Frjáls verslun - 01.03.2002, Qupperneq 52

FRAMLEIÐNI OG LAUN
Framleiðni og laun á Islandi:
Milli Grikklands og Spánar
Framleiðni og laun í ýmsum löndum árið 2000, miðað uið jafnan kaupmátt gjaldmiðla,
krónur á uerðiagi ársins 2000
2.500
2.000
= E
~ 1.500
E
3 E
1.000
500
Þýskaland .
Finnland Kanada Bandaríkh,
Tékkland
Grikkland
Ástralía^ ^ \
Bretland Svít>'ól
Japan
ísland^-'^,
Spann
► Nýja-Sjáland
Danmörk ' ^ Noregur
Frakkland
Portúgal
500
1.000
1.500
2.000
2.500
3.000
3.500
4.000
Framleiðni vinnuafls; verg landsframleiðsla/vinnutíma
Fjöldi vinnutíma hér á landi er úr vinnumarkadskönnun Hagstofunnar. Tölur fyrir önnur lönd eru frá
OECD og eiga að vera sambœrilegar við íslensku tölurnar. Vinnutímatölur jyrir sum löndin eru frá 1999
og 1998. Gengi gjaldmiðla er á kauþmáttarjafnvœgi, samkvæmt útreikningum OECD, og á að sýna hvað
má fá afvörum og þjónustu fyrir þeningana í hverju landi. Gengi íslensku krónunnar er lægra á þennan
mælikvarða en samkvœmt nafngengi ársins 2000. Launatölur fyrir lsland eru unnar uþþ úr Fréttabréfi
Kjararannsóknarnefndar, en útlendu tölurnar eru frá samtökum sænskra atvinnurekenda.
ungt fólk, en í Skandinavíu hefur atvinnuleysi ungmenna
stundum numið tugum prósenta. Þau hafa því kosið að halda
áfram námi, fremur en að reyna fyrir sér á vinnumarkaði. Lands-
framleiðsla á vinnutíma er meiri en á Islandi í 16 af þeim löndum
sem skoðuð eru á myndinni. Það hljómar sjálfsagt kunnuglegar,
að einungis í 5 af þessum löndum er landsframleiðsla á mann
meiri en hér (og þá er gengi gjaldmiðla metíð á kaupmáttarjafn-
vægi, eins og á myndinni). Islendingar bæta sér upp slaka fram-
leiðni með löngum vinnutlma.
íslendingar efstir í mætingu íslendingar vinna lengst af þeim
þjóðum sem skoðaðar eru. Yfirvinna er mikil hér á landi. Einnig
skiptír miklu að fleiri eru á vinnualdri en víða annars staðar. Þar
fyrir utan er óviða stærri hlutí fólks á aldrinum 16-74 ára á vinnu-
markaði. Islendingar fara seinna á eftírlaun en flestir aðrir. Þeir
hætta yfirleitt ekki að vinna fyrr en 65-70 ára, en í nálægum
löndum er algengast að fólk fari á eftirlaun um sextugt. Atvinnu-
leysi er lika minna hér á landi en víðast annars staðar.
Flestum er frítími mikils virði. Þess vegna segja laun á
hveija vinnustund líklega meira um lífskjör en tekjur á hvert
mannsbarn. Hins vegar telja margir það mikilvægt að geta
drýgt tekjurnar með mikilli vinnu. Takmarkanir stjórnvalda
víða um lönd á tekjumöguleikum fólks, tíl dæmis með háum
jaðarsköttum og hámarksfjölda yfirvinnutíma, rýra því kjör í
þessum löndum.
En tímakaup og landsframleiðsla segja ekki allt um kjörin.
Skattar eru víða hærri en hér á landi, ekki bara af því að þjón-
usta hins opinbera sé betri, heldur er þötfin fyrir þjónustuna
meiri. Mjög víða hafa vinnandi menn tíl dæmis fleiri aldraða á
framfæri sínu en hér. Þá eru ríkisframlög til atvinnuleysisbóta
víðast hvar meiri.
Hvernig auka má framleiðni?
Með verksvití má oft auka
afköst án þess að leggja meira
á sig. I Vélabrögðum, blaði
véla- og iðnaðarverkfræði-
nema, árið 2000, fjallar Jón
Scheving Thorsteinsson,
framkvæmdastjóri þróunar-
sviðs Baugs, um styttingu
aðfangakeðju fyrirtækisins. A
fjórum árum tvöfölduðust
vöruflutningar til verslana
fyrirtækisins á höfuðborgar-
svæðinu, en jafnmargir
trukkar gátu annað þeim og
áður. Bílarnir voru stærri og
betur búnir en fyrr, en að auki
var séð tíl þess að þeir væru
jafnan troðfullir og biðtími við
verslanir styttíst um helming
með betra skipulagi. Með
stærðfræðilegri bestun var
dreifileið ferskvöru um
Reykjavík og nágrenni stytt
úr 152 km í 63 km.
Hagræðingarfærin eru víða, en
þau eru misvel nýtt Rikis
styrkir tíl hagmunasamtaka
nema hundruðum milljóna króna á ári. Þar sem samtökin hafa
mörg hver andstæð markmið vaknar sú spurning hvort ekki
megi hagræða með því að fella styrkina niður. Hjá Náttúruvernd
ríkisins klóra menn sér í hausnum og leita leiða tíl þess að upp-
ræta lúpínu í þjóðgörðum og víðar þar sem hún þykir ekki eiga
við. Tvær aðrar ríkisstoíhanir, Skógræktín og Landgræðslan,
annast dreifinguna. Markmið stofnananna stangast að nokkru
leytí á, þó að þær starfi allar á vegum ríkisins. Ráðamenn sem
vilja gera öllum tíl hæfis væru vísir tíl að „höggva á hnútinn"
með því að veita meira fé tíl allra stofnananna, þó að sami ár-
angur næðist með niðurskurði.
Umsvif utanríkisráðuneytisins hafa vaxið meira en annarra
ráðuneyta að undanförnu. Ætli þar sé alls staðar farið jafn vel
með fé?
• Fór sendiráð í Japan í kostnaðar- og nytjagreiningu áður en
það var stofnað, eða var röðin bara komin að Japan?
• Hvað fá íslendingar á móti milljarðakostnaði við þátttöku í
Schengensamstarfinu, annað en að „vera með“ í evrópskri
samvinnu?
Stjórnvöld geta ekki bara hagrætt í eigin rekstri, heldur geta þau
auðveldað hagræðingu annars staðar með góðri hagstjórn. Verð-
bólga er ógn við langtímahagvöxt. Enn skaðlegri eru líklega
fylgifiskar hennar, miklar sveiflur í kaupmættí launa. Ráðamenn
stæra sig af þvi að hér hafi um árabil verið 5% hagvöxtur og að
kaupmáttur tímakaups hafi rokið upp á skömmum tíma (árin
1995-2001 óx kaupmátturinn um fjórðung á landinu öllu og lík-
lega um þriðjung í Reykjavík). Þetta eru ekki merki um farsæla
efnahagsstjórn. Skyndilegar sveiflur í kaupmættí og eftirspurn
torvelda alla áætlanagerð. Þegar fram í sækir draga þær úr vel-
megun. Ríkið getur ýtt undir hagsæld með því að liðka fyrir
52