Morgunblaðið - 22.03.2009, Blaðsíða 20

20 Fréttaskýring
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 22. MARS 2009
Eftir Agnesi Bragadóttur
agnes@mbl.is
S
amfylkingin þarf að halda vel á spil-
unum næstu fimm vikurnar ef hún
á að halda því fylgi sem skoð-
anakönnun Capacent Gallup sýndi
hana með á fimmtudaginn var, en
þar kom flokkurinn út sem stærsti stjórn-
málaflokkurinn með 31,2% fylgi. Samkvæmt
þeirri könnun fengju Samfylking og Vinstri
græn sterkan þingmeirihluta, 38 þingmenn, og
þyrftu því ekkert á Framsókn að halda.
Flokkurinn heldur landsfund sinn um næstu
helgi og má búast við að í kjölfar hans kynni
Samfylkingin helstu baráttumál sín í þeirri fjög-
urra vikna kosningabaráttu sem þá verður
framundan.
Vandræðagangurinn í kringum Ingibjörgu
Sólrúnu Gísladóttur, formann Samfylking-
arinnar, og Jóhönnu Sigurðardóttur, forsætis-
ráðherra og forsætisráðherraefni Samfylkingar
í komandi kosningum, var slíkur, eftir að þær
stöllur ákváðu á hátt sem á hvað minnst skylt
við lýðræði að taka frá tvö efstu sætin á lista
flokksins í Reykjavík fyrir sig, að Ingibjörg Sól-
rún þurfti að bakka út úr stjórnmálum aðeins
átta dögum eftir að þær höfðu tilkynnt hvernig
þær hefðu ákveðið að niðurstaða prófkjörs sam-
fylkingarfólks í Reykjavík ætti að verða.
Ingibjörg Sólrún kom fram og greindi frétta-
mönnum frá því sunnudaginn 8. mars að hún
hefði þurft að lúta í lægra haldi gagnvart veik-
indum sínum og pólitískri þátttöku hennar væri
lokið, að minnsta kosti í bili. Vitanlega voru
veikindi Ingibjargar Sólrúnar aðeins hluti af
skýringunni á því að hún tók þessa ákvörðun,
þýðingarmikill hluti, en samt sem áður bara
hluti. Það er ekki við hæfi að gagnrýna veika
konu, sem játar sig sigraða og greinir frá því að
hún búi ekki lengur yfir þeirri snerpu og skerpu
hugans sem stjórnmálamaður á leið í kosninga-
baráttu verði að búa yfir. Þessu gerir samfylk-
ingarfólk sér fulla grein fyrir og því tóku flokks-
systkin Ingibjargar Sólrúnar tíðindunum af
nokkurri karlmennsku, þótt þeim þættu tíð-
indin vissulega slæm.
Ingibjörg Sólrún hafði þá átta daga sem liðnir
voru frá því að hún og Jóhanna skiptu með sér
verkum, hún yrði formannsefnið og Jóhanna
forsætisráðherraembættið, sennilega átt eina af
sínum verstu vikum í pólitík og er þá mikið sagt,
því margar hafa þær verið slæmar undanfarið.
Glórulaus hugmynd
Hún varð þess sterklega áskynja að fjölmarg-
ir sem ávallt hafa stutt hana í gegnum þykkt og
þunnt voru nú efins um, jafnvel mjög gagnrýnir
á, að þessi háttur þeirra stallna hefði verið hinn
eini rétti. Aðrir gengu svo langt að segja að
þetta hefði verið kolvitlaus og glórulaus hug-
mynd, sem hefði átt að bera undir nána sam-
starfsmenn og valdastofnanir í Samfylkingunni
en ekki kynna sem óumbreytanlega ákvörðun,
án þess að aðrir hefðu nokkuð um hana að segja.
Sá mikli stuðningur sem Jóhanna fékk frá
samfylkingarfólki og fleirum um allt land hefur
greinilega komið henni sjálfri í opna skjöldu.
Það var eins og Samfylkingin væri að ganga af
göflunum; efna átti til blysfarar að heimili Jó-
hönnu miðvikudagskvöldið 11. mars, sem var að
vísu blásin af þar sem blysfararboðandinn einn
mætti, þaulskipulögð undirskriftasöfnun, þar
sem skorað var á Jóhönnu að gefa kost á sér og
þrýstiaðgerðir af ýmsum toga.
Segja má að Samfylkingunni sé hálfgerð vor-
kunn, því það var enginn augljós kandídat til
þess að taka við flokknum af Ingibjörgu Sól-
rúnu. Fyrir nokkrum mánuðum hefði Jóhanna
ekki notið nokkurs stuðnings til formennsku, en
nú er öldin önnur. Jóhanna fékk mjög glæsilega
kosningu í prófkjöri Samfylkingarinnar í
Reykjavík. Hún hlaut 78% atkvæða í fyrsta sæt-
ið og alls hlaut hún 3.217 atkvæði af 3.543. Eng-
inn annar frambjóðandi fékk yfir þrjú þúsund
atkvæði og aðeins einn annar frambjóðandi fékk
yfir tvö þúsund atkvæði alls, Helgi Hjörvar,
sem fékk 2.267 atkvæði og í fyrsta til þriðja sæti
fékk Helgi 822 atkvæði. Þá vakti það athygli
hversu lélega kosningu Össur Skarphéðinsson
fékk í annað sætið, því hann fékk ekki nema
1.182 atkvæði í fyrsta til annað sæti, eða 33% at-
kvæða. Það er raunar stórmerkilegt að tveir af
hverjum þremur þátttakendum í prófkjöri Sam-
fylkingarinnar skuli hafna Össuri sem forystu-
manni flokksins og varla geta úrslitintalist gott
veganesti fyrir Össur inn í kosningabaráttuna.
Jóhanna gaf loks yfirlýsingu um að hún
myndi gefa kost á sér sem formaður Samfylk-
ingarinnar síðdegis á fimmtudag og fannst
mörgum sem tími væri til kominn að forsætis-
ráðherra aflétti því óvissuástandi sem flokks-
menn hafa búið við allt frá því að Ingibjörg Sól-
rún ákvað að draga sig í hlé. Óþreyja
samfylkingarfólks eftir ákvörðun Jóhönnu hef-
ur farið dagvaxandi og augljóslega létti mörg-
um þegar hún loksins ákvað sig.
Aðstæður tóku völdin af Jóhönnu
Aðstæður hafa í raun tekið völdin af Jóhönnu,
því á flestra vitorði er að Jóhanna hafði hugsað
sér að hætta í stjórnmálum að afloknu því kjör-
tímabili sem hófst vorið 2007 og hefði átt að
ljúka vorið 2011. Þótt kosið verði nú í apríl þarf
það ekki endilega að þýða að Jóhanna hafi skipt
um skoðun, en ef hún hyggst hætta afskiptum
af stjórnmálum eftir tvö ár mun hún vænt-
anlega halda þeirri vitneskju fyrir sig eina, því
sá sem er á útleið úr pólitík hefur ekki mikinn
pólitískan styrk. Flestir viðmælenda eru nokk-
uð sannfærðir um að Jóhanna hafi ekki í hyggju
að dveljast lengur en tvö ár á formannsstól og
því sé viðbúið að sá sem verður kjörinn varafor-
maður, verði mjög upptekinn af því að undirbúa
sig fyrir formennsku. En vika getur verið löng í
pólitík, hvað þá tvö ár og því eru aðrir sem segja
það ótímabært með öllu að spá því að varafor-
maður, hver sem hann eða hún verði, taki við
flokknum eftir tvö ár.
Samfylkingarfólk virðist yfirleitt hafa gefið lít-
ið fyrir þá röksemd Jóhönnu að það sé ærinn
starfi að vera forsætisráðherra og miðað við þau
verkefni sem blasi við henni dag hvern geti hún
vart á sig blómum bætt. Samfylkingarfólk segir
að Jóhanna sem formaður muni fá alla þá aðstoð
og þann stuðning innan úr flokknum sem hún
kæri sig um, frá varaformanni, þingmönnum og
öðru flokksfólki, til þess að sinna flokksstarfinu
og innra utanumhaldi. Hún þurfi í raun og veru
bara að vera svona sameiningartákn á toppnum,
eins konar forseti Samfylkingarinnar. Allir vita
hversu marga húskarla Ólafur Ragnar hefur til
að sinna húsverkunum fyrir sig. Honum nægir að
vinka kóngavinkinu, mæta í og halda hanastéls-
boð og taka á móti erlendum sendimönnum.
Mikill samhljómur er meðal viðmælenda úr
Samfylkingu hvað það varðar að það hafi enginn
annar komið til greina til að taka við flokknum
af Ingibjörgu Sólrúnu en Jóhanna Sigurð-
ardóttir. Þótt Jóhanna hafi ávallt verið mikill
einfari í pólitík og jafnan unnið ein og barist ein,
þá sé staðan þannig að hún verði, a.m.k. til
næstu tveggja ára, að taka við flokknum.
Árni Páll Árnason hefur hug á því að verða
varaformaður Samfylkingarinnar og líklega á
hann nokkuð góða möguleika á að hljóta það
embætti eftir að hann sigraði í prófkjöri Sam-
fylkingarinnar í Suðvesturkjördæmi og hreppti
1. sætið. Hann sigraði að vísu mjög naumlega
með 57 fleiri atkvæði í fyrsta sætið en Lúðvík
Geirsson, bæjarstjóri í Hafnarfirði, sem endaði
í þriðja sæti listans. Töluverðrar reiði hefur
gætt í Hafnarfirði með það hvernig kjörstjórn
meðhöndlaði 147 atkvæði sem dæmd voru ógild
þar sem viðkomandi hefðu ekki verið á fé-
lagaskrá, en fyrst hafði verið tilkynnt að þessi
atkvæði yrðu meðhöndluð sem kæruatkvæði.
Lúðvík sóttist aðeins eftir fyrsta sætinu og
frameftir liðinni viku var allsendis óvíst að hann
tæki sæti á framboðslista Samfylkingarinnar.
Lúðvík ákvað svo eftir fund með Kristjáni Guð-
mundssyni, formanni kjörstjórnar Samfylking-
arinnar í Kraganum, að bjóðast til þess að taka
fimmta sæti á listanum, baráttusætið, og það
þýðir væntanlega að Magnús Orri Schram fær-
ist upp um tvö sæti, úr því fimmta í þriðja,
vegna þess að Samfylkingin í Suðvest-
urkjördæmi stillir upp fléttulista. Þórunn
Sveinbjarnardóttir verður því um kyrrt í 4. sæt-
inu.
Lá við stórslysi í Kraganum
Ef Lúðvík hefði hafnað því að taka sæti á list-
anum hefði það þýtt að enginn fulltrúi Samfylk-
ingarinnar í Hafnarfirði hefði verið í fimm efstu
sætunum í Suðvesturkjördæmi. Það hefði ugg-
laust haft mikil og slæm áhrif á fylgi Samfylk-
ingarinnar í Hafnarfirði, sem jafnan hefur verið
höfuðvígi flokksins í kjördæminu.
Menn eru ekki sammála um það hversu gott
samstarf yrði á milli Jóhönnu og Árna Páls ef
hann verður fyrir valinu sem varaformaður.
Árni Páll þykir duglegur og vinnusamur, en
gróflega ánægður með sjálfan sig; svo sjálfs-
ánægður að hann pirrar mörg flokkssystkin,
ekki bara pólitíska andstæðinga. Svo er Árni
Páll ekki beinlínis orðlagður velferðarpólitíkus,
heldur fyrst og síðast talsmaður þess að Ísland
sæki um aðild að Evrópusambandinu. Sumir
ganga svo langt að segja að hjá Árna Páli sé að-
eins eitt mál á dagskrá, Evrópusambandsaðild.
Dagur B. Eggertsson, sem er ekki í framboði
til Alþingis, hefur einnig hug á varaformanns-
stólnum og hefur af því tilefni ferðast um landið
að undanförnu til þess að reyna að afla sér
fylgis í varaformannsstólinn. Það sem menn
hafa helst gegn honum er að hann segir óskap-
lega mikið án þess að segja yfirleitt nokkurn
skapaðan hlut. Hann er sömuleiðis talinn sér-
stakur fulltrúi Ingibjargar Sólrúnar, sem styð-
ur hann örugglega með ráðum og dáð á bak við
tjöldin. En það að hafa verið krónprins hennar
þarf ekki endilega að vinna með Degi í dag.
Dagur nýtur ekki mikillar hylli innan Sam-
fylkingarinnar og ekki getur hann státað af
langri afrekaskrá úr borgarstjórnarpólitíkinni,
þrátt fyrir að hafa verið borgarstjóri í hundrað
daga. Viðmælendur virðast á einu máli um að
enn sem komið er hafi Dagur B. Eggertsson
ekki sýnt fram á að hann sé leiðtogaefni.
Ásta R. Jóhannesdóttir félagsmálaráðherra
fékk ekki góða kosningu í prófkjöri flokksins í
Reykjavík. Hún lenti í 8. sæti með samtals 1.605
eða 45% atkvæða. Sama máli gegnir um Mörð
Árnason, sem varð í 9. sæti með 1.474 atkvæði.
Þau Ásta R. og Mörður komu í Samfylkinguna
með Jóhönnu, úr Þjóðvaka. Það er líklega frem-
ur óþægilegt fyrir Jóhönnu að þessir samstarfs-
menn hennar urðu svo neðarlega á lista. Ein-
hverjir útiloka ekki þann möguleika að Jóhanna
setji skilyrði um að þau Ásta R. og Mörður
verði ofar á framboðslistum en niðurstaða próf-
kjörsins gaf tilefni til.
Samfylkingarfólk virðist yfirleitt ánægt með
það að Sigríður Ingibjörg Ingadóttir náði fjórða
sæti í prófkjörinu, en hún er þekkt fyrir það eitt
að hafa sagt sig úr bankastjórn Seðlabankans.
Ekki gætir samskonar ánægju með kjör Skúla
Helgasonar í fimmta sæti. Margir telja að Skúli
hafi þekkt flokksmaskínu Samfylkingarinnar
betur en nokkur annar, eftir að hafa verið fram-
kvæmdastjóri Samfylkingarinnar í þrjú ár, og
hafi þannig getað nýtt sambönd og upplýsingar
sér til hagsbóta, raunar án þess að nokkur mað-
ur viti fyrir hvað hann stendur í pólitík.
Viðmælendur eru sammála um að það hafi
verið Jóhönnu þvert um geð að taka að sér for-
mennskuna, en hún sitji bara uppi með flokkinn
og verði að gera sér að góðu að draga Samfylk-
ingarvagninn ein síns liðs enn um hríð.
SAMEINUÐ SAMFYLKING
– EN HVERSU LENGI?
 Jóhanna Sigurðardóttir neyddist til þess að taka að sér formennsku í Samfylkingunni
 Fæstir trúa því að Jóhanna muni sitja sem formaður flokksins lengur en tvö ár
 Varaformaður verður upptekinn af því að búa sig undir formennsku í Samfylkingunni
Samfylkingarfólk telur að það muni ekki liggja fyrir fyrr en eftir kosningar hvort Samfylking og
Vinstri græn þurfi að semja um samstarf við Framsóknarflokkinn og að mynduð verði þriggja flokka
stjórn. „Staðan er þessi í þingflokkum Samfylkingar og Vinstri grænna að talsverður hópur nýliða
verður í þingliði flokkanna. Auk þess kom á daginn í prófkjörunum að það var ákveðin tilhneiging til
þess að velja í örugg sæti á lista einstaklinga sem eru afar sjálfstæðir og munu kannski ekki allir
lúta flokksaga í einu og öllu,“ segir innanbúðarmaður úr Samfylkingunni. Hann telur því að ef Sam-
fylking og Vinstri græn nái naumum þingmeirihluta í kosningunum, eins eða tveggja þingmanna,
jafngildi það ekki endilega því að tveggja flokka stjórn verði mynduð. Það þurfi öruggan meirihluta
til þess að stjórnin verði viðbúin því að einstaka þingmaður hlaupi út undan sér í tilteknum málum.
Því geti það orðið niðurstaðan að stjórnarflokkarnir tveir telji það traustara að semja við Fram-
sóknarflokkinn um að hann komi inn í ríkisstjórn sem þriðji stjórnarflokkurinn. Nýrrar ríkisstjórnar
bíði gífurleg verkefni og eitt það stærsta verði að ná samstöðu um það hvernig fjárlög næsta árs
verða skorin niður um 45 milljarða króna. Til þess að taka svo stórar og afdrifaríkar ákvarðanir
þurfi ríkisstjórnin að hafa traustan þingmeirihluta að baki sér.
Þurfa á Framsókn að halda?