Morgunblaðið - 29.11.2008, Qupperneq 28

28 FréttirVIÐSKIPTI | ATHAFNALÍF
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 29. NÓVEMBER 2008
FRÉTTASKÝRING
Eftir Þorbjörn Þórðarson
thorbjorn@mbl.is
ÞAU höft sem felast í nýjum lögum
um gjaldeyrismál og nýjum reglum
Seðlabankans eru mun harðari lend-
ing en sérfræðingar Seðlabankans
áttu upphaflega von á. Þetta kom
fram á kynningarfundi í Seðlabank-
anum í gær. Reglurnar eru settar til
þess að uppfylla skilyrði sem Alþjóða-
gjaldeyrissjóðurinn hefur sett ís-
lenska ríkinu.
„Tilgangurinn með reglunum virð-
ist fyrst og fremst sá að þrýsta á ís-
lensk fyrirtæki að auka starfsemi sína
innanlands,“ segir Lilja Mósesdóttir
hagfræðingur.
Markmiðið með slíkum þrýstingi er
fyrst og fremst að stöðva frekari
lækkun krónunnar. „Að því gefnu að
þessar reglur virki mun gjaldmiðill-
inn ekki lækka meira. Þetta er í fyrsta
sinn sem við höfum heyrt þetta, bæði
frá innlendum og erlendum sérfræð-
ingum, í langan tíma,“ segir Bjarni
Benediktsson alþingismaður.
Skilaskylda á gjaldeyri
Í reglunum felast víðtæk höft á
fjármagnsflutningum og meðhöndlun
erlends gjaldeyris.
Kaup á verðbréfum, peningamark-
aðsskjölum eða öðrum fjármálagern-
ingum, með erlendum gjaldeyri, eru
óheimil. Fjármagnshreyfingar vegna
flutnings á fjármunum frá landinu,
sem tengjast sölu á beinum fjárfest-
ingum, eru óheimilar. Lántökur og
lánveitingar milli landa í öðrum til-
vikum en vegna innflutnings á vöru
og þjónustu eru einnig takmarkaðar.
Afleiðuviðskipti þar sem íslensk
króna er í samningi gagnvart erlend-
um gjaldeyri er óheimil. Jafnframt
þarf að skila öllum erlendum gjald-
eyri, sem innlendir aðilar eignast fyr-
ir seldar vörur og þjónustu eða á ann-
an hátt, til fjármálafyrirtækis hér á
landi innan tveggja vikna frá því að
gjaldeyri var aflað.
Fjármagnsflutningar vegna gjafa
og styrkja, umfram tíu milljónir
króna eru óheimilir. Með reglunum er
jafnframt bannað að flytja út gjald-
eyri í reiðufé umfram 500.000 kr. á
mánuði hjá hverjum einstaklingi eða
fyrirtæki. Einnig verða úttektir af
gjaldeyrisreikningum eða kaup á
gjaldeyri hjá fjármálafyrirtækjum
hér á landi háðar því skilyrði að til-
gangurinn sé að greiða fyrir vöru eða
þjónustu, þ.m.t ferðalög.
Komið í veg fyrir tvöfalt gengi
„Með ströngum höftum er m.a. ver-
ið að reyna að koma í veg fyrir
að annað gengi myndist á krónunni
í útlöndum,“ segir Gylfi Zoëga, pró-
fessor í hagfræði við Háskóla Íslands.
Gylfi segir að ef verðmyndun krónu
yrði gefin alveg frjáls myndi gengið
sennilega fara niður og svo upp aftur.
Hins vegar séu svo miklar upphæðir
bundnar inni í landinu í krónubréfum
að það gæti tekið langan tíma fyrir út-
lendinga að losa stöðurnar og fara út
með fjármagnið vegna þess takmark-
aða afgangs sem við höfum í viðskipt-
um við útlönd. „Slíkt hefði mjög
slæmar afleiðingar í för með sér fyrir
atvinnulífið og [myndi leiða til] at-
vinnuleysis,“ segir Gylfi. Hann segir
jafnframt að Seðlabankinn ætti að út-
skýra betur fyrir almenningi að við
séum á réttri leið. „Af hverju er
Seðlabankinn ekki að sannfæra
markaðinn um að þessi áætlun muni
gangi upp í stað þess að eyða púðri í
að velta því fyrir sér hver beri ábyrgð
á hruninu og hver hafi séð það fyrir og
hver ekki? Seðlabankinn á einfaldlega
að gera það sem þarf til þess að áætl-
un hans og sjóðsins gangi upp, annað
ekki.“
Gylfi segir að það hafi verið of mikil
neikvæðni í umræðunni um efnahags-
lífið og gjaldmiðilinn að undanförnu
og því sé nauðsynlegt að skapa traust
sem sé forsenda þess að unnt sé að
slaka á gjaldeyrishömlum í framtíð-
inni.
Mun ganga á forðann
Ingólfur Bender, forstöðumaður
greiningardeildar Glitnis, segir að
ákveðin gjaldeyrishöft séu nauðsyn-
leg. Fleyting krónu án hafta hefði
hugsanlega mjög alvarlegar afleið-
ingar í för með sér fyrir einstaklinga
og fyrirtæki í landinu, þó það myndi
vara tímabundið.
Ingólfur tekur undir með Gylfa og
segir að þær spár sem hafi birst um
viðskiptajöfnuðinn sýni að hann muni
ekki nægja til þess að losa þær stöður
sem erlendir aðilar hafi í krónubréf-
um. „Til þess að bæta það upp og
koma í veg fyrir að krónan lækki er
alveg ljóst að það þarf að nota gjald-
eyrisforðann. Að vissu leyti er það
neikvætt, því þá minnka varnirnar, en
að einhverju leyti er það hins vegar
óhjákvæmlegt,“ segir Ingólfur.
Ekki óskastaða en sætta sig við
„Þetta ákvæði um skilaskyldu í
reglunum er ekki eitthvað sem menn
óskuðu sér. Tilgangurinn er væntan-
lega að fá gjaldeyri heim til þess að
draga úr vöxtum og verðbólgu og við
styðjum alla viðleitni í þá veru,“ segir
Friðrik J. Arngrímsson, fram-
kvæmdastjóri Landssambands ís-
lenskra útvegsmanna [LÍÚ].
Friðrik segir að ef þessar reglur
séu nauðsynlegar til þess að ná fram-
angreindum markmiðum þá sætti
LÍÚ sig við þær.
Nauðsynleg aðgerð
en ekki sársaukalaus
Gjaldeyrisreglur fela í sér víðtækar skerðingar en tilgangurinn helgar meðalið
Í brúnni Hagfræðiprófessor segir að Seðlabankinn ætti að út-
skýra betur fyrir almenningi að við séum á réttri leið.
Morgunblaðið/Kristinn
  

 !
" 


 
#


" 
"# $


!"#!

$  %
$
%&
#
%
# 
 


&'
(

$$

&
# %
 #


)
 

%
" 
 #




 




      !!

 


(*
+ ,*-
(!. /!01,*-
 .. 2/!01,*-
'3
 ,*-
4*-'
.
1 *5   
6+
 
/!01,*-
7 018
 .,*-
 
,*-
9:$
 00;0 < <*-=-,*-
>0,*-
     

 ( 
+(
" 
( 
+9
!
09?
'
. .

@!  .
$,

,*-
 !
 "
#
A
0(0
0A!-
4/ 
,*-
4 1
 ,*-
$ %& 
'
 $
 $&
 &
 
# #
# #
'
!$ !
# &
! $
& 
#! 
! 
## 
# 
 
##! 
'
'





 







 



 

 


B
.
1



&
=! C!.  7 01 
E-) ;
F-E)-EEE
;
G-HH
;
;
F-EG-EG
;
;
-EF-IG
;
;
;
E-F-E I
;
)E-I- -- ;
EJH
JFG
GJG
;
)JE
)EJ)
;
FHJ ;
;
IEJ )FJ F) ;
)EGJ ;
)) ;
;
J
;
;
;
;
)EJGG
;
FHJF
;
;
IEJH
;
FGJ ;
)E J ;
))J )GJ ;
2


.
1
)
;
)
;
)
;
;
F
;
;
)G
;
;
;
I
;
)G

;




.-
 GH-))-G GF-))-G GH-))-G E-)-G GH-))-G G -))-G ;
GH-))-G E-)-G E-)-G GH-))-G )F-))-G G-))-G ))-))-G GH-))-G G-))-G GH-))-G GH-))-G F-E-G (&
(&
(&
(&
(&
 (&
SEÐLABANKINN segir í sérstakri
stefnuyfirlýsingu að ekki sé útilokað
að gengi krónunnar lækki fyrst í stað
eftir að hömlur á almenn gjaldeyr-
isviðskipti verða afnumdar.
Líkur standi þó til að slík lækkun
standi stutt. Undirliggjandi efna-
hagsþróun muni styðja við gengi
krónunnar.
Í tilkynningu frá bankanum segir
að þegar innlend eftirspurn dragist
saman minnki innflutningur og af-
gangur verði á vöru- og þjónustuvið-
skiptum við útlönd. Þegar sé orðinn
afgangur á vöruviðskiptum við út-
lönd og viðskiptahalli hverfi hratt.
Útilokar ekki vaxtahækkun
Fram kemur að vegna þessa sé
ekki fyrirfram gert ráð fyrir að
Seðlabankinn þurfi að grípa til að-
gerða vegna þróunar gengisins,
hvorki með hærri vöxtum né sölu
gjaldeyris. Það sé þó ekki útilokað.
Bankinn muni gæta strangs aðhalds
í lánveitingum til bankakerfisins þar
til tekist hafi að skapa traust á gjald-
eyrismarkaði. Þá segir bankinn að
sterkara gengi og vaxandi fram-
leiðsluslaki muni leiða til hjöðnunar
verðbólgu og lækkunar stýrivaxta.
Samkvæmt spám Seðlabankans og
Alþjóðagjaldeyrissjóðsins muni
draga hratt úr verðbólgu á næsta ári
og verði tólf mánaða hækkun verð-
lags komin undir 5% í lok ársins.
Gengislækkun krónu
verður skammvinn
Með nýjum reglum um gjaldeyr-
ismál eru settar víðtækar tak-
markanir á flutning fjármagns, en
frjáls flutningur fjármagns er ein
af fjórum grunnstoðum fjórfrels-
isins svokallaða, sem íslenska ríkið
skuldbatt sig til þess að virða með
samningnum um Evrópska efna-
hagssvæðið (EES).
„Við vorum ekki búin að fá beina
staðfestingu frá Evrópusamband-
inu að þessar reglur brytu ekki
gegn EES-samningnum. Hins vegar
ráðfærðum við okkur við sérfræð-
inga utanríkisráðuneytisins og það
var þeirra mat að undanþágu-
ákvæði 43. gr. EES-samningsins
heimilaði að þessi leið yrði farin,“
segir Sigríður Logadóttir, aðallög-
fræðingur Seðlabankans. „Auðvit-
að erum við að brjóta gegn meg-
inreglunum en við erum ekki að
brjóta þær í þeim skilningi að það
baki okkur ábyrgð vegna þess að
við teljum að við séum að athafna
okkur innan undanþáguákvæð-
isins,“ segir Sigríður. Hún segir að
ekki hafi sérstaklega verið leitað
eftir áliti sérfræðinga Evrópusam-
bandsins. „Við gerum ekki ráð fyrir
að þurfa að sæta viðurlögum af
hálfu ESB. Við erum að fá aðstoð
frá ríkjum innan ESB með láninu
frá IMF og við erum með þessu að
reyna að uppfylla skilyrði sem
sjóðurinn setur,“ segir Sigríður.
Brýtur gegn fjórfrelsinu
Í FYRRADAG sótti einn við-
skiptabankinn um að kaupa gjald-
eyri í Seðlabankanum fyrir við-
skiptavin sinn til að nota til
búferlaflutninga. Þeirri beiðni var
hafnað í Seðlabankanum samkvæmt
upplýsingum Morgunblaðsins. Ekki
fékkst gjaldeyrir til að standa
straum af slíkum flutningum.
Heimilt að kaupa fasteign
Samkvæmt upplýsingum frá Seðla-
bankanum eru Íslendingar samt
ekki læstir með eignir sínar á Íslandi
vilji þeir flytjast út. Heimilt er að
fjárfesta í fasteignum og öðrum
eignum. Þó ekki í verðbréfum, hlut-
deildarskírteinum verðbréfa- og
fjárfestingarsjóða, peningamark-
aðsskjölum eða öðrum framselj-
anlegum fjármálagerningum með
erlendum gjaldeyri.
Þó eru takmörk fyrir hversu mik-
ið af erlendum gjaldeyri er hægt að
kaupa.
Fékk ekki
gjaldeyri
til flutninga
Er hægt að kaupa gjaldeyri
til að greiða af erlendu
láni?
Já. Vextir, verðbætur, arður,
hagnaðarhlutur af fjárfestingum
og samningsbundnar afborganir
teljast ekki vera fjármagnsflutn-
ingur í skilningi reglnanna.
Eru takmarkanir á
ferðamannagjaldeyri?
Nei. Þó er að hámarki leyft að
selja gjaldeyri í reiðufé fyrir 500
þúsund kr. í hverjum almanaks-
mánuði til hvers aðila.
Get ég tekið út gjaldeyri
sem ég á?
Óheimilt er að taka út af gjald-
eyrisreikningum reiðufé í erlend-
um gjaldeyri, nema sýnt sé fram á
að það verði notað til að greiða
fyrir vöru eða þjónustu, þar með
talin ferðalög.
Er bannað að taka lán í út-
löndum?
Það er almennt bannað ef fjár-
hæðin er hærri en 10 milljónir ís-
lenskra króna. Undantekningar
eru ef lán tengist vöru- og þjón-
ustuviðskiptum og lán milli fyr-
irtækja í sömu samstæðu.
Hvað með styrki og góð-
gerðastarfsemi?
Einstaklingum og lögaðilum eru
óheimilir fjármagnsflutningar til
útlanda, umfram 10 milljónir
króna á almanaksárinu, vegna
gjafa styrkja og annarra fjár-
magnsflutninga.
S&S