Morgunn - 01.06.1950, Blaðsíða 34

28
MORGUNN
við að ræða. En ef þetta er eins og ég geri mér í hugarlund,
höfum vér þarna efnið, sem atburðir hins liðna geta mót-
ast í. Sami eterinn er þá enn og óbreyttur í stiganum í
gamla húsinu, og geymir þess vegna enn skuggamynd hins
liðna.
Ef þetta er svona, verður margt skiljanlegt, sem annars
verður ekki skýrt eða skilið. Það er vitað mál, að fyrir
kemur, að kjarkmiklir karlmenn geta orðið gripnir ótta
að ákveðnum stað, án þess þeir viti nokkra ástæðu þess.
Þarna kann einhver ógn frá liðnum tíma að vera mótuð
í eterinn og verka á skynjun þeirra. Maður þarf ekki að
vera gæddur miklum sálrænum næmleika til þess að vera
fyrir þessu á stöðum, þar sem orustur hafa verið háðar
áður fyrr. Sjálfur er ég ekki sálrænum gáfum gæddur,
en það er sannarlega engin ímyndun, að ég verð fyrir kyn-
legum áhrifum, nærri því eins og dimmi yfir landinu og
yfir mig komi einhver annarleg þungakennd, ef ég kem
á gamlan orustuvöll. Ég hef sérstaklega orðið fyrir þessu
á tveim stöðum, þar sem orustur voru háðar og góður
málstaður beið ósigur, en þar hefur vitanlega mikill bitur-
leiki fyllt hugi þeira, sem ósigurinn biðu. Skuggi hins
liðna er þar enn.
Til hins sama bendir sá dapurleiki, sem grípur jafnvel
flesta menn, er þeir koma inn í viss hús. Vér þurfum ekki
að öfunda gamla aðalsfólkið af hinum háreistu, tignarlegu
köstulum, sem það bjó í. Það er betra að búa í einföldum
kofa, sem ekki geymir þessar dapurlegu, gömlu myndir,
en að lifa lífinu í glæstri höll, þar sem skuggalegar myndir
grimmdar og lasta dvelja enn.
Ef unnt er að finna á sér áhrifin frá þessum gömlu at-
burðum, ætti hitt einnig að vera mögulegt, að geta séð
persónurnar, sem skildu eftir þessi áhrif. Að um sjálfan
anda hins látna manns sé að ræða, þegar menn sjá slíkar
sýnir, finnst mér í flestum tilfellum gersamlega ótrúlegt.
Að maður, sem varð fyrir grimmdarfullri meðferð fyrir
fleiri öldum, sé sjálfur enn að koma á staðinn, þar sem