Morgunblaðið - 29.11.2008, Blaðsíða 24

24 FréttirINNLENT
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 29. NÓVEMBER 2008
Eftir Bergþóru Njálu Guðmundsdóttur
ben@mbl.is
TÆKIFÆRI, ekki síður en hættur,
liggja í þeim breytingum sem orðið
hafa á samfélagi okkar síðustu vikur,
að mati umhverfisfræðinga, sem
segja sjálfbæra þróun mikilvæga í
uppbyggingunni framundan.
Stefán Gíslason, verkefnisstjóri
Staðardagskrár 21 á Íslandi, segir
umhverfisfræðinga hafa áhyggjur af
því hvaða áhrif kreppan muni hafa á
umhverfismál hér á landi en um leið
sjái þeir tækifæri í ástandinu.
„Ég heyri að fólk hefur áhyggjur
af því að það verði erfiðara að fá pen-
inga frá opinberum aðilum til um-
hverfismála,“ segir hann og bætir
því við að sömuleiðis sé hætta á að
fólk sé tilbúið til að slá af umhverf-
iskröfum við slíkar aðstæður. „Sú
umræða var kannski sérstaklega
áberandi fyrst eftir 6. október að nú
yrði bara að gefa mönnum lausan
tauminn við að veiða fisk og virkja
allar ársprænur sem eftir væru.
Svona hugsun á þó nokkurn hljóm-
grunn á Íslandi því Íslendingar hafa
yfirleitt verið tregir að trúa því að
umhverfisáhersla skili sér í budd-
una. Við erum talsvert á eftir öðrum
þjóðum í þessum efnum.“
Hann segir hins vegar auðvelt að
sjá rökvilluna í slíku. „Sænski um-
hverfisfræðingurinn Johan Rock-
ström hefur bent á að það sé vel
hægt að auka hagvöxt með því að
fella öll trén og selja timbrið eða
með því að ná í alla fiskana úr kór-
alrifjunum. Menn sjá hins vegar í
hendi sér að það bæri dauðann í sér.
Það myndi auka hagvöxtinn í eitt
eða tvö ár en svo væri það búið.“
Hátækni Japana
sprottin úr kreppu
Á hinn bóginn sýni sagan að fram-
farir verði gjarnan í krísuástandi.
„Menn hafa m.a. nefnt olíukreppuna
upp úr 1970 sem dæmi. Þá tóku jap-
önsk stjórnvöld ákvörðun um að ein-
beita sér að hátækni því það var aug-
ljóst að hinn hefðbundni, orkufreki
þungaiðnaður myndi eiga erfitt upp-
dráttar. Menn reyndu þá að finna
eitthvað sem væri smærra og þyrfti
minna efni og olíu. Þar með tóku
Japanar forystu í hátækniþróun sem
þeir hafa eiginlega haldið síðan.“
Stefán segir þó ekki rétt að tala
um að menn „neyðist“ þannig til að
finna nýjar leiðir. „Það er miklu já-
kvæðara að horfa á viðskiptatæki-
færin sem liggja í nýsköpuninni. Við
erum ekkert neydd til að grípa þau
en það einfaldlega borgar sig.“
Þá segir hann tækifærin ekki síst
liggja í þeim mannauði sem nú er á
lausu. „Eitt af því sem hefur staðið
nýsköpun fyrir þrifum er skortur á
hæfu fólki en þegar bankakerfið
hrundi var fjölda hæfs fólks sagt
upp. Það er hugmagn sem er á lausu.
Og þegar menn hafa komist yfir
mesta áfallið munu þeir fara að leita
nýrra leiða.“
Stefán verður fundarstjóri á mál-
þinginu Sjálfbærni á tímamótum,
sem Félag umhverfisfræðinga á Ís-
landi stendur fyrir á þriðjudag. Þar
verður fjallað um mikilvægi sjálf-
bærrar þróunar í uppbyggingu þjóð-
félagsins eftir áföllin síðustu vikur.
Reuters
Hugvit Olíukreppan upp úr 1970 leiddi til þess að japanskir vísindamenn fengu forskot í þróun hátæknibúnaðar.
Sjá sóknarfæri í kreppunni
Hætta á að slegið
verði af um-
hverfiskröfum
Eftir Unu Sighvatsdóttur
una@mbl.is
„ÞETTA er fyrirbæri sem við höfum
þekkt lengi og fyrir nokkrum árum
síðan var satt að segja bjartsýni um
að svona aðgerðir
gætu skilað ár-
angri hjá stærri
hópi fólks, en það
var ekki raunin,“
segir Jón Snædal,
öldrunarlæknir á
Landspítala.
Morgunblaðið
sagði frá því hinn
22. nóvember að
við Ríkissjúkra-
húsið í Noregi eru nú í auknum mæli
gerðar aðgerðir sem dregið geta úr
vissri tegund elliglapa og sem haft
er eftir norskum sérfræðingi að hafi
notið lítillar athygli þar í landi.
Hefur verið framkvæmd hér
Aðgerðin á við um þá tegund elli-
glapa sem felst í svokölluðu fullorð-
ins vatnshöfði, og felst hún í því að
komið er fyrir röri sem leiðir vökv-
ann úr höfðinu og léttir þar með
þrýstingi af heilanum. Að sögn Jóns
hefur sambærileg aðgerð einnig ver-
ið framkvæmd á Íslandi í nokkur ár
en því miður eigi hún við mjög af-
markaðan hóp fólks.
„Við vorum á útkikki fyrir nokkr-
um árum eftir fólki sem gæti fallið
undir það að fara í nánari rannsókn-
ir en það voru satt að segja ósköp fá-
ir. Þetta er um 1% af þeim tilfellum
sem við sjáum hér.“ Jón segir að
þessi tegund elliglapa lýsi sér að
vissu leyti á annan hátt og einkenni
komi fram sem eigi ekki við um t.d..
Alzheimerssjúkdóminn, s.s. að
göngulag breytist og verði stuttstíg-
ara.
„Þetta er eitt af læknanlegum
formum elliglapa, yfirleitt batnar
fólki við þessa aðgerð, stundum tölu-
vert, og það helst tiltölulega gott eft-
ir það.“ Hann bendir á að tekin sé
tölvusneiðmynd af öllum þeim sem
til þeirra komi vegna gleymsku og
hún taki af allan vafa um hvort
gleymskan stafi af vatnshöfði, sem
sé sjaldnast tilfellið.
Fæst tilfelli elliglapa eru læknan-
leg að öðru leyti en því að gefin eru
lyf sem hægja á ferlinu. Jón segir þó
að öldrunarlæknar bíði nú eftir
næstu kynslóð lyfja, sem geti von-
andi ráðist meira að rótum vandans
og eru áætluð á markað árið 2012.
Aðgerð sem
dregur úr elli-
glöpum á við fáa
Í HNOTSKURN
»Sjúkdómurinn felur í sérað of lítið pláss verður fyr-
ir heilann í hauskúpunni. Af-
leiðingar þrýstingsins eru m.a.
minnistap, jafnvægisleysi og
sinnuleysi.
»Aðgerðin felst í að komafyrir röri sem leiðir stöð-
ugt vökva úr heilanum og t.d.
niður í maga og léttir þar með
þrýstingi af heilanum. Árang-
urinn er oft varanlegur
Innan við 1% tilfella af elliglöpum á Ís-
landi skýrast af læknanlegu vatnshöfði
Jón Snædal
Hvers vegna þarf að huga að
umhverfismálum í kreppunni?
Breyttar aðstæður í þjóðfélaginu
kalla á endurskoðun gilda og hug-
mynda sem við byggjum samfélag
og efnahagskerfi okkar á. Menn
benda á að þróun efnahagslífs, fé-
lagslegur jöfnuður og umhverf-
isvernd þurfi að fara saman ef
tryggja eigi öllum jarðarbúum og
komandi kynslóðum viðunandi
lífsskilyrði.
Hvað er sjálfbær þróun?
Sjálfbær þróun gerir okkur kleift
að mæta okkar þörfum án þess að
stefna í voða möguleikum kom-
andi kynslóða á að mæta sínum.
Hvað er Staðardagskrá 21?
Staðardagskrá 21 (Local Agenda
21) er áætlun sem öllum sveit-
arstjórnum heimsins er ætlað að
gera um þau verk sem vinna þarf í
hverju samfélagi um sig til að
nálgast markmiðið um sjálfbæra
þróun á 21. öldinni.
Hvað er áætlunin gömul?
Ályktun um Staðardagskrá 21 var
samþykkt á Heimsráðstefnu Sam-
einuðu þjóðanna um umhverfi og
þróun í Ríó de Janeiró árið 1992
og hefur verið unnið að henni allar
götur síðan.
Hver er dagskrá málþingsins?
Umhverfisvernd sem höfuðgildi Ís-
lendinga verður umfjöllunarefni
Gunnars Hersveins rithöfundar,
Irma Erlingsdóttir, forstöðukona
RIKK, mun ræða femínisma og
náttúruvernd, „Natural Capital-
ism“ er yfirskrift erindis Brynhild-
ar Davíðsdóttur dósents í um-
hverfis- og auðlindafræðum við HÍ
og loks mun Þorsteinn Ingi Sigfús-
son forstjóri Nýsköpunarmið-
stöðvar Íslands ræða um sjálf-
bærni og nýsköpun.
S&S