17. júní - 17.06.1937, Blaðsíða 16

14
arskrárfrumvarp á Alþingi 1919, en felldi niður fimm ára búsetuskil-
yrðið, þvert ofan í áður fram komnar skýringar frá sambandslaga-
mönnum. Reis um þetta hörð deila á Alþingi, en mikill meirihluti hélt
fast á því, að 5 ára búsetuskilyrðið stæði, en næði jafnt til allra, og
náði það samþykki með miklum atkvæðamun og stendur óbreytt síðan.
Þetta atvik er merkilegt og mikilvægt, því að þar með var þegar úr
því skorið, hvort 'hefja skyldi löggjafarstarf innar viðurkenndu full-
valda þjóðar með því að aka til undanhalds eða beita fram á leið til ör-
yggis þjóðinni. Tók meirihlutinn þá einnig berum orðum fram í nefndar-
áliti sínu (Alþt. 1919, A. II. þingsk. 514, bls. 1105), að sambandslögin
hefði eigi verið samþykkt í því skyni, að íslendingar skyldi láta nokkuð
undan þokast um rétt sinn frá því, sem þar er ákveðið, „heldur sé ein-
sætt að neyta réttinda sinna samkvæmt þeim hér á landi, svo sem fram-
ast má og heldur styrkja en veikja, hvenær sem tækifæri gefst. Þau spor
viljum vér marka þegar á þessu fyrsta þingi, er háð er eftir að breyting
er orðin á sambandinu".
Þetta búsetu-skilyrði er alveg nauðsynlegt til tryggingar meðan
samningurinn stendur og dregur nokkuð úr þeirri hættu, sem af inum
takmörkuðu uppsagnarskilyrðum getur staðið. Reyndar hefir dr. Kn.
Berlin haldið því fram, að svo framarlega sem ákveðið væri jafnrétti
milli allra þegna á Norðurlöndum, þá væri alveg nauðsynlegt, að hvert
ríki um sig, setti allt að 20 ára búsetu-skilyrði fyrir kosningarrétti, eða
lengri. Annað og minna þótti honum ekki öruggt og eiga þó jafnvigari
þjóðir þar hlut að máli. Nokkrar raddir hafa endrum og sinnum heyrzt
til andmæla þessum varúðar-skilyrðum, sprottnar af einskærri fáfræði.
Þetta ákvæði verður að standa meðan samninguiúnn stendur. Lengur er
þess ekki þörf.
Á 10. ári eftir samþykkt samningsins, í febrúarmánuði 1928, bar
Sigurður Eggerz fram fyrirspurn um það á Alþingi, hvort stjórnin vildi
vinna að því, að sambandslaga-samningnum verði sagt upp eins fljótt
og lög standa til og jafnframt íhuga, á hvern hátt utanríkismálum vor-
um verði komið fyrir s.em haganlegast og tryggilegast, er vér tökum
þau að fullu og öllu í vorar hendur. — Forsætisráðherra (Tr. Þ.) svar-
aði fyrir sína hönd, stjórnarinnar og flokks síns að öllu afdráttarlaust
játandi og samskonar yfirlýsingar fluttu framsögumenn annarra þing-
flokka.
Allmikið hafði um þokazt á rúmum 9 árum.
Síðasta Alþingi — sem rofnaði af sundurþykki — varð sammála
áður lyki um tillögu, er samþykkt var í sameinuðu þingi 15. apríl, með
samhljóða atkvæðum allra, er við voru staddir. — Þar segir svo:
„Alþingi ályktar að fela ríkisstjórninni að undirbúa nú þegar í sam-