Morgunblaðið - 22.03.2009, Blaðsíða 6

6 FréttirVIKUSPEGILL
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 22. MARS 2009
Þetta er ekki í fyrsta skipti sem
rómversk-kaþólska kirkjan og
heilbrigðisþjónustan fara í hár
saman út af smokkum og alnæmi.
Benedikt er raunar bara að
höggva í sama knérunn og forveri
hans, Jóhannes heitinn Páll páfi
annar.
Hann viðraði sömu skoðun við
margvísleg tækifæri og sumir
ganga svo langt að halda því fram
að ræða sem hann flutti í op-
inberri heimsókn í Afríku árið
1990 hafi lagt grunninn að al-
næmisfaraldrinum í álfunni.
Veiran hafði þá stungið sér nið-
ur í Afríku, einkum í Tanzaníu, Úg-
anda og Kenýu sem umlykja hið
mikla Victoríu-vatn, og margir
trúðu því eins og nýju neti að
þetta væri leið almættisins til að
refsa heilu þjóðfélögunum fyrir
syndir sínar.
Þegar Jóhannes Páll prédikaði í
lítilli kirkju í bænum Mwanza í
Tanzaníu náði hann ekki aðeins
eyrum fólksins sem troðið hafði
sér inn í kirkjuna heldur álfunnar
allrar þegar hann lýsti því yfir að
það væri synd að nota smokkinn.
Sama hverjar kringumstæðurnar
væru. Breytti þá engu að gúmmí-
vörnin sú arna var þá þegar við-
urkennd sem haldbærasta vopnið
gegn útbreiðslu sjúkdómsins,
einkum í hinum vestræna
heimi. Orð páfa fóru eins og eldur
í sinu um Afríku.
Fólk í heilbrigðisþjónustu var
felmtri slegið, þeirra á meðal
margir afrískir kaþólikkar. Það er
mál þeirra að á einum eftirmeð-
degi hafi páfi lagt í rúst forvarna-
starf sem staðið hafði í álfunni í
tæpan áratug, þar sem smokk-
urinn var settur á oddinn. Starfið
hafði farið pínlega hægt af stað
en þegar þarna var komið sögu
var það loksins farið að skila ár-
angri. Eftir prédikun páfa þurfti
að byrja frá grunni.
Páfi ítrekaði skilaboðin á öðrum
áningarstöðum sínum í ferðinni,
svo sem Rúanda og Búrúndí, og í
hugum sumra dæmdi hann þar
með milljónir Afríkubúa til dauða.
Tanzaníumaðurinn Godfrey Mu-
byazi, sem hlýddi á orð páfa þenn-
an örlagaríka dag, sagði seinna
við breska dagblaðið The Times
að Thabo Mbeki, fyrrverandi for-
seti Suður-Afríku, hefði unnið
mikið tjón með því að neita að
horfast í augu við alnæmisfarald-
urinn. Framlag hans væri þó hjóm
við hliðina á Jóhannesi Páli. „Og
hann komst upp með það.“
Dæmdi páfi milljónir manna til dauða?
Reuters
Skaði? Jóhannes Páll páfi annar.
Eftir Orra Pál Ormarsson
orri@mbl.is
A
lnæmi er harmleikur sem ekki verð-
ur unninn bugur á með peningum
einum saman. Lausnin er heldur
ekki fólgin í dreifingu á smokkum,
það gerir í raun illt verra.“
Það hefur lengi legið fyrir að rómversk-kaþólska
kirkjan hefur aðra sýn á baráttuna gegn útbreiðslu
alnæmis í heiminum en vísindamenn og fólk sem
starfar í heilbrigðisþjónustunni og orð sem Bene-
dikt sextándi páfi lét falla þegar hann kom í sína
fyrstu opinberu heimsókn til Afríku í vikunni, og
vitnað er til hér að ofan, eru síst til þess fallin að
lægja öldurnar í deilum þessara tveggja aðila. Þá
greinir áfram á um hvernig kveða eigi þann arma
vágest, alnæmi, í kútinn.
Kaþólismi er útbreiddur í Afríku og hefur vaxið
fiskur um hrygg á umliðnum árum. Árið 1978
höfðu 12% Afríkubúa hlotið skírn en hlutfallið var
komið upp í 17% fyrir þremur árum. Orð páfa eru
því víða lög.
Andleg og mannleg vakning
En í hverju er lausnin á alnæmisvandanum þá
fólgin? Ekki stóð á svörum frá páfa. „Í andlegri og
mannlegri vakningu og vináttu í garð þeirra sem
eiga um sárt að binda,“ sagði hann við komuna til
Kamerúns og bætti við að kristnu fólki bæri að
segja meiningu sína. Í vikulangri heimsókn sinni
mun hans heilagleiki einnig heimsækja Angóla.
Þetta sjónarmið kemur ekki á óvart í ljósi þess
að rómversk-kaþólska kirkjan hefur allar götur frá
því alnæmi skaut fyrst upp kollinum í mann-
heimum
vísað til
sinna
dýpstu
gilda, hjóna-
bands-
tryggðar og
skírlífis, þegar
sjúkdóminn ber á
góma. Að áliti
kaþólsku kirkj-
unnar er smokk-
urinn ekki bara
óþarfur, hún hefur
skömm á honum.
Lítur á hann sem
einskonar afleiðingu
af breyskleika manns-
ins. Ósigur andans fyr-
ir frumhvötunum.
Meðan á dvöl hans í Afr-
íku stendur mun páfi m.a.
ræða við ungmenni um alnæm-
isfaraldurinn og útskýra fyrir þeim hvers
vegna kaþólska kirkjan er sannfærð um
að besta leiðin til að hefta útbreiðslu
sjúkdómsins sé að stunda ekki kynlíf.
Páfi hefur áður brýnt þetta fyrir
afrískum biskupum sem sóttu Vatík-
anið heim árið 2005, skömmu eftir að
Benedikt tók við embætti.
Tekur kreddur fram yfir mannslíf
Franska utanríkisráðuneytið var
fyrst til að lýsa djúpum áhyggjum
vegna ummæla páfa. Þau gætu haft al-
varlegar afleiðingar í för með sér. Ætla má
að Frakkar tali þar fyrir munn margra hjálp-
arstofnana en glíma þeirra við útbreiðslu alnæm-
is í Afríku hefur á köflum minnt á ævintýri ridd-
arans sjónumhrygga.
„Það er ekki í okkar verkahring að leggja
mat á kenningar kirkjunnar. Það breytir þó
ekki því að við lítum á ummæli af þessu tagi
sem ógnun við stefnumótun á sviði
heilbrigðismála og þá skyldu okkar að
vernda mannslíf,“ sagði Eric Chevalli-
er, talsmaður franska utanríkisráðu-
neytisins. Rebecca Hodes, sem
starfar að heilbrigðismálum í
Suður-Afríku, gekk enn lengra.
„Andstaða páfa við smokka
gefur til kynna að trúar-
kreddur séu honum kær-
ari en mannslíf í Afr-
íku.“
Athygli vakti að
skömmu eftir að
Benedikt páfi-
kom til Ya-
ounde, höfuð-
borgar Kame-
rúns, varð
skýfall.
Reuters
Ófrægir smokkinn
Umdeild orð Páfi þerrir svit-
ann af enni sér í guðsþjónustu í
Yaounde, höfuðborg Kamer-
úns. Orð hans við komuna þang-
að hafa dregið dilk á eftir sér.
Benedikt páfi sextándi fordæmdi smokkinn í fyrstu Afríkuheimsókn sinni, aðilum sem
helgað hafa sig baráttunni gegn útbreiðslu alnæmis í álfunni til lítillar skemmtunar
Frá því alnæmi greindist fyrst áöndverðum níunda áratugnum
hafa 22 milljónir manna látið í minni
pokann fyrir sjúkdómnum í heim-
inum öllum. Áætlað er að 40 millj-
ónir manna séu HIV-smitaðar, þar af
22 milljónir sunnan Sahara eyði-
merkurinnar, ef marka má tölur
Sameinuðu þjóðanna frá 2007.
Erfitt er að finna það mannsbarn í
Afríku sem ekki hefur orðið fyrir
áhrifum vegna veirunnar með einum
eða öðrum hætti. Frelsishetjan Nel-
son Mandela er þar engin und-
antekning en sonur hans, Makgatho,
varð alnæmi að bráð árið 2005.
Allt frá Lesótó til Líberíu liggur
fólk banaleguna af völdum alnæmis
án viðunandi þjónustu. Þess bíður í
mörgum tilfellum einmana og kvala-
fullur dauðdagi.
Því er spáð að árið 2010 verði 50milljónir barna munaðarlausar í
Afríku, þar af munu um 18 milljónir
hafa misst foreldra sína af völdum
alnæmis.
Nú þegar hafa 28% barna í álf-
unni misst annað eða báða foreldra
sína úr alnæmi. Þegar Jóhannes Páll
2. páfi kom í hina umdeildu heim-
sókn sína til Tansaníu árið 1990 var
þetta hlutfall 2%.
Áður en páfi lagði í ’ann í vikunnilýsti hann því yfir að hann von-
aðist til þess að vefja Afríku í heild
sinni örmum – álfu með „kvalafull
sár, gríðarlega möguleika og vonir“.
Við komuna til Kamerúns hvatti
hann kristið fólk til að andmæla of-
beldi, fátækt, hungri, spillingu og
valdníðslu.
Í heimsókn sinni mun hann m.a.
hitta að máli biskupa víðsvegar að
úr álfunni sem sækja munu Vatík-
anið heim síðar á árinu í því skyni að
ræða hlutverk kirkjunnar í Afríku.
Páfi mun einnig funda með stjórn-
málaleiðtogum landanna tveggja,
Kamerúns og Angóla, en á báðum
stöðum liggja þeir undir ámæli
vegna spillingar.
Kvalafullur dauðdagi