19. júní - 19.06.1981, Qupperneq 40

Guðrún
Egilson.
Þetta gamla spakmæli hefur
fengið einkar vítt inntak nú á tím-
um en eldri tækni og vinnubrögð
úreldast óðfluga og grónar kenn-
ingar eru stöðugt teknar til end-
urmats. Við þær aðstæður hefur
símenntun og fullorðinsfræðsla
rutt sér til rúms og þar með, sam-
fara breyttum viðhorfum til hlut-
verkaskiptingar kynjanna hafa
konur á öllum aldri streymt inn á
hinar ýmsu námsbrautir. Hér fer á
eftir grein um fullorðinsfræðslu
svo og viðtöl við konur sem allar
hafa lagt út í nám eftir langt hlé.
Svo lengi lærir sem lifir
Fanný Gunnarsdóttir og María Solveig Héðinsdóttir
fjalla um fullorðinsfræðslu á Islandi
Allt frá aldaöðli var bæði form-
leg og óformleg menntun þjóð-
arinnar í höndum heimilanna. Þar
lærði alþýðan fræði sinna tíma,
bæði með sagnalestri, kveðskap,
frásögnum og með verklegri þjálf-
un. f íslenska kyrrstöðuþjóðfélag-
inu voru allar aðstæður og verk
þau sömu öld fram af öld og þörfin
fyrir nýja vitneskju lítil. Upp úr
1800 tók íslensk samfélagsskipan
að raskast. Landbúnaðurinn hætti
að geta tekið við auknum mann-
afla. Bætt tækni jók afköst hvers
manns þannig að þörfin fyrir
vinnuafl fór minnkandi, þrátt fyrir
aukna framleiðslu. Sú frumfram-
leiðsluatvinnugrein sem gat hins
vegar aukið umsvif sín og hafði
þörf fyrir aukinn mannafla var
sjávarútvegur. Þetta beindi fólkinu
að sjávarsíðunni. Vegna tilkomu
nýrra atvinnugreina í Reykjavík,
s. s. iðnaðar og þjónustu, gáfust
enn fleiri og fjölbreyttari atvinnu-
tækifæri fyrir aukinn fjölda fólks
úr dreifbýli. Það jók einnig fjölda
Reykvíkinga að hún varð þjón-
ustumiðstöð fyrir æ stærri hluta
landsins auk þess sem opinberar
stofnanir höfðu aðsetur í Reykja-
vík.
Upp úr þessum jarðvegi sprettur
þörfin fyrir formlega fullorðins-
fræðslu. Óskin um aukna menntun
kemur bæði frá atvinnurekendum
38
og launþegum. En vafalaust gætir
hér einnig áhrifa erlendis frá, en
þar hafði fræðslustefnan hlotið
góðan hljómgrunn.
Fyrstu tilraunir
Fyrsta fræðslan sem sérstaklega
var ætluð fullorðnum hér í
Reykjavík var fræðsla fyrir
iðnaðarmenn. Vegna breytts þjóð-
félags hafði myndast sérstök stétt
iðnaðarmanna og gerðar auknar
kröfur til þeirra er unnu í iðnaði.
Iðnaðarmannafélagið í Reykjavík
stofnaði sunnudagaskóla fyrir
unga iðnaðarmenn árið 1873. Árið
1875 gat að líta auglýsingar þess
efnis að stofna ætti nýtt félag fyrir
sjómenn og verkamenn í Reykjavík
og nágrenni. Stofnfundur var
haldinn 3. nóvember og mjög
fljótlega voru meðlimir orðnir 160.
Þann 11. mars 1890 var stofnað
Menntunarfélag verslunarmanna í
Reykjavík. Samkvæmt lögum
félagsins var höfuðtilgangur þess
að halda uppi kvöldskóla í
Reykjavík, bæði fyrir verslunar-
menn úr Reykjavík og utan af
landi. Skólinn var síðan settur í
fyrsta sinn 4. okt. 1890. Árið 1899
var farið að undirbúa kvöldskóla
K. F. U. M., ekki var þó formlega
gengið frá stofnun skólans fyrr en
1921.
Eins og sést af framangreindri
upptalningu er námið fyrst og
fremst ætlað körlum. Eitthvað
mun þó hafa borið á námskeiðum
fyrir konur, en á þessum tíma var
það í örlitlum mæli.
Þeir aðilar í Reykjavík sem
lengst hafa staðið fyrir fullorðins-
fræðslu eru Námsflokkar Reykja-
víkur, stofnaðir 1939 og Bréfaskól-
inn, stofnaður 1940. í dag standa
þessir skólar fyrir umfangsmesta og
fjölbreytilegasta námi fyrir full-
orðna. Þeir, ásamt fjölmörgum
öðrum, stuðla að námi þeirra mörg
þúsund nemenda, sem í fullorðins-
fræðslu eru, ýmist á sviði almenns
náms, starfsnáms, frjálsnáms eða
félagslegs. Áberandi er hversu
margir nemendur stunda nám sem
tengist vinnu þeirra á einn eða
annan hátt. Hér er um að ræða
nám sem kynnir t. d. nýjungar í
starfi eða er forsenda fyrir ákveð-
inni atvinnu.
Fleiri konur en karlar
Þrátt fyrir að þátttaka kvenna í
fullorðinsfræðslu virðist meiri en
karla, eru mun færri námstilboð
innan starfsnáms sem standa
konum til boða. Af 38 námsleiðum
innan starfsnáms eru konur í
meirihluta þátttakenda i aðeins
níu tilfellum. Þær eru jafnframt
einu þátttakendurnir í sjö af
þessum níu tilfellum þar sem