Frjáls verslun - 01.07.2001, Blaðsíða 66

Á\
■ GESTflPENNI GUÐIVIUNDUR HflUKSSON
Spurningin, sem stjórnendur einstakra sparisjóða þurfa að svara, er hvort nýta eigi sóknarfæri
og stefna að örum vexti, sem kallar á aukið eigið fé, eða miða að hægum vexti sem ekki kallar á
aukið eigið fé umfram það sem hagnaður myndar.
rekstri og greitt hærri skatta til samfélagsins en aðrar fjár-
málastofnanir um langt skeið.
Til hvers þurfti að breyfa lögunum? Til hvers þurfti þá að
breyta lögum og hvað fela lagabreytingarnar í sér? Samkvæmt
lögum um flármálastofnanir ber þeim að uppfylla ýmis skilyrði.
Eitt þeirra er að eiginflárhlutfall má aldrei fara niður fyrir
ákveðin mörk. Er það gert til að tryggja ijárhagslegt öryggi
stofnananna þannig að líkur á að viðskiptavinir verði fyrir tjóni
í samskiptum sínum við þær séu litlar. Um þetta gilda alþjóð-
legar reglur sem íslensk löggjöf tekur mið af.
Hin mikla velgengni sem sparisjóðirnir hafa notið á undan-
förnum árum hefur gert það að verkum að eiginijárhlutfall
þeirra hefur stöðugt lækkað, þrátt fyrir hagnað af rekstri. Sé
markmið þeirra að nýta sér áfram sóknarmöguleika á markaði
og eiga hlutdeild í dótturfélögum er þeim nauðsynlegt að auka
eigið fé sitt. Spurningin, sem stjórnendur einstakra sparisjóða
þurfa að svara, er hvort nýta eigi sóknarfæri og stefna að örum
vexti, sem kallar á aukið eigið fé, eða miða að hægum vexti sem
ekki kallar á aukið eigið fé umfram það sem hagnaður myndar.
Sé niðurstaðan sú að auka þurfi innborgað eigið fé eru nú
til þess tvær leiðir. Annars vegar er hægt að gefa út ný stofn-
Jjárskírteini í núverandi rekstrarformi eða breyta félagsform-
inu í hlutafélag og gefa út hlutabréf.
Hvaða form er æskilegast? Hvaða form á innborguðu eigin
fé er þá æskilegast fyrir sparisjóði? Núverandi félagsform
býður aðeins upp á að auka innborgað stofnfé með útgáfu
nýrra stofnljárskírteina. Annaðhvort þarf að ijölga stofntjár-
eigendum eða auka hlut þeirra sem fyrir eru, nema hvort
tveggja sé gert. StofnJjáreigendur eru skv. lögum valdir af
stjórn viðkomandi sparisjóðs og ekki er hægt að stunda við-
skipti með stofnJjárskírteini nema með aðild sparisjóðsstjórn-
ar. Innborgað stofnfé er heimilt að hækka í samræmi við verð-
lag og á grundvelli nýrra lagabrejdinga er einnig heimilt að
hækka verðmæti innborgaðs stofnJjár með því að ráðstafa
ákveðnum hluta hagnaðar til þess. Þetta er nýjung sem ætti
að auka áhuga almennings á að kaupa stofnfé og þá um leið
að auðvelda sparisjóðum sölu stofnJjárskírteina.
Fram hjá því verður þó ekki litið að þekking almennings á
þessu formi er lítil og sé litið til annarra landa þá er útfærsla á
þessum reglum misjöfn frá einu landi til annars. StofnJjárskir-
teini verða ekki markaðsvara, eins og t.d. hlutabréf. Það má þvi
vera ljóst að ef stærri sparisjóðir vilja auka innborgað eigið fé
umtalsvert verður hlutafélagsformið heppilegra.
I augum margra Jjárfesta er hlutafélagsformið heppileg-
asta leiðin fyrir fyrirtæki til að auka eigið fé sitt ef leita á til al-
mennings og stórra íjárfesta eftir áhættufé, eins og innborg-
að eigið fé hlýtur ávallt að vera. Löggjöf um hlutafélög er skýr
og mikið samræmi er í slíkri löggjöf flestra landa, a.m.k. í Evr-
ópu. Það leiðir til þess að markaðsverð slíkra verðbréfa er
hærra þar sem formið er þekkt meðal Jjárfesta sem aftur þýð-
ir að fyrirtæki fá ódýrara ljármagn með útgáfu hlutabréfa en
annarra og minna þekktra verðbréfaforma. Þetta hefur leitt til
þess að löggjöf hefur verið breytt í mörgum löndum Evrópu
sem gerir sparisjóðum kleift að breyta félagsformi sínu í
hlutafélög, ef þeir svo kjósa.
Líhlegl að hlutafélagsformið verði ofan á Líklegt verður að
telja að stærri sparisjóðir, sem áfram vilja stækka og eiga hlut-
deild í öðrum fyrirtækjum á Jjármálamarkaði, muni nýta hluta-
félagsformið. Þá eykur það einnig mjög möguleika á samruna
við önnur fyrirtæki á sviði Jjármála sem núverandi félagsform
gerir ekki. Hlutafélagaleiðin hentar líka minni sparisjóðum ef
markmið þeirra er að sameinast öðrum félögum eða sparisjóð-
um. Meginástæðan er að sá hluti eiginfjár sem ekki er innborg-
að fé, þ.e.a.s. uppsafnaður hagnaður fyrri ára, verður eftir í
heimabyggðinni í vörslu sjálfseignarstofnunar. Sjálfseignar-
stofnunin hefur heimild til að úthluta eignum sínum, t.d.
greiddum arði, til menningar- og líknarmála í byggðarlagi sínu.
Þannig verður ávallt munur á sparisjóði sem hlutafélagi og
hefðbundnum viðskiptabanka. Núverandi eðlismunur á spari-
sjóði og viðslnptabanka viðhelst því með þessum hætti. Spari-
sjóðirnir geta áfram veitt verulegum Jjármunum til uppbygg-
ingar á sínu starfssvæði og vaxið þannig áfram í þeim jarðvegi
sem þeir eiga rætur í auk þess sem hluthafar eiga kost á góðri
ávöxtun af sinni Jjárfestingu.
Sparisjóðir Stofnaðir af hugsjón Nær allir sparisjóðir voru
stofnaðir af hugsjón. Stofnendur þeirra greiddu ekki inn
stofnfé heldur veittu þeim ábyrgð fyrir tiltekinni Jjárhæð. Síð-
ar þótti nauðsynlegt að breyta þessu ákvæði og stofnfé var
greitt til sparisjóðsins og ábyrgðir felldar niður. Þannig hefur
formið breyst í tímans rás. Þess er krafist á nútímaijármála-
markaði að fyrirtæki sem kalla eftir íjármunum frá almenn-
ingi geri vel grein fyrir Jjárhagslegri stöðu sinni og þróun fyr-
irtækisins á hverjum tíma. Þannig eru reglur verðbréfamark-
aða skýrar og er það til þess fallið að skapa traust á milli Jjár-
festa og fyrirtækja, ekki síst íjármálafyrirtækja. Það er eðli-
legt að sparisjóðirnir, sem skipa veigamikinn sess á íslensk-
um Jjármagnsmarkaði, taki þátt í þessari þróun. Það munu
þeir gera ef formi þeirra verður breytt í hlutafélög og þau
skráð á Verðbréfaþingi íslands.
Markmiðið með þeim breytingum sem gerðar voru á lög-
um um sparisjóði fyrr á þessu ári var að opna þeim dyr, gefa
þeim tækifæri til að styrkja grunninn til að áfram mætti efla
starfsemina þannig að þeir sætu ekki eftir í harðnandi sam-
keppni á Jjármálamarkaði. Stjórnir sparisjóða og stofníjáreig-
endur meta síðan með hvaða hætti þeir sjá sínum sparisjóði
best borgið til framtíðar. S!j
Nær allir sparisjóðir voru stofnaðir af hugsjón. Stofnendur þeirra greiddu ekki inn stofnfé heldur veittu
þeim ábyrgð fyrir tiltekinni fjárhæð. Síðar þótti nauðsynlegt að breyta þessu ákvæði og stofnfé var
greitt til sparisjóðsins og ábyrgðir felldar niður.
66