17. júní - 17.06.1937, Blaðsíða 15

13
íslendingar neyttu slælega ins einkar hagfellda tækifæris. Frá-
leitastar og hættulegastar eru réttindaveizlur Islendinga til sambands-
þjóðarinnar í 6. gr.1)
Um það efni kveður Ólafur Lárusson prófessor svo að orði (í
Stúdentablaðinu 1. desemþer 1928) :
„Jafnréttisákvæðið mun vera algert einsdæmi í þjóðaréttinum,
og í raun og veru jafn-ósamboðið báðum þjóðunum, eins og sumir Dan-
ir hafa viðurkennt. En hættulegt er það nærri eingöngu fyrir annan
aðilann, oss íslendinga, þrjátíu sinnum mannfærri og margfalt fátækari
en hina sambandsþjóðina. Hvers virði er fullveldi í raun og veru, sem
slíkur böggull fylgir?“
Margir aðrir meingallar eru á samningnum, þótt þessi taki út yfir.
Einir tveir menn greiddu atkvæði gegn sambandslaga-samningn-
um á Alþingi. Um þúsund atkvæðisbærra manna hafnaði honum við
þjóðar-atkvæðagreiðslu, en rúm 10000 guldu samþykki sitt.
Margir voru lengi að átta sig — en þeim tókst það nokkuð um síðir.
Fyrst reyndi á ,,jafnréttis“-ákvæði 6. gr. árið eftir, 1919, er ný
stjórnarskrá var lögð fyrir Alþingi. — Fulltrúar sambandsþjóðar vorr-
ar lögðu mjög ríka áherzlu á það í athugasemdunum við sambands-
laga-samninginn, að jafnréttis-ákvæðunum yrði fylgt út í æsar, meðal
annars um afnám mismunar þess, er væri á kosningarrétti í þágildandi
stjórnarskrá, en hann var þá við það bundinn meðal annars, að kjós-
andi væri annaðhvort fæddur á íslandi eða hefði haft landsvist síðast-
liðin 5 ár. — Andstæðingar samningsins höfðu varað við og bent á, þegar
á Alþingi 1918, að sú leið mundi farin um þetta efni, að 5 ára búsetu-
skilyrðið yi’ði úr lögum numið, en samningsmenn á þingi neituðu þessu
sumir harðlega, og héldu fram, að alveg eins vel mætti afnema fyrr-
nefndan mismun á þann hátt, að gera 5 ára búsetu-skilyrðið almennt,
svo að það næði jafnt til íslendinga sem þegna sambandsþjóðarinnar.
Var þetta túlkað svo, til þess að gera samninginn aðgengilegri Islend-
ingum, enda rökrétt ályktað. Forsætisráðherra bar svo fram nýtt stjórn-
1) í 6. g'rein seg'ir svo:
„Danskir ríkisborg'arar njóta að öllu leyti sama réttar á Islandi sem íslenzkir
ríkisborgarar fæddir þar, og- gagnkvæmt".-Þeir „liafa að jöfnu, hvar sem þeir
eru búsettii', frjálsa heimild til fiskveiða innan landhelgi hvors ríkis. Dönsk skip
njóta á íslandi sömu réttinda sem íslenzk skip og gagnkvæmt".
Bezt rökstuddur og' rækilegastur dómur um þessi ákvæði er i ritinu „ísland fyrir
Dani og íslendinga. Hugleiðingar um sambandsmálið“, eftir Magnús Arnbjarnarson
cand. juris. Rvík 1918. Sjá ennfremur um „jafnrétti þegnanna“ ritið: „Nývaltýskan
og landsréttindin" eftir Einar Benediktsson. Rvík 1902. Og enn: bók Einars prófessors
Arnórssonar, sem Bókmenntafélagið gaf út árið 1923: „Þjóðréttarsamband íslands og
Danmerkur",