Fréttablaðið - 29.05.2010, Blaðsíða 26

26 29. maí 2010 LAUGARDAGUR
Þ
ú ert að fara að taka við
rektorsstarfi á miklum
óvissutímum. Það ligg-
ur fyrir að sameiningar-
hugmyndir eru ræddar
af fullri alvöru í stjórnkerfinu og
það virðist ekki einu sinni vera víst
að Háskólinn á Bifröst verði enn til
eftir nokkur misseri. Er þetta ekki
dálítið sérstök staða?
Ég er í sjálfu sér ekki eins svart-
sýnn á framtíð Háskólans á Bif-
röst og þessi spurning gefur til
kynna. Skólinn er stofnaður 1918
og hefur farið í gegnum margar
kreppur og mörg góðæristímabil
og alltaf haft sama hlutverkið: að
mennta stjórnendur og leiðtoga
fyrir íslenskt atvinnulíf og sam-
félag. Hann hefur lagað sig að því
umhverfi sem hann hefur þurft að
vinna í á hverjum tíma.
Árið 1998 héldu til dæmis allir
að dagar hans væru taldir þegar,
með einu pennastriki í mennta-
málaráðuneytinu, framlög til hans
voru lækkuð um helming. Hann
hafði verið sá skóli sem hafði feng-
ið frá ríkinu hvað hæst framlög á
hvern nemanda en með einu penna-
striki var því breytt í að allir skól-
ar fengu jafnt á hvern nemanda.
Bifröst brást við með því að taka
upp skólagjöld og gat þannig bætt
skaðann sem þar varð, þannig að
þeir sem vildu fara á Bifröst og
njóta þeirrar sérstöku og einstöku
kennslufræði sem þar var í boði
greiddu hluta þess kostnaðar úr
eigin vasa.
Skólinn er sveigjanlegur – hann
er sjálfseignarstofnun – það getur
enginn sagt okkur að leggja okkur
niður eða sameinast. Það eina
sem hægt er að gera er að breyta
þeim strúktúr sem fjárframlög til
okkar frá ríkinu byggja á og þegar
stjórnvöld skoða hvað er þarna í
húfi og hvað er búið að byggja upp
og hugsa málið gaumgæfilega þá
sé ég ekki fyrir mér að Háskólinn
á Bifröst verði látinn hætta með
þeim hætti.
Og ég vil bæta því við að skólinn
stendur ákaflega vel fjárhagslega.
Hann á allar sínar skólabyggingar
sjálfur og er í sjálfu sér líka minna
upp á fjárlög ríkisins kominn en
flestir aðrir háskólar á Íslandi.
Þannig að við óttumst ekkert eins
og staðan er í dag.
Munt þú sem rektor gera ein-
hverjar breytingar á Bifröst
eða muntu halda áfram á sömu
braut?
Ég held að skóli eins og Bifröst
hafi lifað af öll þessi ár af því að
hann hafi verið tilbúinn til þess að
leiða breytingar í íslensku mennta-
kerfi. Nú eru auðvitað, eins og þú
bendir réttilega á, óvissutímar og
ég held að við verðum að skoða
allar leiðir í þeim efnum og ég kem
til starfsins með opnum huga, þó
algjörlega bjargfastur í þeirri trú
að skólinn eins og hann er í dag sé
í sjálfu sér góð stofnun og fín. Það
er ákveðinn kjarni í þessum skóla
sem ég held að sé mjög mikilvæg-
ur í flóru íslensks háskólasamfé-
lags og það verður að passa upp á
hann. En að sama skapi vera tilbú-
inn til að skoða hverju má breyta
til batnaðar.
En það er ekkert sem liggur fyrir
að þú munir taka til gagngerrar
endurskoðunar?
Ég er náttúrlega ekki búinn að
taka við og ég mundi bara vilja
gera það í samráði við þetta góða
fólk sem þarna vinnur. En hins
vegar, í ljósi þessarar heimskreppu
sem við erum að ganga í gegnum,
þá get ég séð fyrir mér að skól-
inn þurfi að leggja meiri áherslu
á það að verða sínu nærsamfé-
lagi til gagns og koma með öflugri
hætti að uppbyggingu atvinnulífs
á Vesturlandi, og í rauninni á öllu
Norðvesturlandi. Ég sé fyrir mér
að efla til mikilla muna samstarf-
ið við sveitarfélög og atvinnulíf á
þessu svæði.
Geturðu skýrt nánar hvernig þú
hugsar það?
Ég sé fyrir mér að skólinn geti
komið að því að styðja við frum-
kvöðlastarfsemi á landsbyggðinni
og þjóna sérstaklega því hlutverki
að vera faglegur og menntunar-
legur bakhjarl þess svæðis sem
hann tilheyrir. Milli 50 og 60 pró-
sent af nemendum okkar hafa
verið frá höfuðborgarsvæðinu en
næststærsti hópurinn hefur verið
af Vesturlandi. Við erum mjög
stolt af því að við skulum fá fólk
úr landshlutanum í nám til okkar,
en skólinn má ekki bara sækja fólk
til sín, hann þarf líka að koma út
í byggðirnar og ég held að skólinn
muni núna á næstu mánuðum fá
meiri „presens“ í sveitarfélögun-
um á Vesturlandi, Vestfjörðum og
Norðvesturlandi.
Nú ert þú að taka við einka-
reknum háskóla á tímum þegar
vinstri stjórn er við völd í landinu.
Heldurðu að stjórnvöldum sé mjög
umhugað um að hlúa að einka-
reknum háskólum?
Ég hef ekki fundið neitt annað
en velvilja og stuðning frá þeim
sem skipta máli fyrir umhverfi
háskólanna. Mér finnst til dæmis
menntamálaráðherra vera mjög
jákvæður í okkar garð. Nú verð
ég að taka það fram að ég hef svo
sem ekki hitt hana sem rektor enn
þá, en af því sem hún hefur látið
hafa eftir sér í fjölmiðlum get ég
ekki séð að það andi neitt köldu
til þessara háskóla, enda spyr ég
nú bara: hvers vegna í ósköpunum
ætti það að vera? Bifröst er búin
að vera til í næstum heila öld og
ég tel að hún hafi sannað gildi sitt
og tilverurétt í íslensku samfélagi.
Ég held að það hvaða ríkisstjórn er
við völd eigi ekki að breyta neinu
um það.
Á Íslandi eru starfandi sjö
háskólar. Finnst þér það ekki of
mikið? Er ekki alveg ljóst að með
því að dreifa kröftunum svo víða
þá fara peningar til spillis?
Hvaða peningar fara til spillis?
Það er spurningin. Í sjálfu sér er
ekkert dýrara, og í raun hagkvæm-
ara fyrir ríkið, að mennta nem-
endur á Bifröst og í Háskólanum
í Reykjavík heldur en í Háskóla
Íslands. Þessir tveir háskólar eru,
þegar allt er skoðað, að fá minni
framlög á hvern nemanda en
Háskóli Íslands. Síðan bjóða þess-
ir skólar upp á aðra aðferðafræði
en Háskóla Íslands í kennslu. Þeir
kenna greinar sem mjög margir
sækja í – fleiri þúsund nemendur
á hverjum tíma – og það er ekk-
ert athugavert við það að þær séu
kenndar á fleiri en einum stað á
Íslandi, alveg eins og að það eru
35 framhaldsskólar á Íslandi.
Svo er þessi umræða um háskól-
ana sjö líka dálítið villandi, því að
í samanburðinum er horft á fjöl-
greina rannsóknarháskóla, skóla
sem oft eru með 20, 30, 40 þúsund
nemendur, og menn eru að bera
þá saman við pínulitlar stofnanir
á háskólastigi sem eru allt annað
„konsept“. Skóla sem eru að kenna
kannski eina eða tvær greinar.
Háskólinn á Bifröst er svona; sér-
hæfður félagsvísindaskóli sem
kennir þrjár greinar; lögfræði,
almenn félagsvísindi og viðskipta-
fræði. Þannig að hann er auðvitað
ekki sambærilegur við risastóra
fjölgreinaháskóla eins og Háskóla
Íslands. Það sama má segja um
flesta aðra háskóla á Íslandi. Þeir
eru mjög sérhæfðir og eru í raun-
inni bara litlar stofnanir á háskóla-
stigi.
Ef við horfum á höfðatöluna og
berum hana saman við það sem
sést í Bandaríkjunum þá er þetta
mjög svipað og þar. Þar eru hátt
í 6.000 stofnanir á háskólastigi og
þeir eru um 300 milljónir, þannig
að það er sambærilegt við það ef
við værum með sex stofnanir á
háskólastigi. Það er eins og ég segi:
Það er ekki hægt að bera þessa
smærri skóla saman við Háskóla
Íslands. Þeir eru ekki ljósrit af
Háskóla Íslands.
Það liggur fyrir að það þarf að
spara ansi mikið í háskólakerf-
inu á Íslandi. Stjórnvöld tala um
þrjátíu prósent á þremur árum.
Félag prófessora við ríkisháskóla
hefur komið fram með afar róttæk-
ar tillögur um að Háskóli Íslands
taki yfir stærstan hluta kennslu í
einkaháskólum á Íslandi. Þessu
hafið þið mótmælt harðlega og
fært fram rök fyrir þeirri afstöðu.
En hvernig sjáið þið fyrir ykkur að
það væri hægt að ná fram þessari
hagræðingu?
Ég get í sjálfu sér ekki svarað
fyrir Háskóla Íslands eða aðra
háskóla, en við á Bifröst höfum
hagrætt mikið á undanförnum
árum og erum í sjálfu sér alveg
í stakk búin til að takast á við
þrengingar. En ef þú ert að tala
um hvernig eigi að spara í háskóla-
kerfinu í heild þá gerist það ekki
endilega með því að stofnanir séu
sameinaðar, vegna þess að framlög
ríkisins fylgja nemendum og það
kostar alveg jafnmikið eða meira
fyrir ríkið að mennta nemendur í
Háskóla Íslands og í Háskólanum
á Bifröst. Þau útlát myndu ekki
hverfa með því að sameina skól-
ana.
Nú veit ég ekki hversu stór hluti
af útgjöldum Háskóla Íslands er
til stjórnsýslu eða annarra slíkra
þátta, en þar eru hugsanlega tæki-
færi fyrir þennan stóra skóla til
að hagræða hjá sér. Við á Bifröst
höfum auðvitað horft fyrst til þess
að hagræða þar og látum hagræð-
inguna bitna síðast á kennslunni
og þjónustunni við nemendur. En
svo eru auðvitað líka fjöldamörg
tækifæri fyrir íslenskt háskóla-
samfélag til að sækja sér rann-
sóknarstyrki til útlanda sem við
höfum ekki verið að nýta okkur
sem skyldi. Þar eru klárlega tæki-
færi til að vinna meira saman og
ég sé fyrir mér að þessir skól-
ar komi til með að gera meira af
því. Og hugsanlega mætti líka sjá
fyrir sér hagræðingu með því að
menn vinni meira saman í tengsl-
um við stoðþjónustu, svo sem eins
og öryggisgæslu, ræstingar, hús-
næðismál, viðhald, nemendaskrán-
ingu og alls konar slíka hluti.
Hafið þið rætt slíkar hugmynd-
ir?
Ja, gleymum því ekki að síðasta
vetur fóru í raun fram samein-
ingarviðræður á milli Háskólans
Það mundi ekki stranda á okkur á Bifröst að taka þátt
í einhverju samstarfi ef það væru uppi hugmyndir sem
okkur litist vel á í þeim efnum.
Verðum
aldrei útibú
Magnús Árni Magnússon tekur við stöðu rekt-
ors Háskólans á Bifröst eftir viku. Stígur Helgason
ræddi við Magnús um framtíð skólans, háskóla-
umhverfið á Íslandi og kröfur um hagræðingu.
Magnús Árni Magnússon er 42 ára, með BA-gráðu í stjórnmálafræði frá Háskóla Íslands, meistaragráðu í hagfræði
frá háskólanum í San Francisco, meistaragráðu í Evrópufræðum frá Cambridge og stefnir á að ljúka doktorsnámi í
stjórnmálafræði við Háskóla Íslands á þessu ári.
Magnús kenndi fyrst við Háskólann á Bifröst árið 2000. Ári síðar varð hann aðstoðarrektor við skólann og gegndi
því starfi til ársins 2006 samhliða kennslu og deildarforsæti viðskipta- og félagsvísindadeilda.
Árið 2006 réði Magnús sig til Capacent og starfaði þar í tvö ár, þar til hann tók við sem framkvæmdastjóri Skóla
skapandi greina hjá Keili. Ári síðar, í maí 2009, var hann ráðinn forstöðumaður Félagsvísindastofnunar Háskóla
Íslands.
Magnús Árni er kvæntur Sigríði Björk Jónsdóttur og eiga þau fjögur börn.
Lýkur doktorsnámi í stjórnmálafræði í ár