri skvett á eld.
Breskum stjórnvöldum mistókst að
halda gengi pundsins innan fráviks-
marka og urðu þau að segja sig úr
myntbandalaginu í september 1992.
Lítill vilji hefur verið til að taka upp
myntsamstarf í Bretlandi síðan þá.
Árásin á pundið var fjarri því sú
eina í álfunni enda voru myntir
Evrópuríkjanna nátengdar og tóku
fjárfestar stöður með og á móti þeim
flestum. Í kjölfar þessa sneru Evr-
ópuríkin bökum saman og ákváðu
hvort tveggja að taka upp aðra mynt,
evruna, og setja á laggirnar evrópska
seðlabankann, sem jafnframt er lán-
veitandi evrulandanna til þrautavara.
Mussachio var með erindi í
Háskólanum í Reykjavík í gær þar
sem hann fjallaði um fjármála- og
skuldakreppur í nokkrum löndum,
þar á meðal Mexíkó, Argentínu, Asíu
og hér. Hann segir margt sameigin-
legt með kreppunum. Hið opinbera
eigi hins vegar að forðast að sýna of
mikla hörku gagnvart kröfuhöfum,
eins og að lýsa sig gjaldþrota líkt og
Argentína gerði árið 2002. Landið
hafi síðan þá ekki getað fjármagnað
sig á erlendum vettvangi, nema í
Venesúela. Sú leið lokast senn, að
sögn Mussachios.
Mikilvægt er að stjórnvöld hér
finni lánveitanda til þrautavara, að
mati Mussachios. Ein af varanleg-
ustu lausnunum er innganga í Evr-
ópusambandið, myntbandalagið og
upptaka evru sem gjaldmiðils með
samþykki bandalagsins. Með upp-
töku evru fylgi mikið öryggi. „En þið
verðið fyrst að leysa Icesave-deil-
una. Hún verður að vera forgangs-
mál. Fjármunirnir sem þar um ræðir
skipta svo litlu máli í samanburði
við það sem þið fáið á móti,“ segir
hann og bendir á að um leið og
málið leysist megi gera ráð fyrir því
að trú erlendra fjárfesta á landinu
aukist á ný. Það sé mikilvægara en
Icesave-málið enda muni efnahags-
lífið lifna við á ný þegar það verður
að baki.
Skuldakreppan getur verið jákvæð
HAGFRÆÐINGURINN Stjórnvöld hér verða að leita eftir myntsamstarfi við Evrópu
til að koma á stöðugleika í hagstjórninni, að sögn mexíkóska hagfræðingsins Aldo
Mussachio. FRÉTTABLAÐIÐ/VALLI
HERTAR AÐGERÐIR Í EVRÓPSKUM RÍKISBÚSKAP
Ríkisstjórnir nokkurra landa í Evrópu, þar á meðal í
Frakklandi og Þýskalandi, hafa kynnt niðurskurð á
fjárlögum til að draga úr halla á rekstri hins opinbera.
Aðgerðirnar líta dagsins ljós á sama tíma og Spánn
tekur við skuldakeflinu af Grikklandi
*Áætlaður halli hins
opinbera ásamt
skuldum sem hlutfall
af landsframleiðslu
árið 2010
Betri horfur í efnahagsmálum
Varhugaverðar horfur
Viðvarandi svartsýni
Verulegir hnökrar í efnahagslífinu
BRETLAND
Halli á fjárlögum* 12,0%
163 ma punda
Skuldir hins opinbera 79,1%
Spara á 57 milljarða með
skattahækkun og niðurskurði á
útgjöldum á næstu fimm árum
PORTÚGAL
Halli á fjárlögum 8,5%
15,4 ma evra
Skuldir hins opinbera 85,8%
Stefnt að því að spara tvo
milljarða evra með skatta-
hækkunum og fimm prósenta
launalækkun æðstu stjórnenda
hjá hinum opinbera.
SPÁNN
Halli á fjárlögum 8,0%
117,6 ma evra
Skuldir hins opinbera 64,9%
Stjórnvöld á Spáni verða að
skera niður um 65 milljarða.
Því verður náð fram með fimm
prósenta launalækkun ríkisstarfs-
manna.
ÍTALÍA
Halli á fjárlögum 5,3%
80,8 ma evra
Skuldir hins opinbera 118,2%
Stjórnvöld vilja lækka útgjöld um
24 milljarða evra. Ítölskum sveit-
arfélögum í vanda verður ekki
hjálpað í bili. Ríkisstarfsmenn fá
ekki launahækkun í þrjú ár.
ÍRLAND
Halli á fjárlögum1 1,7%
23,4 ma evra
Skuldir hins opinbera 77,3%
Stjórnvöld á Írlandi ætla að skera
niður um fjóra milljarða evra á
þessu ári. Þar á meðal er allt að
tuttugu prósenta launalækkun
opinberra starfsmanna.
ÞÝSKALAND
Halli á fjárlögum 5,0%
79,4 ma evra
Skuldir hins opinbera 78,8%
Stefnt er á lækkun fjárlagahalla
um tíu milljarða evra á ári næstu
fimm árin. Meðal helstu aðgerða
er skerðing atvinnuleysisbóta og
aðstoð við atvinnulausa.
FRAKKLAND
Halli á fjárlögum 7,5%
144,8 ma evra
Skuldir hins opinbera 83,6%
Útgjöld hins opinbera verða fryst
fram til 2013 ef frá eru taldar
lífeyris- og vaxtagreiðslur. Stefnt
er að því að lækka útgjöld hins
opinbera um allt að tíu prósent.
RÚMENÍA
Halli á fjárlögum 8,3%
40,8 ma evra
Skuldir hins opinbera 30,5%
Landið hefur fengið tuttugu millj-
arða evra lán frá AGS. Hluti af
skilyrðum er 25 prósenta launa-
lækkun opinberra starfsmanna.
GRIKKLAND
Halli á fjárlögum 13,6%
32,3 ma evra
Skuldir hins opinbera 124,9%
Grikkland hefur fengið 110
milljarða evra lán frá ESB og
AGS. Eitt af skilyrðum lánsins er
35 milljarða evra niðurskurður á
fjárlögum og fleiri aðgerðir.
© Graphic news
0,3%
GRIKKLAND
0,8%
ÍTALÍA
0,5%
PORTÚGAL
-0,4%
SPÁNN
FRAKKLAND
1,3%
-0,9%
ÍRLAND
1,2%
BRETLAND
1,2%
ÞÝSKALAND
0,8%
RÚMENÍA
ESB-lönd
Evrulönd
Áætlaður
hagvöxtur