Morgunblaðið - 22.03.2009, Blaðsíða 13

að senda út fréttatilkynningu þar sem sagði að „í
samræmi við ákvörðun ríkisstjórnarinnar frá 18.
júlí sl. er áformað að selja umtalsverðan hlut af
eignarhaldi ríkisins í bankanum til kjölfestufjár-
festis að undangengnu forvali og lokuðu útboði.
Með umtalsverðum hlut er átt við a.m.k. þriðj-
ung hlutafjár í félaginu og er ráðgert að salan
fari fram fyrir árslok.“
Bankinn var í kjölfarið auglýstur til sölu, með-
al annars í Financial Times, auk þess sem valdir
erlendir bankar fengu send bréf þar sem þeir
voru taldir uppfylla skilyrði einkavæðing-
arnefndar og þóttu líklegir til að sýna Lands-
bankanum áhuga jafnframt því að þykja „álit-
legir kostir fyrir bankann og íslenskan
fjármálamarkað.“
Hinum álitlegu kaupendum var síðan skipt í
tvo flokka: í A-flokki voru settir sjö bankar frá
Norðurlöndunum og Bandaríkjunum sem taldir
voru áhugaverðustu kostirnir en í B-flokkinn
voru alls sautján bankar allstaðar að úr heim-
inum sem voru taldir „ólíklegri til að sýna
Landsbankanum áhuga.“
Niðurstaðan vonbrigði
Líkt og áður sagði lýstu einungis tveir bankar
yfir áhuga á að fara í frekari viðræður um að
verða kjölfestufjárfestir í Landsbankanum. Í
bréfi til einkavæðingarnefndar lýsir Edward
Williams, ráðgjafi hjá HSBC, yfir vonbrigðum
sínum með niðurstöðuna og segir hana meðal
annars orsakast af erfiðum alþjóðlegum að-
stæðum. Í bréfinu kemur einnig í ljós að báðir
aðilarnir sem eftir stóðu að loknu forvali voru
með nokkuð flókin tilboð.
DnB var til dæmis í 47 prósenta eigu norska
ríkisins á þessum tíma en einkavæðinganefnd
hafði sérstaklega lýst því yfir að hún hefði fyr-
irvara gegn því að selja Landsbankann til aðila í
eigu annarra ríkisstjórna. Þá var tilboð Phila-
delphia International Investment Corporation
(PIIC), dótturfélags bandaríska Wachovia-
bankans, afar flókið og byggðist á því að Lands-
bankinn keypti eignir af PIIC sem hann gæti
síðan selt þegar tækifæri gæfist til þess. Sam-
hliða þessu myndi Wachovia kaupa 30 til 35 pró-
senta hlut í Landsbankanum af ríkissjóði. Bank-
inn var jafnframt tilbúinn að skuldbinda sig til
að eiga hlutinn í Landsbankanum í þrjú til sex
ár.
Sölunni frestað
Þegar fór að líða á desembermánuð 2001 var
þó orðið ljóst að ekki tækist að semja við bank-
ana tvo um kaup. PIIC hafði fundið annan aðila
til að kaupa þær eignir sínar sem hann vildi losa
og DnB fannst verðmiðinn á Landsbankanum
samkvæmt gengi hans í Kauphöllinni of hár. Því
vildi norski bankinn setja önnur verkefni í for-
gang. Afsvar DnB barst þann 20. desember og
daginn eftir var send út fréttatilkynning um að
sala á hlutabréfum í Landsbankanum myndi
frestast. Í tilkynningunni segir að „stefnt hafði
verið að því að salan færi fram fyrir lok ársins en
vegna erfiðra markaðsskilyrða er ljóst að það
mun ekki ganga eftir. Vegna þessa hefur verið
ákveðið að fresta frekari sölukynningu þar til
síðar.“
13
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 22. MARS 2009
Á þessum tíma var Philadelphia International In-
vestment Corporation (PIIC) hluti af First Union
sem hafði þá nýverið verið sameinað Wachovia-
bankanum. Sú eining var þá orðin ein af stærstu
bankastofnunun í Bandaríkjunum. Í árslok 2001
var PIIC þegar næststærsti einstaki eigandi
Landsbankans á eftir ríkinu, þótt hlutur hans væri
ekki stór. Landsbankinn hafði í júlí árið 2000
keypt 70 prósent hlut í breska Heritable-
bankanum af PIIC og greitt fyrir með hlutabréfum
í sjálfum sér.
Wachovia er í dag dótturfélag bandaríska bank-
arisans Wells Fargo eftir að hafa verið rennt þang-
að inn í lok síðasta árs. Á þeim tíma sem Wachovia
lýsti yfir áhuga á Landsbankanum var bankinn á
meðal 50 stærstu fyrirtækja í Bandaríkjunum.
(PIIC) Wachovia
Den Norske Bank (DnB) var einn stærsti banki
Noregs á þeim tíma sem hann lýsti yfir áhuga á
Landsbankanum. Bankinn varð til við sameiningu
nokkurra smærri fjármálaeininga árið 1990 og var
með höfustöðvar í Björgvin. Árið 2003 rann DnB
saman við Gjensidig NOR og úr varð DnB NOR
bankinn. Hann er einn stærsti banki Norðurlanda
með um 2,3 milljónir almennra viðskiptavina. DnB
NOR er auk þess stærsti fjárfestingabanki Noregs
sem stendur með yfir 200 þúsund fyrirtæki í við-
skiptum.
DnB
tveimur dögum síðar. Plaggið var
kirfilega merkt trúnaðarmál og sagt
ekki til dreifingar. Minnisblaðið
barst til baka til nefndarinnar 2. júlí
og hafði þá tekið nokkrum breyt-
ingum.
Í samantekt þess kemur meðal
annars fram hver skilgreining við-
skiptaráðherrans sjálfs væri á því
hvaða eiginleikum kjölfestufjárfestir
í banka þyrfti að búa yfir. Ljóst er að
hún taldi Samson-menn ekki upp-
fylla þær skilgreiningar því síðar í
skjalinu segir orðrétt að „fjárfestar
þeir sem hafa óskað eftir viðræðum
um kaup á Landsbanka Íslands hafa
hins vegar ekki þekkingu og reynslu
á bankamarkaði og geta ekki talist
kjölfestufjárfestar að framansögðu.
Engu að síður getur komið til álita að
selja ráðandi hlut í banka til eins að-
ila þó ekki sé um kjölfestufjárfesti að
ræða.“
Valgerður vildi ekki Samson
Í minnisblaðinu frá 2. júlí er einnig
kafli sem kallaðist „mat á viðræðu-
beiðni.“ Í honum segir meðal annars
að „telja verður einnig að margir
gallar fylgi því að ganga til beinna
samningsviðræðna við hópinn. Sölu
til kjölfestufjárfestis var frestað í
desember síðastliðnum með form-
legum hætti og þráðurinn hefur ekki
verið tekinn upp aftur. Innlendum
aðilum hefur því ekki gefist kostur á
því að skoða möguleika á kaupum á
ráðandi hlut í Landsbankanum...Þá
hefur hópurinn enga reynslu af
bankarekstri og því vandséð við
fyrstu sýn að þeir geti aukið sam-
keppnishæfni bankans með líkum
hætti og erlendur banki gæti gert.“
Því er ljóst að ekki var mikill áhugi
hjá viðskiptaráðherra að selja Sam-
son-mönnum bankann á þessum
tíma.
Í upprunalega minnisblaðinu frá
30. júní sagði í niðurlagi að „engu að
síður má búast við því að ýmsir inn-
lendir aðilar telji að þeir hafi ekki átt
kost á að taka þátt í einkavæðing-
unni þar sem vilji ráðherra í söluferl-
inu í fyrra hafi verið sá að erlent fjár-
málafyrirtæki eignaðist hlut í
Landsbankanum. Nauðsynlegt er að
vera viðbúin þeirri umræðu.“ Þenn-
an kafla var búið að fjarlægja úr
lokaútgáfu minnisblaðsins.
Ráðherrar sýna tilboði áhuga
Formlegar umræður um tilboð
Samson-manna hófust loks á fundi
einkavæðingarnefndar þann 5.júlí.
Þar er bókað eftir Ólafi Davíðssyni
að „í viðræðum við ráðherranefnd
um einkavæðingu hefði komið fram
áhugi á að taka upp viðræður á þeim
grunni sem skilgreindur var í bréf-
inu en þó þannig að tryggt væri að
verklagsreglum um einkavæðingu
væri framfylgt.“ Skilaboðin sem
komu frá ráðherranefndinni, sem í
sátu tveir ráðherrar Sjálfstæð-
isflokks og tveir frá Framsókn-
arflokki, voru því í nokkurri mótsögn
við það sem fram hafði komið í minn-
isblaði viðskiptaráðherra þremur
dögum áður.
Ólafur lét ennfremur bóka að
„málið væri nú í þeirri stöðu að ráð-
herranefnd myndi væntanlega fela
einkavæðingarnefnd að hefja könn-
unarviðræður við fjárfestana jafn-
framt því að tilkynna að ferlið verði
opið í tiltekin tíma til að gefa öðrum
tækifæri til að tilkynna um áhuga á
viðræðum...ákveðin áhætta væri á
því að fjárfestarnir sem nú þegar
hafa lýst yfir áhuga, myndu verða
tregari til með þessu fyrirkomulagi
en ljóst hefði verið allan tímann að
viðræður yrðu ekki teknar upp nema
á forsendum ríkisins.“
Tveir vildu Landsbanka frekar
Í kjölfarið var ákveðið að auglýsa
kjölfestuhlut í báðum ríkisbönk-
unum, Landsbanka og Bún-
aðarbanka, til sölu og birtist sú aug-
lýsing 10. júlí. Tilboðum átti að skila
inn fyrir 25. júlí, fimmtán dögum síð-
ar. Þá voru þegar liðnar tvær vikur
frá því að tilboð Samson barst.
Fimm hópar skiluðu inn tilkynn-
ingum um áhuga á kaupum í bönk-
unum. Tveir hópar, Samson og
Kaldbakur, lýstu yfir meiri áhuga á
Landsbankanum en hinir þrír, Ís-
landsbanki, S-hópurinn og hópur
kenndur við Þórð Magnússon vildu
frekar Búnaðarbankann. Sá hópur
sem stóð að baki Þórði þótti „vera
lítið skilgreindur og óljós,“ og Ís-
landsbanki þótti ekki koma til greina
vegna samkeppnissjónarmiða. Í
minnisblaði einkavæðingarnefndar
frá 30. júlí segir að „í ljósi þessa er
rökrétt að hefja viðræður við Björg-
ólfs-hópinn og Kaldbak um kaup á
hlut í Landsbanka Íslands. Ákveðið
verði að fara í viðræður við báða
þessa aðila til að kanna nánar áhuga
þeirra og skýra málið frekar.“ Síðar
meir var S-hópurinn einnig tekinn
inn í þær viðræður, þótt hann hefði
lýst því yfir í tilkynningu sinni að
Búnaðarbankinn væri „ákjósanlegri
kostur“ fyrir hópinn.
HSBC, ráðgjafi stjórnvalda í sölu-
ferlinu, hóf síðan að ræða við vænt-
anlega kaupendur. Nú leið að
ákvörðunartöku um hver bjóðend-
anna myndi fá einkarétt á viðræðum
um kaup á Landsbankanum.
Afdrifaríkir fundir
Tveir afdrifaríkustu fundir einka-
væðingarnefndar voru haldnir dag-
ana 8. og 9. september. Á þessum
fundum var ákveðið að ganga til við-
ræðna til Samson-hópinn og í kjöl-
farið sagði Steingrímur Ari Arason
sig úr einkavæðingarnefnd vegna
þeirra vinnubragða sem stunduð
Ráðherranefnd
um einkavæðingu
Davíð Oddsson
þáverandi forsætisráðherra.
Geir H. Haarde
þáverandi fjármálaráðherra.
Halldór Ásgrímsson
þáverandi utanríkisráðherra.
Valgerður Sverrisdóttir
þáverandi viðskiptaráðherra.
Framkvæmdanefnd
um einkavæðingu
Ólafur Davíðsson
fulltrúi forsætisráðherra
og fomaður nefndarinnar.
Steingrímur Ari Arason
fulltrúi fjármálaráðherra.
Jón Sveinsson
fulltrúi utanríkisráðherra.
Sævar Þór Sigurgeirsson
fulltrúi viðskiptaráðherra.
Starfsmenn framkvæmda-
nefndar um einkavæðingu
Skarphéðinn Berg Steinarsson
Guðmundur Ólason
Samson-hópurinn
Björgólfur Thor Björgólfsson
Björgólfur Guðmundsson
Magnús Þorsteinsson
Landsbankann
Morgunblaðið/Kristinn