Morgunblaðið - 22.03.2009, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 22. MARS 2009
25. mars 1979: „Hefur það ekki
verið skoðun Alþýðubandalagsins
til dæmis, að opinberir starfsmenn
ættu rétt á fullum samningsrétti
og verkfallsrétti á borð við aðra
launþega? Hvernig getur það sam-
rýmzt þeim sjónarmiðum Alþýðu-
bandalagsins, að opinberir starfs-
menn verði nú að kaupa þennan
aukna rétt? Það væri fróðlegt að fá
svör forsvarsmanna Alþýðu-
bandalagsins við því.
Raunar hefur það einnig verið
skoðun forsvarsmanna BSRB, að
opinberir starfsmenn ættu rétt á
samnings- og verkfallsrétti á borð
við aðra launþega. Hvernig getur
það samrýmzt þeim sjónarmiðum
að kaupa þessi réttindi? Eitt er
víst, að opinberir starfsmenn
þurftu ekki að afsala sér kaup-
hækkunum til þess að fá þann
samnings- og verkfallsrétt, sem
þeir fengu í tíð fyrrverandi rík-
isstjórnar. Tvöfeldnin blasir við og
þarf ekki að hafa um hana mörg
orð. Forystumenn verkalýðsfélaga
hafa líka verið á ferðinni síðustu
daga. Eins og menn muna hófu
þeir heilagt stríð á hendur fyrrver-
andi ríkisstjórn til þess að koma í
veg fyrir, að nokkur skerðing á
vísitölu yrði framkvæmd fyrir tólf
mánuðum.“
. . . . . . . . . .
23. mars 1989: „Margir hafa lík-
lega rekið upp stór augu, þegar
þeir lásu það í Morgunblaðinu sínu
í gær, að blessuð lóan væri komin.
Hún sást spígspora í fjörunni í Við-
ey á vorjafndægri, 21. mars. Undr-
unin stafar ekki af því, að þessi
vorboði sæki okkur heim, heldur
hinu að hann skuli koma svona
snemma í því tíðarfari sem hefur
hrellt okkur frá jólum.
Koma lóunnar á alhvíta jörð minn-
ir okkur á andstæðurnar í nátt-
úrunni. Hún er gleðileg áminning
um að veturinn fer að hörfa fyrir
vorinu og síðan tekur sumarsólin
að skína í allri sinni dýrð. Kristinn
boðskapur páskanna er svipaður.
Hinn krossfesti Kristur rís upp frá
dauðum, ljósið sigraði myrkrið.
Unnt er að brjóta af sér hlekkina
og öðlast fyrirgefningu syndanna.“
Úr gömlum l e iðurum
Fulltrúar er-lendra lána-stofnana
sem fjármögnuðu
að stórum hluta
starfsemi íslensku
viðskiptabankanna krefjast
þess ekki að íslenskir skatt-
greiðendur borgi skuldirnar.
Þeir standa og falla með
ákvörðun um hverjum þeir lána
á hverjum tíma.
Hins vegar hafa þessir lánar-
drottnar haft fullt tilefni til að
vera tortryggnir í garð ís-
lenskra stjórnvalda sem tóku
yfir stjórn bankanna í krafti
neyðarlaganna í október 2008.
Ekki nóg með að kröfuhafar
hafi átt erfitt með að fylgjast
með og gæta hagsmuna sinna
við uppgjör eigna bankanna
heldur var leikreglunum breytt
eftir á og innistæðueigendur
settir fram fyrir aðra kröfuhafa.
Röð kröfuhafa er veigamikið
atriði þegar ákvörðun er tekin
um það hverjum skal lána, hve-
nær og á hvaða kjörum. Því eiga
þessir aðilar erfitt með að sætta
sig við ákvarðanir stjórnvalda.
Neyðarlögin voru vissulega
réttnefni. Það ríkti neyðar-
ástand í íslensku efnahagslífi í
októberbyrjun. Markmið rík-
isstjórnarinnar var að koma í
veg fyrir skelfingu meðal fólks-
ins í landinu; gefa fyrirheit um
tryggðar innistæður og halda
greiðslukerfinu gangandi.
Hins vegar ríkti algjört fálæti
í garð hinna erlendu kröfuhafa.
Frá upphafi áttu þeir heimtingu
á að vera vel upplýstir um fram-
gang mála svo þeir gætu full-
visað sig um að íslensk stjórn-
völd væru ekki að hlunnfara þá.
Margeir Pétursson, stjórn-
arformaður MP banka, sagði í
viðtali við Morgunblaðið fyrir
skemmstu að sér þætti sárt að
bankar á meginlandi Evrópu,
sem hefðu verið hér í við-
skiptum áratugum saman og
lánað fyrir gíf-
urlegum umbóta-
framkvæmdum,
sætu eftir með sárt
ennið. Það væri
vont fyrir Íslend-
inga að hafa ekki staðið undir
trausti þeirra.
Mörg umbótamál í end-
urreisn Íslands byggjast á
þeirri forsendu að aðgangur
fyrirtækja að lánsfé verði
greiðari í náinni framtíð. Gylfi
Zoëga prófessor hefur sagt að
án aðgangs að erlendu fjár-
magni sé engin framtíð.
Margir héldu reyndar að við
værum á réttri leið þangað til,
að því er virðist, illa rökstudd
ákvörðun um yfirtöku á Straumi
fjárfestingarbanka var tekin.
Hún lagðist illa í kröfuhafa.
Eins og kom fram í við-
skiptablaði Morgunblaðsins á
fimmtudaginn undirbúa erlend-
ir kröfuhafar málsókn á hendur
stjórnvöldum og bönkunum
vegna neyðarlaganna. Vísasta
leiðin til að þeir láti reyna á lög-
mæti laganna er að þeir fari
ósáttir frá borði hér á landi.
Það er full ástæða fyrir
stjórnvöld til að gefa þessu
gaum og búa sig undir dómsmál
strax. Einnig þarf að huga því
hvort greiðslumiðlun við útlönd
verði trygg gangi þetta eftir.
Í Morgunblaðinu í gær er
sagt frá frumvarpi sem við-
skiptaráðherra hefur lagt fram
á Alþingi til að bæta stöðu
kröfuhafa. Samþykkt frum-
varpsins væri mikilvægt skref í
áttina að því að vinna eins vel úr
gríðarlega erfiðri stöðu og hægt
er.
Þó einhver tími líði þangað til
alþjóðlegir lánsfjármarkaðir
fari í gang aftur má ekki langur
tími líða í viðbót þangað til Ís-
lendingum verður treyst aftur
fyrir peningum annarra. Sann-
girni í garð erlendra kröfuhafa
er lykilatriði í því ferli.
Án aðgangs að er-
lendu fjármagni er
engin framtíð}
Peningar annarra
Þ
að tók Jóhönnu Sigurðardóttur of
langan tíma að gera upp hug
sinn. Þeir sem hika ítrekað áður
en þeir stökkva opinbera veik-
leika. Það hefur Jóhanna gert.
Sennilega hefur hún ekki góða ráðgjafa í sín-
um röðum því ef þeir væru þarna einhvers
staðar hefðu þeir sagt henni að strax eftir
prófkjör Samfylkingar ætti hún að stíga fram
og gefa sig upp sem formann flokksins.
Atburðarásin hefur verið á þann veg að nú
sýnist fólki sem Jóhanna verði formaður
Samfylkingar án þess að hafa viljað það. Hún
gangi fremur treg til þessa verkefnis og hafi
engan sérstakan áhuga á að sinna því lengi.
Og allir vita að metorðagjarnir stráklingar
bíða á hliðarlínunni eftir að þeirra tíma komi.
Það hentar þeim að Jóhanna sinni embættinu í eitt til
tvö ár í mesta lagi og dragi sig svo í hlé. Þá koma þeir
undir kjörorðinu: Nú get ég! Um leið tekur stráka-
pólitíkin við, jafn leiðinleg, sjálfhverf og ömurleg og
hún nú er.
Jóhanna Sigurðardóttir nýtur fádæma vinsælda. Þeir
sem mótmæla því eða segja hana lítt marktækan póli-
tíkus skynja ekki umhverfið rétt. Stjórnmálamenn inn-
an Samfylkingar vita vel af vinsældum Jóhönnu og
blóðmjólka þær vinsældir í eigin þágu. Jóhanna á að
koma þeim á þing og í ríkisstjórn. Og það mun Jóhanna
gera. En um leið munu þessir sömu stjórnmálamenn
Samfylkingar líta svo á að hlutverki Jóhönnu sé svotil
lokið. Þeir munu bíða óþreyjufullir eftir að
hún dragi sig í hlé.
Þetta er ekki staða sem þjóðin kærir sig
sérstaklega um að kjósa yfir sig. Þjóðin vill
Jóhönnu í forystu og þegar það kýs flokk
hennar ætlast það til að Jóhanna standi
vaktina en sé ekki þarna upp á punt í ein-
hverja mánuði og hverfi svo hljóðlega af
vettvangi.
Jóhanna Sigurðardóttir þarf að svara
nokkrum spurningum. Ætlar hún sér að
vera í stjórnmálum næstu fjögur árin? Ef
hún verður forsætisráðherra eftir næstu
kosningar mun hún þá verða í því starfi út
kjörtímabilið? Er hún að taka að sér for-
mannsstarf í Samfylkingunni til að sinna því
af alvöru eða er hún bara komin þar til ein-
hverra mánaða?
Það er ekki bara samfylkingarfólk sem á rétt á að fá
svör við þessum spurningum heldur kjósendur allir.
Fjölmargir munu kjósa Samfylkinguna einfaldlega
vegna þess að stjórnmálamaðurinn sem þeir treysta,
Jóhanna Sigurðardóttir, er þar í forystu. En verður hún
það áfram?
Fjölmiðlar eiga að krefja Jóhönnu um afdráttarlaus
svör því kjósendur eiga rétt á því að vita hvort þeir séu
að kjósa hana til forystu næstu árin eða bara til næstu
mánaða. Ef Jóhanna ætlar sér af vettvangi fljótlega er
nokkuð öruggt að stór hópur kjósenda mun gerast af-
huga Samfylkingunni. kolbrun@mbl.is
Kolbrún
Bergþórsdóttir
Pistill
Formaður upp á punt?
Fritzl-fjölskyldan
undir yfirborði jarðar
FRÉTTASKÝRING
Eftir Gunnhildi Örnu Gunnarsdóttur
gag@mbl.is
L
íf Elisabeth Fritzl og
barna hennar var undir
því komið að Josef
Fritzl kæmi við hjá
þeim, kveikti ljós og
gæfi þeim mat. Þau lifðu læst inni í
gluggalausri, niðurgrafinni kjall-
araíbúð í Amstetten í Austurríki.
Fjölskyldan losnar seint við
ágang fjölmiðla sem freista þess að
fá glefsur úr lífi þeirra í prísundinni.
Áhugi almennings nær yfir landa-
mæri og menningarmun. Hann er
alþjóðlegur, segir Valgerður Anna
Jóhannsdóttir, verkefnastjóri í
blaða- og fréttamennsku við Há-
skóla Íslands.
„Málið er mjög óvanalegt. Flestir
geta sett sig í spor fórnarlambanna
og spurt sig: hvað ef svona kæmi
fyrir barnið mitt.“ Þá hafi hryllingur
lengi höfðað til fólks. „Svona fréttir
hafa alltaf fylgt manneskjunni. Hún
hefur áhuga á svona málum. En það
sem hefur breyst í gegnum tíðina er
hve hratt upplýsingarnar berast til
fólks um allan heim. Ég þori því að
fullyrða að fréttir af Fritzl eru jafn-
mikið lesnar hvar sem er í veröld-
inni.“ Þetta séu fréttir af mannlegu
óeðli. Ekki þurfi sérþekkingu til að
skilja hvað sé á ferðinni.
Lítið vitað um Elisabeth
Þrátt fyrir gífurlegan fréttaflutn-
ing af málinu hefur tekist að halda
hinni 42 ára Elisabeth frá sviðsljós-
inu. Hún krafðist lífstíðarfangelsins
yfir föður sínum. Áhrif vitnisburðar
hennar á hann urðu til þess að hann
viðurkenndi morð á ungbarni
þeirra.
Börnin þrjú í kjallaraholunni
höfðu aldrei farið út fyrir hússins
dyr og Elisabeth býðst nú að lifa
hefðbundnara lífi undir nýju nafni.
Ljósmyndarar sitja um nýtt heimili
þeirra því erfitt er að halda sex
barna einstæðri móður leyndri. Hún
á erfitt með að fyrirgefa móður sinni
eftir aldarfjórðungsvist og er sár yf-
ir því að börnin hennar þrjú, sem
móðir hennar ól upp á efri hæðum
hússins, óafvitandi af dótturinni í
kjallaranum að eigin sögn, skuli
kalla ömmu sína mömmu. „Afleið-
ingarnar eru að þau treysta engum,“
segir Halldóra Halldórsdóttir, ráð-
gjafi hjá Stígamótum. „Hann hafði
líf þeirra algerlega í hendi sér. Hann
tók líf eins þeirra og fjarlægði þrjú
úr prísundinni. Það gerði hann af því
að hann gat það. Ástandið var
fullkomlega óvenjulegt.“ Halldóra
segir eftirtektarvert hve stjórn-
unarþörf Josefs Fritzl var mikil.
„Hann fullnægði stjórnunarþörf
sinni fullkomlega með því að hafa
þessa litlu fjölskyldu undir yfirborði
jarðar. Hann gat gert nákvæmlega
það sem honum sýndist við hana,
þegar honum sýndist. Við hjá Stíga-
mótum viljum meina að þegar menn
misnota börn og þá sem eru minni-
máttar sé það gjarnan af stjórnunar-
þörf en ekki endilega kynferðislegri
spennu; drifkrafturinn er að hafa al-
gerlega yfirhöndina gagnvart þess-
um manneskjum.“
Framhaldslíf Fritzl
Joseph Fritzl. Nafnið mun seint
gleymast, að mati Valgerðar. Málið
sé einstakt. „Ég hugsa að langur
tími líði þar til fjölmiðlar missa
áhuga á að fá viðtal við þau. Þeir
þekkja áhuga almennings á því að
vita um afdrif Elisabeth, barnanna
og vistar þeirra í kjallaranum.“
Fyrir dómi baðst Josef Fritzl af-
sökunar á framferði sínu.
Reuters
Josef Fritzl Faðirinn sat í fangelsi fyrir að nauðgun á sjöunda áratugnum.
Hann segist sjá eftir að hafa lokað dóttur sína inni í nær aldarfjórðung.
GRÁHÆRÐ, síðan hvíthærð. El-
isabeth Fritzl hvarf árið 1984. Hún
var 18 ára. Laus 42 ára úr prísund
föður síns. Hver dagur var öðrum
líkur í gluggalausum kjallaranum.
Fyrstu fimm árin var hún ein, svo
fæddust börnin. Kerstin, Stefan,
Lisa, Monika, Alexander og Felix
yngstur. Michael, tvíburabróðir Al-
exanders, lést þriggja daga gamall.
Þrjú barnanna lifðu í kjallaranum.
Tvö elstu, nítján og átján ára, og
það yngsta fimm ára.
Elisabeth var lamin og henni
nauðgað af föður sínum og það allt
frá árinu 1977.
Dómur er fallinn í máli Josef
Fritzl. Hann verður á stofnun fyrir
geðsjúka til æviloka. Leyndarmál
hans komst upp þegar hann féllst á
að flytja Kerstin fárveika á spítala í
apríl í fyrra. Lítið bréf í fötum
hennar vakti athygli læknaliðsins,
sem lét lögregluna vita.
EINANGRUÐ OG
AFSKIPT
››
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/