19. júní - 19.06.1981, Blaðsíða 20

þingmann Rangæinga, sem flutti
árið 1885 á Alþingi þingsályktun-
artillögu um rétt kvenna til skóla-
göngu.
í tillögunni var farið fram á að
veita konum rétt til að ganga á
Prestaskólann og Læknaskólann.
Magnús Stephenssen sagði, að
konum hefði aldrei verið bannað
að ganga á þessa skóla, þær hefðu
hins vegar aldrei farið þess á leit.
Málið fékk góðar undirtektir á
þingi, og ári síðar gekk í gildi til-
skipan, sem veitti konum rétt til að
taka 4. bekkjar próf við Lærða
skólann. Raunar fengu þær hvorki
styrki né rétt til að sitja í skólanum,
en piltar gátu þá fengið 100—200
kr. á ári, sem nægði til þess að
greiða kostnað við skóladvölina.
Það kann að hafa haft einhver
áhrif á afstöðu þingmanna, að um
þetta leyti var íslenzk embættis-
mannsdóttir við nám í latinuskóla
í Danmörku. Þá hefur barátta
kvenna erlendis vafalaust haft ein-
hver áhrif á afstöðu islenskra
þingmanna. íslenska embættis-
mannsdóttirin, sem hér var getið,
var Camilla Stefánsdóttir Bjarnarson,
sem lauk stúdentsprófi i Kaup-
mannahöfn árið 1889, fyrst ís-
lenskra kvenna. Hún lauk cand.
phil. prófi við Háskólann í Kaup-
mannahöfn ári síðar, lagði stund á
stærðfræði þar og gerðist kennari
við Frk. Langs Skole í Silkiborg á
Jótlandi. Hún giftist Magnúsi
Torfasyni, sýslumanni og var bú-
sett hér á landi.
Árið 1901 lauk Björg Þorláksdóttir,
sonardóttir séra Þorláks á Undir-
felli, stúdentsprófi í Kaupmanna-
höfn. Hún varði doktorsritgerð i
lífefnafræði við Sorbonne-háskóla í
Paris árið 1926 og hlaut doktors-
nafnbót fyrst íslenskra kvenna.
Árið 1885: Páll Briem
Árið 1885 kvaddi sér hljóðs Páll
Briem, siðar amtmaður, sem mun
fyrstur manna hafa hafið máls á
því, að konum bæru full pólitísk
réttindi. Hann hélt fyrirlestur í Is-
lendingafélaginu í Kaupmanna-
18
Camilla Bjarnarson.
höfn, sem hann nefndi: Umfrelsi og
menntun kvenna. I fyrirlestrinum
rakti hann sögu kvenfrelsisbarátt-
unnar um allan heim og segir í
upphafi, að þegar hann tali um
baráttuna fyrir frelsi kvenna, þá
eigi hann ekki við baráttu til þess
að losa kvenfólk undan kúgun og
þrældómi — slíkt eigi sér ekki stað í
menntuðum löndum — heldur tali
hann um að konur fái réttindi og
völd.
Þegar Páll Breim flutti fyrirlest-
urinn, höfðu danskar konur í einn
áratug haft leyfi til að stunda nám
við Háskólann í Kaupmannahöfn
og höfðu ýmsar konur notfært sér
það, ennfremur voru margar konur
þar í landi að lesa til stúdentsprófs.
Svíþjóð og Noregur höfðu einnig
veitt konum þennan rétt. Það er
enginn vafi á því, að bók John
Stuarts Mill um Kúgun konunnar,
sem Georg Brandes þýddi á dönsku
árið 1869, hefur haft umtalsverð
áhrif á frjálslynda menn þessara
tíma.
Árið 1887:
Bríet Bjarnhéðinsdóttir
Árið 1887 hélt Bríet Bjarnhéð-
insdóttir fyrsta fyrirlestur, sem
kona hefur haldið á íslandi, Nokkur
Björg Þorláksdóttir.
orð um frelsi og menntun kvenna. Fyrir-
lestur um hagi og réttindi kvenna. Hún
flutti fyrirlesturinn í Góðtempl-
arahúsinu 30. des. 1887 við hús-
fylli, og má segja, að þar með hefj-
ist brautryðjendastarf hennar í
kvenréttindamálum. Raunar hafði
hún árið 1885 skrifað blaðagrein
um sama efni í Fjallkonuna, undir
dulnefninu „Æsa“, sem vakti um-
tal og áhuga. Það mun vera fyrsta
blaðagrein konu á Islandi. Valdi-
mar Ásmundsson, ritstjóri og síðar
eiginmaður Bríetar, skrifaði sama
ár grein í Fjallkonuna um rétt-
indamál kvenna.
Sjálf segir Bríet, að það atriði, að
enginn möguleiki var fyrir stúlkur
að afla sér menntunar, hafi orðið
til þess, að hún fór að hugsa alvar-
lega um mismuninn á aðstöðu
karla og kvenna. í fyrirlestrinum
fjallaði hún um íslenskar konur allt
frá landnámstíð og tekur síðan
fyrir einstök málefni kvenna, kosn-
ingarétt, fjárráð og atvinnumál. Þá
leggur hún ríka áherslu á nauðsyn
menntunar og segir: „Enn sem
komið er, er menntun vor kvenn-
anna hér á landi svo skammt kom-
in áleiðis, að vér höfum varla
fengið ljósa hugmynd um, hvað
menntun er.“ Niðurstaða Bríetar