Fréttablaðið - 29.05.2010, Blaðsíða 38

MENNING 2
HLJÓÐVERSPLÖTUR
Big Science (1982)
Mister Heartbreak (1984)
Strange Angels (1989)
Bright Red (1994)
The Ugly One with the Jewels
(1995)
Life on a String (1991)
HLJÓMLEIKAPLÖTUR
United States Live (1984)
Home of the Brave (tónlist úr
samnefndri tónleikamynd And-
erson - 1986)
Live in New York (1982)
menning kemur út mánaðarlega með laugardagsblaði Fréttablaðsins. Ritstjórn: Páll
Baldvin Baldvinsson Hönnun: Kristín Agnarsdóttir Forsíðumynd: Anna Melsteð
Auglýsingar: Bjarni Þór Sigurðsson bjarnithor@365.is
Frásagnir af and-
láti mínu eru stór-
lega ýktar, var
eitt sinn haft eftir
bandaríska skáld-
inu Mark Twain.
Hann er merkilegt
fyrirbæri í banda-
rískri menningar-
sögu, lagði raunar
til verk sem hafa
verið grundvöll-
ur í sjálfskynj-
un bandarískra
sagnaskálda og
höfunda æ síðan
eins og Stikils-
berja-Finni og
sögunum af Tom
Sawyer sem til eru
í styttum þýðing-
um á íslensku.
Twain vann síð-
asta áratuginn að stórri ævi-
sögu sinni og við andlát hans
voru fyrirmæli hans virt að hún
skyldi ekki koma út fyrr en öld
eftir andlát hans. Sá tími er nú
liðinn og er brátt að vænta að
ævisagan komi út vestanhafs.
Fimm þúsund síðna handritið er
áætlað til útgáfu í nóvember og
verður gefið út í þremur bindum.
Fræðimenn greinir á hvers
vegna Twain vildi geyma útgáfu
verksins í heila öld: trú og
stjórnmál ræðir hann í verk-
inu af miklu hispursleysi og þá
er hann óspar á harða dóma um
marga samferðamenn sína. Hluti
verksins rekur samband hans
við ritara sinn, Isabel Van Kleek
Lyon, sem hóf störf hjá honum
við fráfall eiginkonu hans 1904.
Þau voru svo náin að hún keypti
fyrir hann rafdrif-
ið hjálpartæki en
eftir fimm ára sam-
vistir sleit hann
öllu sambandi við
hana og viðbætur
við ævisöguna sem
hann skrifaði síðasta
æviár sitt bera henni
ekki góða sögu.
Twain, sem hét
réttu nafni Samuel
Langhorne Clem-
ens, gerði fyrstu
tilraunir til að rita
ævisögu sína um
1870 en það var
ekki fyrr en 1906
að hann tók að ein-
beita sér að samn-
ingu hennar með
því að lesa fyrir rit-
ara. Skoðanir hans á
efri árum voru á skjön við ríkj-
andi hugmyndir: hann efaðist
um tilvist guðs, var andsnúinn
heimsvaldastefnu Bandaríkj-
anna og ráðandi þjóðernisstefnu
landa sinna. Handritið hefur um
langan tíma verið aðgengilegt í
handritadeild Berkeley-háskól-
ans og því verið nýtt af fjölda
höfunda. Helmingur handrits-
ins hefur þó aldrei komið fyrir
augu lesenda né heldur verk-
ið sem heild. Höfundarréttur
Twains liggur hjá stofnun sem
hefur síðan síðustu ættingjar
hans féllu frá styrkt stofnan-
ir og verk sem halda minningu
hans á lofti. Útgáfa ævisögunnar
bætir þúsundum síðna við mikið
og fjölbreytilegt ævistarf hans
og styrkir stöðu hans sem föður
bandarísku skáldsögunnar.
Sjálfsævisaga
Marks Twain
Bókmenntir Mark Twain var
brautryðjandi í skáldsagnaritun
vestanhafs í fleiri en einum
skilningi.
Þetta ku einn þekktasti gjörn-
ingur listakonunnar, nefnist
Duets on Ice og stimplaði hana
inn í bandarískt listalíf árið 1975.
Þegar ísinn hefur bráðnað af
skautunum er gjörningnum lokið.
Laurie gaf áhorfendum á Vatna-
safninu skýrt til kynna að hún
vissi ekki hvað uppákoma henn-
ar tæki langan tíma. Því hafi hún
búið sig undir að þurfa að standa
í óratíma með fætur í ísnum og
hafði margar sögur í handraðan-
um.
„Ég er hætt að flytja þennan
gjörning. Hann er gamall, frá
1975. Ég ákvað að fremja hann
vegna þessara hluta hér, vegna
vatnsins, vegna Vatnasafns-
ins,“ segir Laurie mér þegar hún
hefur gengið frá fiðlunni rúmum
klukkutíma síðar. Hún bendir á
glersúlurnar með jöklavatninu
sem standa á móti okkur. „Vatnið
í súlunum er allt á mismunandi
stigum í tilverunni. Það virt-
ist góð hugmynd að gera þetta
innan um bráðinn ís,“ segir hún
og bætir við að hún sé ekki viss
hvaðan ísinn á skautum hennar
hafi verið.
Ég bendi henni á að ísinn sé úr
Snæfellsjökli, sem hafi verið að
gufa upp í tímans rás.
„Ég ætti þá að koma einhverju
af … vatninu til baka,“ svarar hún
glettin og virðir fyrir sér litla
polla þar sem hún stóð á skaut-
unum.
Gamlar sögur og tíminn
Sögur Laurie Anderson á viðburð-
inum á Vatnasafninu fjölluðu öðru
fremur um hana sjálfa á ýmsum
skeiðum og fólk henni nátengt.
Aðrar fjölluðu um Bandaríkin, ein
sagan um hryðjuverkin í heima-
borg hennar, New York, 11. sept-
ember 2001. Hún segir sögurn-
ar samtíning um umskipti, innri
sem ytri breytingar. Sumar með
hraðri framvindu eins og eldgos;
aðrar hægari, líkar jöklum. Ljóst
er af verkum Laurie Anderson í
gegnum tíðina að tíminn er henni
hugstæður.
Laurie Anderson sló í gegn í
bandarísku listalífi snemma á
áttunda áratug síðustu aldar og
steig hærra á stjörnuhimninum
þegar hún fetaði sig inn í tón-
listarheiminn með hljómplötun-
um Big Science (1982) og Mister
Heartbreak (1984). Á fyrrnefndu
plötunni er lagið „O Superman,“
sem lenti í öðru 2. sæti breska
vinsældalistans árið 1981. Þetta
er jafnframt annað lagið á ferli
Laurie Anderson sem hefur lætt
sér inn í almenna spilun með
þessum árangri. Sjöunda platan
er væntanleg í enda næsta mán-
aðar. Sú heitir Homeland og er
fyrsta hljóðversplata Anderson í
níu ár. Aðdáendur listakonunnar
sem hafa farið á tónleika henn-
ar síðustu ár ættu að kannast við
eitthvað á nýju plötunni. Á meðal
þeirra sem ljá Anderson tóna er
bassagúrúinn Skúli Sverrisson,
sem búsettur hefur verið í New
York í Bandaríkjunum um margra
ára skeið. Hann lagði sömuleiðis
hönd á plóg á síðustu plötu And-
erson, Life on a String, sem kom
út árið 2001.
Laurie Anderson er um þess-
ar mundir á heimstúr sem kall-
ast Delusion. Þar flytur hún verk
sem hún frumflutti á viðburði
tengdum Vetrarólympíuleikun-
um í Vancouver í Kanada. Fjöldi
fólks tekur þátt í uppsetningunni
ytra og nýtir hún bæðir brúður
og margmiðlun. Því var ekki að
skipta hér þar sem Laurie Ander-
son stóð ein á gólfinu og sá sjálf
um að taka föggur sínar saman.
List fyrir bestu vinina
Laurie Anderson fagnar 63 ára
afmæli á laugardag eftir viku.
Tímamótunum fagnar hún með
tónleikahaldi í óperuhúsinu í
Sydney í Ástralíu en þar stendur
nú yfir tæplega mánaðarlangur
tónlistar- og myndlistarviðburð-
ur. Þar flytur eiginmaður henn-
ar, Lou Reed, forsprakki þeirr-
ar goðsagnakenndu hljómsveitar
Velvet Underground, jafnframt
textalausa hávaðaverkið Metal
Machine Music, sem kom út á
hljómplötu sama ár og Laurie
flutti gjörninginn á skautunum í
fyrsta sinn.
Laurie er með tvö sett í Sydney.
Hitt er frumflutningur á tuttugu
mínútna verki fyrir hunda, sem
flutt verður utandyra við óperu-
húsið. Listamaðurinn ljómar
þegar við komum að þessu efni
enda hundar henni afar nákomnir
og hefur hún samið um þá fjölda
laga. Hún á smáhundinn Lulu-
belle, sem er af amerísku rat
terrier-kyni og var viðfangsefni
einnar sagnanna sem hún sagði á
Vatnasafninu.
Laurie segir þessa skemmtilegu
tilraun hafa orðið til í samræðum
við sellóleikarann Yo-Yo Ma. „Við
elskum bæði hunda og okkur datt
í hug hvort það yrði ekki stórkost-
legt að halda tónleika sem aðeins
þeir gætu heyrt. Ég hef hvorki
hugmynd um það hvernig muni
takast til né hvernig hundarnir
koma til með að bregðast við tón-
listinni. Hún verður á lágstemmd-
um nótum með sellóum og fiðlum
en send út á hátíðni. Ég vona að
margir komi. En tveir verða að
koma með hverjum hundi, sem
verður að vera í bandi. Þetta
verður frábært,“ segir Laurie
Anderson.
HELSTU VERK LAURIE ANDERSON
Vatnasafnið sem opnað var um mitt ár 2007 er eitt af nokkrum
langtímaverkefnum bresku listasamtakanna Artangel en þau
hafa haft það að markmiði síðastliðin átján ár að hrinda í fram-
kvæmd óvenjulegum myndlistarverkefnum eftir samtímalista-
menn. Á meðal nokkurra verkefna sem sjóðurinn hefur styrkt eru
stór skúlptúrverk á opinberum stöðum, afsteypa af innanverðu
raðhúsi í austurhluta London, 25 metra há vera úr heimilisrusli
í strandbænum Margate, sem og tímabundnar umbreytingar á
ýmiss konar umhverfi. Þá hefur sjóðurinn fjármagnað verk á borð
við Cremaster 4 eftir Matthew Barney og marga fleiri.
VATNASAFNIÐ Í STYKKISHÓLMI
NOKKUR VERK UNNIN MEÐ ÖÐRUM
You’re the Guy I Want To Share My Money With unnið með rithöfundinum William S. Burroughs
og John Giorno (1981)
This is the Picture (Excellent Birds) unnið með tónlistarmanninum Peter Gabriel (1986)
Zoolook unnið með tónlistarmanninum Jean Michel Jarre (1984)
Métamorphoses unnið með Jean Michel Jarre (2000)
Plague Songs (2006)
The Stone: Issue Three unnið með tónlistarmönnunum Lou Reed og John Zorn (2008)
FRAMHALD AF FORSÍÐU
FRÉTTA
BLA
Ð
IÐ
/JA
B
ÍS
L
E
N
S
K
A
S
IA
.I
S
S
F
G
4
20
40
0
4.
20
08