Morgunblaðið - 18.02.2009, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 18. FEBRÚAR 2009
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Áreksturtveggjakjarn-
orkukafbáta, ann-
ars úr franska sjó-
hernum, hins úr
þeim breska, í Atlantshafi í
byrjun febrúar er áhyggjuefni.
Sem betur fer fór ekki illa.
Hermt er að 240 hermenn hafi
verið um borð í bátunum og
sakaði engan þeirra. Það er
hins vegar engum blöðum um
afleiðingar kjarnorkuslyss í
miðju Atlantshafi að fletta.
Báðir kafbátarnir eru búnir
kjarnaofnum. Sá breski er
þannig búinn að hann getur
borið 16 flaugar með 48
kjarnaoddum, sá franski siglir
sömuleiðis með 16 kjarn-
orkuflaugar. Báðir kafbátarnir
voru hlaðnir kjarnorkuvopn-
um.
Kafbátarnir voru á litlum
hraða og sködduðust lítið.
Hermt er að Frakkarnir hafi
ekki einu sinni vitað að þeir
rákust á kafbát, svo vel hafi
felubúnaður breska kafbátsins
virkað. Héldu Frakkarnir að
þeir hefðu rekist utan í gám
eða eitthvað þess háttar.
Breska varnarmálaráðuneytið
reyndi að gera lítið úr þessum
atburði en sérfræðingar sögðu
hins vegar að þetta væri alvar-
legt mál og kjarnorkuvopnin
gætu hæglega sprungið við
árekstur.
Það vekur furðu að herir
þessara banda-
manna í Atlants-
hafsbandalaginu
skuli ekki sam-
ræma aðgerðir sín-
ar þótt Frakkar
taki ekki enn að fullu þátt í
hernaðarsamstarfi þess.
Það er líka undarlegt að ekki
skyldi greint frá árekstrinum
sem átti sér stað 6. febrúar.
Málið var afhjúpað í frétt í
götublaðinu The Sun. Það er
ekki traustvekjandi að bresk
stjórnvöld skuli hafa ætlað að
hylma yfir þetta atvik.
Það var hárrétt hjá Össuri
Skarphéðinssyni utanrík-
isráðherra að kalla sendiherra
Breta og Frakka á sinn fund og
krefjast nánari lýsinga á því,
sem gerðist þegar kafbátarnir
rákust saman, og lýsa yfir
áhyggjum af þessum atburði.
Ef kjarnorkuslys yrði í Atl-
antshafinu gæti það haft geig-
vænlegar afleiðingar fyrir líf-
ríki hafsins. Fiskistofnum yrði
stefnt í hættu. Að öllum lík-
indum myndi íslenskur sjávar-
útvegur hrynja. Enginn myndi
vilja líta við fiski sem væri
veiddur í geislavirku hafi. Sem
betur fer varð ekki kjarn-
orkuslys þegar rússneski kaf-
báturinn Kúrsk fórst og fyrir
mildi var árekstur breska og
franska kafbátsins ekki alvar-
legur. Það er óverjandi að
stefna lífríki Atlantshafsins í
hættu með hernaðarleikjum.
Enginn liti við
fiski veiddum í
geislavirku hafi}
Árekstur í Atlantshafi
Lífskrafturþjóðfélags er
fólginn í gerjun
hugmynda og ný-
sköpunar. Nú er
þörf á slíkum
krafti á Íslandi sem aldrei
fyrr. Í gær afhenti Ólafur
Ragnar Grímsson nýsköp-
unarverðlaun forseta Íslands.
Verðlaunin eru veitt þeim sem
þykja hafa skarað fram úr við
vinnslu verkefna er notið hafa
styrkja úr Nýsköpunarsjóði
námsmanna. Verkefnin bera
vitni grósku og hefur valið
verið erfitt.
Í Morgunblaðinu í fyrradag
var rætt við fulltrúa verkefn-
anna fimm sem voru styrkt.
Eitt verkefnið gengur út á að
nota svokallaðar bætibakt-
eríur í lúðueldi til að hemja
slæmar bakteríur. Annað
snýst um að átta sig á því
hvernig ýta megi undir að ein-
stæðir feður nýti fæðingar-
orlofsrétt sinn, en því hefur
verið ábótavant. Það þriðja er
rannsókn á skemmdum erfða-
efnis til að auka skilning á
meingerð sjúklinga. Fjórða
verkefnið fjallar um vinnslu
lífræns eldsneytis úr sorpi
með notkun hitakærra bakt-
ería, sem gæti
dregið úr notkun
jarðefnaeldsneytis
hér á landi. Það
fimmta snýst um
þróun gönguherm-
is fyrir alvarlega hreyfihöml-
uð börn. Aðstandendur þess,
Bjarki Már Elíasson véla-
verkfræðinemi og Andri
Yngvason, nemi í rafmagns-
og tölvuverkfræði, og Jóna
Guðný Arthúrsdóttir sjúkra-
þjálfari fengu verðlaunin og
eru vel að þeim komin. Herm-
irinn myndi framkalla hreyf-
ingu á fótum fatlaðra barna í
líkingu við eðlilega göngu og
gæti bætt lífskjör þeirra veru-
lega.
„Sú hreyfiþjálfun, sem
hermirinn myndi veita, gæti
skipt miklu máli til að auka
beinþéttni barnanna sem iðu-
lega er mjög lítil, auka þroska
mjaðmaliða og bæta blóðflæði
svo eitthvað sé nefnt,“ sagði
Jóna Guðný í samtalinu við
Morgunblaðið í gær.
Nú er mikilvægt að virkja
þann sköpunarkraft og frum-
kvæði sem best mun nýtast
við uppbyggingu hér á landi.
Nýsköpunarverðlaunin eru
liður í hvatningu til þess.
Nú þarf að virkja
sköpunarkraft
og frumkvæði }
Hvatning til nýsköpunar
H
vers vegna að leigja skúffu á
Tortola-eyju fyrir nokkra þús-
undkalla á ári?
Eru skúffurnar þarna syðra
eitthvað betri en þær íslensku?
Er raunveruleg ástæða fyrir skúffudýrkun
á eyjunni litlu suður í höfum virkilega sú, eins
og hvíslað er, að sleppa við að greiða lög-
bundna skatta heima á Íslandi eða annars
staðar? Á ég að trúa slíkum sögusögnum?
Lögð skal áhersla á að allir eru saklausir
uns sekt er sönnuð. Þessi fátæklegu orð eru
því ekki dómsorð. En þess er hér með krafist,
fyrir hönd barnanna minna og afkomenda
þeirra, að allt verði uppi á borðinu eins og nú
er gjarnan tekið til orða. Héðan í frá má ekk-
ert af því tagi sem hér um ræðir vera ofan í
skúffu – sú skúffa yrði þá a.m.k. að vera ís-
lensk og ólæst.
Ég veit vel að fólk svíkur undan skatti og það hefur
lengi tíðkast á Íslandi eins og annars staðar. En hvers
vegna er mér hulin ráðgáta! Og hvers vegna er ekki
hægt að fá fólk til þess að hætta þeirri vitleysu?
Auðvitað geri ég mér grein fyrir því að spurningin
hljómar heimskulega að margra mati, en hún brennur
engu að síður á mér og hefur lengi gert.
Hvað er að því að greiða til samfélagsins það sem fólki
ber samkvæmt lögum?
Hvernig líður því fólki sem með einhverjum hætti vilj-
andi og skipulega svíkur undan skatti, þegar börnin þess
eða barnabörnin þiggja kennslu í skólanum
eða þurfa að nýta sér þjónustu okkar fína
heilbrigðiskerfis? Eða þegar það sjálft fær
gallsteinakast eða botnlangabólgu? Er sjálf-
sagt að læknirinn mundi kutann jafn fimlega
þegar það á í hlut og þeir sem eiga kannski
lítið annað en hreina samvisku?
Finnst eigendum aflandsfélaga eða skúffu-
eigendum í skattaskjólum ósanngjarnt að
borga jafn hátt hlutfall af tekjum sínum til
samfélagsins og ég geri?
Hvers vegna, ég endurtek, hvers vegna er
fólk ekki reiðubúið að greiða það til samfé-
lagsins sem því ber? Telur það skattprósent-
una hér á landi of háa? Um hvað snýst málið?
Nísku? Er verið að spara til framhaldslífs?
Ef Ísland skuldar 2.222 milljarða króna,
marg-, marg-, margfalda þjóðarframleiðslu,
þarf að setja þá upphæð í eitthvert samhengi.
Skilur einhver þessa tölu? 2.222.000.000.000. Eða hvað
eiga núllin annars að vera mörg?
Ungt fólk spyr, eðlilega: Verður býlt í þessu landi í
framtíðinni? Komumst við einhvern tíma út úr skulda-
feninu? Það er ekki endilega víst og unga fólkið á skilið
eins rétt svar og mögulegt er að gefa.
Svarið má ekki vera: Þetta reddast.
Það verður örugglega harðbýlt hér heima á næstunni
og líklega óbýlt ef draumur minn um samvisku þjóðar
rætist ekki.
Og, nei. Ég er ekki á leið í framboð … skapti@mbl.is
Skapti
Hallgrímsson
Pistill
Draumur um samvisku þjóðar
Böðullinn á „Blóð-
völlum“ fyrir rétt
FRÉTTASKÝRING
Eftir Boga Þór Arason
bogi@mbl.is
RÉTTARHÖLD hófust í gær yfir
einum af helstu böðlum Rauðu
kmeranna í Kambódíu, Kaing Guek
Eav, sem sakaður er um að hafa
stjórnað pyntingum í illræmdu fang-
elsi í Phnom Penh og morðum á
15.000 föngum, þeirra á meðal tug-
um barna.
Þetta eru fyrstu réttarhöld dóm-
stóls sem stofnaður var með stuðn-
ingi Sameinuðu þjóðanna til að
sækja til saka fyrrverandi for-
ystumenn Rauðu kmeranna sem
urðu um 1,7 milljónum manna að
bana á árunum 1975-79, eða um
fjórðungi þjóðarinnar.
Kaing Guek Eav kenndi stærð-
fræði í framhaldsskóla áður en hann
gekk til liðs við Rauðu kmerana.
Hann gekk undir byltingarnafninu
„Félagi Duch“ og varð yfirmaður
Tuol Sleng, illræmds fangelsis í mið-
borg Phnom Penh.
Duch hefur alltaf viðurkennt
grimmdarverkin sem framin voru í
fangelsinu þegar Rauðu kmerarnir
hrintu í framkvæmd áætlunum sín-
um að skapa nýtt fyrirmyndarríki.
Milljónir manna voru hraktar út úr
borgum og sendar til vinnu í sam-
yrkjubúum, gjaldmiðill landsins var
lagður niður, skólum lokað og trúar-
brögð voru bönnuð. Hundruð þús-
unda manna sultu í hel, aðrir dóu af
völdum þrældóms og sjúkdóma eða
voru teknir af lífi.
Grimmdarverkin í Tuol Sleng-
fangelsinu voru liður í þeirri stefnu
Rauðu kmeranna að eyða öllum
„óvinum“ byltingarinnar. Á meðal
þeirra sem hnepptir voru í fangelsið
voru fyrrverandi embættismenn,
millistéttarfólk, menntamenn og
fjölskyldur þeirra og seinna liðs-
menn Rauðu kmeranna sem grun-
aðir voru um svik við byltinguna.
Sumir voru jafnvel fangelsaðir fyrir
það eitt að nota gleraugu.
Fangarnir voru pyntaðir til að
játa að þeir væru á mála hjá CIA,
KGB eða víetnamska komm-
únistaflokknum. Fólkið var síðan
flutt til Choeung Ek, nokkra kíló-
metra frá höfuðborginni, eins af
stöðunum sem síðar fengu nafnið
„Blóðvellir“. Þar voru fangarnir
barðir til bana, stundum eftir að þeir
höfðu grafið eigin gröf.
Áætlað er að um 15.000 manns
hafi setið í fangelsinu. Aðeins 14 full-
orðnir fangar og fimm börn fundust
á lífi.
Iðrast drápanna
Eftir að stjórn Rauðu kmeranna
var steypt af stóli 1979 tók Duch
þátt í baráttu kommúnistahreyfing-
arinnar gegn stjórnarhernum við
landamærin að Taílandi. Skömmu
eftir að eiginkona hans var myrt árið
1995 snerist Duch til kristni og
starfaði fyrir hjálparstofnanir við
landamærin.
Lengi var talið að Duch væri lát-
inn, eða þar til ljósmyndarinn Nic
Dunlop fann hann í þorpi í norðvest-
urhluta Kambódíu árið 1999. „Ég
iðrast mjög drápanna og fortíð-
arinnar – ég vildi vera góður komm-
únisti; ég hafði enga ánægju af starfi
mínu,“ sagði hann við Dunlop.
Duch sagði í viðtali fyrir tveimur
árum að hann hefði aðeins framfylgt
fyrirmælum frá leiðtogum Rauðu
kmeranna. „Þeir héldu fjölskyldu
minni í gíslingu og hún hefði orðið
fyrir sömu örlögum og hinir fang-
arnir í Tuol Sleng ef ég hefði reynt
að flýja. Það hefði ekki hjálpað nein-
um ef ég hefði flúið eða gert upp-
reisn.“
Reuters
Grimmdarverk „Félagi Duch“, böðull Rauðu kmeranna, fyrir rétti í gær.
Hann á yfir höfði sér lífstíðarfangelsi fyrir glæpi gegn mannkyninu.
RÉTTARHÖLDIN yfir forystu-
mönnum Rauðu kmeranna marka
tímamót í sögu Kambódíu og marg-
ir landsmenn höfðu misst vonina
um að kommúnistaleiðtogarnir,
sem eyðilögðu líf þeirra, yrðu nokk-
urn tíma sóttir til saka. „Ég hélt
aldrei að þessi dagur myndi koma,“
hafði breska dagblaðið The Times
eftir Vann Nath, einum af fáum
föngum sem lifðu af grimmdar-
verkin í Tuol Sleng-fangelsinu.
„Það er hungur eftir réttlæti í
landinu. Margir Kambódíumenn
skilja ekki enn hvers vegna þeir
voru ofsóttir,“ sagði Robert Petit,
saksóknari dómstóls sem stofnaður
var til að rétta yfir leiðtogum
Rauðu kmeranna.
Auk „félaga Duch“, sem kom fyr-
ir rétt í gær, verða fjórir af nánustu
bandamönnum Pols Pots sóttir til
saka fyrir glæpi gegn mannkyninu.
Pol Pot lést árið 1998.
HUNGUR Í
RÉTTLÆTI
››