Frjáls verslun - 01.03.2002, Síða 51

FRAMLEIÐNI OG LAUN
Islendingar latir?
Er tuggan um það að Islendingar séu dugn-
aðarforkar til vinnu tóm vitleysa? Það ersitt
hvað að vera röskur í vinnu og að vinna lengi.
/
Að minnsta kosti bæta Islendingar sér upp
slaka framleiðni með löngum vinnutíma.
Landsframleiðsla á vinnutíma er víðast meiri
en á Islandi, en landsframleiðsla á mann er
hins vegar með pví mesta hérlendis.
Eftir Sigurð Jóhannesson Myndir: Geir Ólafsson
Greinarhöfundur, Sigurður
Jóhannesson hagfræðingur.
„íslendingar bæta sér upp
slaka framleiðni með
löngum vinnutírna."
Klukkuna vantaði þrjár mínútur í fimm þegar ég hitti nokkra
vinnufélaga mína frammi á gangi, við stimpilklukkuna. Allir
voru með stimpilkort á lofti og biðu þess að klukkan yrði
fimm. Einn í hópnum ávítaði mig fyrir að sýna ekki sömu þolin-
mæði. Nokkuð er um liðið, en atvikið kemur í hugann þegar
talið berst að framleiðni. Þessir samviskusömu starfsmenn
komu ekki miklu í verk á lokamínútum vinnudags síns. Þeir
hefðu varið tímanum betur við skrifborðið eða utan vinnustaðar-
ins. Lífskjör þeirra hefðu sennilega batnað. Ef félagarnir hefðu
farið fyrr heim hefðu kjörin klárlega lagast, því að lengra frí
þýðir betra lif í augum flestra. Og með því að vinna lengur hefðu
þeir lagt grunn að hærri launum. Laun fylgja afköstum nefnilega
ótrúlega vel (þrátt fyrir augljós frávik).
Með hlutaskiptum, bónus og afkomutengdum launum eru
tengsl árangurs og launa gerð sýnileg og starfsfólk
þannig hvatt til dáða. En jafnvel þar sem ekki er
stuðst við „árangurstengt launakerfi“ er sam-
band afkasta og umbunar meira en flesta
grunar. Oft er það einna helst talið fyrir-
tækjum til gildis að þau „skapi atvinnu“.
Stjórnmálamenn nota Ijölda starfa sem
röksemd fyrir opinberum sfyrkjum. Ekki
þarf að horfa lengi á grafið á næstu síðu til
þess að átta sig á því að láta þarf af þessum
hugsunarhætti. Lárétti ásinn sýnir verga
landsframleiðslu í 21 iðnríki og lóðrétti
ásinn sýnir meðaltfmakaup verkafólks og
iðnaðarmanna í sömu löndum. Samhengi
framleiðslu og kaups er augljóst. Ef lífs-
kjör eiga að batna þarf að finna leiðir til
þess að hafa minna fyrir framleiðslunni.
Vinnustundum (störfum) á framleidda
einingu þarf að fækka.
Samhengi framleiðni og launa hefur
verið túlkað á annan hátt en hér hefur verið gert. Forystumenn
verkalýðshreyfingarinnar hafa stundum haldið því fram að lág
laun standi í vegi hagræðingar hér á landi. Atvinnurekendur
þurfi ekki að spara vinnuafl, þvf að það sé svo ódýrt. Vafalaust
myndi framleiðni vinnandi manna aukast ef lágmarkslaun hækk-
uðu, en á hinn bóginn yrðu líkast til færri störf í boði.
Fróðlegt er að sjá hvað Irland og Italía standa framarlega.
Erfitt er að slá nokkru föstu um hvað skýrir miklar framfarir í
þessum löndum, sem ekki voru talin háþróuð fyrir fáeinum ára-
tugum, en freistandi er að rekja þær að hluta til frjálsræðis í við-
skiptum og þátttöku landanna í evrópsku efnahagssamstarfi.
Irar hafa auk þess laðað til sín erlent fé með lágum sköttum.
Kaupmáttur hefur vaxið í þessum löndum, en atvinnuleysi er þó
ekki meira en gengur og gerist, þvi að afköst vinnuaflsins hafa
aukist jafnmikið eða meira. Einnig kann að koma á
óvart að framleiðni skuli ekki vera meiri í Japan,
en margir hafa litið þangað í leit að fyrirmjmd.
En mesta athygli lesenda vekur sjálfsagt
hvað Island er aftarlega. Afköst á hvern
vinnutíma eru lítil hér á landi miðað við
það sem gerist í iðnríkjum og tímakaup til-
tölulega lágt. Þær Evrópuþjóðir sem
standa Islendingum næst í framleiðni og
kaupmætti eru Spánverjar og Grikkir.
Mismiklar Ijárfestingar, ekki síst í
menntun, skýra að hluta þann mun sem
sjá má á löndunum á myndinni. Sam-
kvæmttölum OECD höfðu 56% íslendinga
á aldrinum 25-64 ára lokið stúdentsprófi,
iðnskólaprófi eða sambærilegri menntun
árið 1999. Annars staðar á Norðurlöndum
var þetta hlutfall 70-85%. Atvinnuástand
kann að eiga hlut að máli. Hér á landi
hefur jafnan nóga vinnu verið að fá fyrir
Tíminnfrá klukkan 17.00 til 19.00. Eyðirþú
honum í vinnunni eða utan vinnustaðarins?
Ljóst er að Islendingar afkasta ekki eins
miklu og aðrar þjóðir á hverja unna vinnu-
stund, en þeir ná uþþ afköstum með lengri
vinnutíma.
Ef lífskjör eiga að batna þarf að finna leiðir til þess að hafa minna fyrir framleiðslunni.
Vinnustundum (störfum) á framleidda einingu þarf að fækka.
51