Morgunn - 01.06.1995, Síða 10

MORGUNN
eða trúa einu né neinu? Get ég lifað án þess að reiða mig á
nokkum skapaðan hlut? Eða hlýt ég að reiða mig á hluti sem
ég veit ekkert um og hef í rauninni enga gilda ástæðu til að
reiða mig á?
Þessi vandi er að sjálfsögðu ekki nýr af nálinni. Hann hefur
vafalítið fylgt mannkyni frá því að sögur hófust, en á síðari
tímum hefur hann sótt fastar að fólki en nokkurn tíma fyrr.
Skýringin á því er sennilega sú að hefðbundnar lausnir vand-
ans duga fólki ekki framar. Með öðmm orðum, hefðbundin
trúarbrögð, sem áður miðluðu fólki hugmyndum og skoðunum
sem það gat stuðst við til að vega og meta hlutina, skipuleggja
líf sitt og taka ákvarðanir, megna ekki lengur að leysa lífsskoð-
unarvanda fólks, lausnir þeirra falla fólki ekki lengur í geð eða
brjóta jafnvel í bága við heilbrigða skynsemi.
Af þessu leiðir að fólk verður sjálft - án hjálpar hefðbund-
inna trúarbragða - að móta lífsskoðanir sínar og lífsstefnu og
beita eigin dómgreind miklu meira en áður var ætlast til. Segja
má að þjóðfélag nútímans krefjist þess af þegnum sínum að
þeir hugsi rökvíslega um allt milli himins og jarðar og móti sér
skynsamlegar skoðanir á veröldinni, skoðanir sem eru sífellt til
umræðu og endurskoðunar eftir því sem þekking og reynsla
mannfólksins vex.
Ég ætla ekki að gera hér að umtalsefni hugsanlegar skýring-
ar á því hvers vegna trúarbrögðin hafa glatað gildi sínu í nú-
tímaþjóðfélagi. Ég geng að því vísu að afhelgun veraldarinnar
sé orðin að veruleika og að tími trúarbragðanna sé þegar lið-
inn, þau heyri sögunni til á Vesturlöndum, vegna þess að þau
þjóni ekki lengur neinu markverðu hlutverki í skipan þjóðfé-
lagsins; fjöldi einstaklinga heldur vissulega áfram að trúa hinu
og þessu sem trúarbrögðin hafa kennt, en þjóðfélagið, ríkið og
borgin þurfa ekki lengur á trúnni að halda til að réttlæta sig.
Einstaklingamir þarfnast heldur ekki trúarbragða til að réttlæta
sig eða ákvarðanir sínar og hafa sennilega aldrei gert það, þó
að fólk geti vissulega valið leið trúarinnar til sjálfsræktar.
8
i