Morgunblaðið - 22.03.2009, Blaðsíða 41

Umræðan 41
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 22. MARS 2009
Stefnumót
Nemendaleikhús JSB 2009
Miðaverð 2.000 kr. - frítt fyrir 5 ára og yngri
Borgarleikhúsinu
23., 24. og 25. mars, kl. 18 og 20
Þema sýningarinnar í ár er „hittingur“ af ýmsu tagi
við fjölbreyttar aðstæður,
á mismunandi tímum og á mismunandi stöðum
Miðasala er í Borgarleikhúsinu og á www.midi.is
ENN einu sinni er
niðurskurðarhnífnum
beitt innan heilbrigð-
iskerfisins, ekki síst á
Landspítala. Starfs-
menn spítalans eru
reyndar orðnir vanir
árvissum sparnaðar-
kröfum. Að þessu
sinni er þó kutinn
beittari en nokkru sinni fyrr.
Árið 2004 varð niðurskurður inn-
an endurhæfingarsviðs Landspítala
mjög mikill og var starfsfólki í
sjúkra- og iðjuþjálfun þá fækkað
töluvert í sparnaðarskyni. Breyt-
ingin á mönnun hjá þessum fag-
hópum hefur valdið auknu álagi á
starfsfólkið en brugðist hefur verið
við með breyttu verklagi og með
því að forgangsraða hvaða sjúk-
lingar eiga að fá þjónustu og
hversu mikla. Alltaf hefur verið
haldið uppi eins góðri þjónustu og
mögulegt er miðað við ríkjandi að-
stæður.
Nú bitnar niðurskurðurinn innan
endurhæfingarsviðsins að mestu á
Grensásdeild, einu endurhæfing-
ardeild sinnan tegundar á landinu.
Þar eru tvær legudeildir, dagdeild
og göngudeild. Lang-
flestir sjúklinganna
koma þangað af
bráðadeildum spít-
alans. Flestir þeirra
hafa lamast eftir
heilablóðfall, mænu-
skaða eða vegna ann-
arra alvarlegra heila-
eða taugaskaða. Einn-
ig koma margir sem
hafa misst fætur og
sjúklingar sem hafa
hlotið alvarlega fjöl-
áverka í slysum. Allir
þessir sjúklingar þurfa langa og
stranga endurhæfingu til að eiga
möguleika á að verða sjálfbjarga
að nýju og komast aftur út í sam-
félagið. Að öðrum kosti þyrftu
margir þeirra að vistast á hjúkr-
unarheimilum eða öðrum stofn-
unum til frambúðar. Á deildinni
starfar samhentur, sérhæfður hóp-
ur margra fagaðila sem er for-
senda þess að geta veitt góða og
markvissa endurhæfingu og náð
árangri.
Nú er vegið að þessari starfsemi
svo um munar. Ákveðið hefur verið
að loka annarri legudeildinni og
fækka rúmum úr 40 í 26 rúm. Á
sama tíma er rætt um að fjölga
sjúklingum á dagdeild úr 15 í 30.
Nú þegar er búið að segja upp
hjúkrunarfræðingum og sjúkralið-
um á Grensásdeildinni sem svarar
til allt að 10 stöðugildum og er
gert ráð fyrir að þessar aðgerðir
muni spara u.þ.b. 100 milljónir á
ári. Þykir mér miklu fórnað fyrir
lítið. Starfsfólk Grensásdeildar
hefur tekið þessari ákvörðun um
lokun annarrar legudeildarinnar
með æðruleysi og er að reyna að
leita leiða til þess að þessar breyt-
ingar geti orðið eins sársaukalitlar
fyrir skjólstæðinga okkar og
mögulegt er. Þó munu öll áform
um að fjölga einbýlum á legudeild
þurfa að víkja. Forsenda þess að
lokun heillar legudeildar geti orðið
að veruleika, er að þjónusta ann-
ars staðar verði efld, þar sem mun
veikari sjúklingar munu útskrifast
fyrr af legudeild. Einnig er hætt
við að bið eftir plássi á legudeild á
Grensási mun lengjast þannig að
sjúklingar sem þurfa þverfaglega
endurhæfingu munu þurfa að bíða
lengur á bráðadeildum spítalans í
mun dýrara plássi en á endurhæf-
ingardeildinni þar sem hver legu-
dagur kostar mun minna en dagur
á bráðadeild.
Ástæður þess að sjúklingur þarf
að vera á legudeild á Grensási en
getur ekki nýtt sér dagdeild-
arþjónustu er oftast þær að að-
stæður hans hafa breyst vegna
mikillar fötlunar. Í mörgum til-
fellum þarf einstaklingurinn að
skipta um húsnæði eða láta gera
verulegar breytingar á því til þess
að hann geti verið heima. Margir
geta þó verið heima ef þeir búa í
aðgengilegu húsnæði fyrir fatlaða,
eiga góða aðstandendur, sem geta
aðstoðað og ef næg heimahjúkrun
er til staðar. Sem betur fer sjáum
við nú ánægjulega breytingu á
heimahjúkrun með nýju skipulagi
Heimaþjónustu Reykjavíkur þar
sem þjónusta við einstaklinga
heima verður samþætt. Hugs-
anlega geta einhverjir nýtt sér
Sjúkrahótel Landspítala þrátt fyrir
að vera ekki orðnir alveg sjálf-
bjarga ef þjónusta þar verður auk-
in. Einnig er nauðsynlegt að bæta
Ferðaþjónustu fatlaðra og aðlaga
hana betur þörfum fatlaðra en nú
þurfa einstaklingar að geta komist
inn og út úr húsi sjálfir því að ekki
er ætlast til að starfsmenn Ferða-
þjónustunnar aðstoði þá við það.
Öllum heilbrigðisstofnunum hefur
verið gert að spara en ekki er lagt
heildrænt mat á hvort um raun-
verulegan þjóðhagslegan sparnað
sé að ræða. Það er þó ljóst að með
því að loka á einum stað og segja
upp fólki, þarf að fjölga starfsfólki
og breyta þjónustustigi annars
staðar. Því miður eru þessar ráð-
stafanir oft eingöngu tilfærsla á
þjónustu og kostnaði en ekki raun-
verulegur sparnaður. Ég skora á
heilbrigðisráðherra að skoða hvort
raunverulega sé verið að spara
innan heilbrigðiskerfisins eða
hvort eingöngu sé verið að færa til
eða jafnvel auka kostnað.
Ég skora einnig á hann að end-
urskoða fjárveitingar til Landspít-
ala og standa vörð um þjónustu við
endurhæfingarsjúklinga. Það er
nefnilega þjóðhagslega hagkvæmt
að auka lífsgæði sjúklinga okkar
og færni þannig að þeir verði sjálf-
bjarga og komist út í samfélagið
sem virkir þjóðfélagsþegnar að
nýju.
Sigrún Knútsdóttir
skrifar um nið-
urskurð sem bitnar
á Grensásdeild
»Ég skora á heilbrigð-
isráðherra að skoða
hvort raunverulega sé
verið að spara innan
heilbrigðiskerfisins.
Sigrún Knútsdóttir
Höfundur er yfirsjúkraþjálfari á
Grensásdeild.
Sparnaður eða sóun í heilbrigðiskerfinu?
NOKKUR sveit-
arfélög á landinu eru
með þjónustusamning
við félags- og trygg-
ingamálaráðuneytið
um þjónustu við fólk
með fötlun. Fé-
lagsþjónusta Norð-
urþings er með slíkan
samning við ráðuneytið
en hún þjónustar sex
sveitarfélög í Þingeyj-
arsýslu. Um er að ræða félagslega
þjónustu við fatlaða sem ríki ber
að veita fyrir utan búsetuúrræði.
Ríkið ber ábyrgð á og hefur um-
sjón með búsetuúrræðum fyrir fólk
með fötlun og fólk með geðfötlun.
Búsetuúrræði fyrir fatlaða
Það skrítna er að þó ríkið og
ráðuneytið beri ábyrgð á búsetuúr-
ræðum fyrir fatlaða, þá má ráðu-
neytið ekki taka lán samkvæmt því
sem starfsmenn þar segja. Auk
þess fer lítið fyrir fjármagni í
Framkvæmdasjóði fatlaðra sem á
að fjármagna slík úrræði. Nú hef-
ur einstaklingur með fötlun á full-
orðinsaldri verið á biðlista eftir úr-
ræði af þessu tagi í nokkur ár.
Um bráðamál hefur verið að
ræða undanfarin ár. Munnlegt
samþykki milli ráðuneytisins og
Norðurþings lá fyrir í vor um
byggingu búsetuúrræðis fyrir
þennan einstakling vorið 2008, en
þrátt fyrir að ár sé að verða liðið
frá því munnlegt samþykki var
veitt í þessu bráðamáli hefur end-
anlegur samningur ekki enn verið
gerður. Auk þess má geta þess að
sveitarfélagið Norðurþing bauðst
til þess að lána 2/3 af kostn-
aðarverði byggingarinnar svo unnt
væri að hrinda þessu brýna verk-
efni í framkvæmd.
Af þessu má sjá að a) ráðuneytið
ber ábyrgð á málaflokki sem það
hefur ekki bolmagn til að sinna
(fjárskortur og skortur á heimild
til lántöku) og b) að búsetuúrræð-
um einstaklinga með fötlun er ekki
sinnt á viðunandi hátt, sem getur
skapað gífurlegt álag fyrir þá og
fjölskyldur þeirra.
Búsetuúrræði fyrir geðfatlaða
Í þjónustusamningnum við ríkið
er kveðið á um byggingu þriggja
íbúða fyrir geðfatlaða
sem skuli vera lokið
á árinu 2009. Við hjá
Félagsþjónustu
Norðurþings ræddum
um það við starfsfólk
ráðuneytisins að í
raun væri þörf fyrir
fleiri íbúðir en þessar
þrjár fyrir fólk með
geðfötlun á þjón-
ustusvæðinu og ef
væri verið að byggja
íbúðir á annað borð
væri eðlilegt að
bregðast við þeirri
þörf. Við töldum að hæfilegt væri
að byggja 6 íbúðir, þar af eina
undir starfsmannaaðstöðu og sam-
eiginlega aðstöðu íbúa. Málið
strandaði á fjármagni þrátt fyrir
að þetta hafi verið fyrir efnahags-
hrunið sem dundi yfir á haustmán-
uðum.
Ráðuneytið var ekki tilbúið til að
fjármagna fleiri íbúðir en þær
þrjár sem kveðið var á um í samn-
ingnum, nema hluta af starfs-
mannaaðstöðunni.
Sú hugmynd kom fram á fundi
vorið 2008 af hálfu starfsmanns
ráðuneytisins að kanna hvort Ör-
yrkjabandalagið og bygging-
arfélagið Brynja sem heyrir undir
það væru tilbúin til að fjármagna
þessar íbúðir og reka þær með
styrkjum frá ráðuneytinu vegna
þriggja íbúða. Við fengum svo þær
fregnir frá ráðuneytinu að þetta
hefði gengið eftir og vorum að
vonum mjög ánægð með það, þar
til sveitarstjóri Norðurþings fékk
tölvupóst um haustið 2008 þar sem
fram kom að sveitarfélagið ætti að
fjármagna tvær þessara íbúða auk
hluta af þjónustuíbúðinni með því
að greiða háa leigu af þeim næstu
áratugi.
Samkvæmt starfsmanni ráðu-
neytisins höfðum við misskilið
kostnaðarþátttökuna á þessum
fundi en þess má geta að við vor-
um þrjú frá sveitarfélaginu á fund-
inum, félagsmálastjóri, deild-
arstjóri um málefni fatlaðra og
fjármálastjóri. Okkur þótti satt að
segja afar ólíklegt að við hefðum
getað misskilið þetta öll á sama
hátt. Auk þess hafði ráðuneytið og
Brynja þegar haft samband við að-
ila á þjónustusvæðinu vegna bygg-
ingar hússins og hafði sá aðili þeg-
ar eytt umtalsverðu fjármagni í
teikningar og annan undirbúning
þegar hér var komið sögu. Sá aðili
hafði heldur ekki heyrt um að aðr-
ir ættu að koma að þessu máli en
ráðuneytið og Brynja. Nú er komið
fram í marsmánuð á árinu 2009 og
framkvæmdir ekki hafnar þrátt
fyrir að brýn þörf sé fyrir þetta
húsnæði og a.m.k. tveir ein-
staklingar séu í bráðaþörf fyrir
húsnæði af þessu tagi á þjón-
ustusvæðinu. Skammtímavistun
fyrir einstaklinga með fötlun hefur
verið keypt af nágrannasveit-
arfélagi okkar á Akureyri en jafn-
framt hefur verið unnið að und-
irbúningi að opnun
skammtímavistunar á þjón-
ustusvæðinu. Rekstrarféð er fyrir
hendi samkvæmt þjónustusamn-
ingi við ráðuneytið.
Hins vegar hefur hentugt hús-
næði vantað fyrir þessa starfsemi.
Þar sem hvorki ráðuneytið né
sveitarfélagið hefur þá stefnu að
kaupa húseignir, þá hefur þurft að
horfa eftir hentugu leiguhúsnæði í
návígi við grunnþjónustu sem enn
hefur ekki fengist.
Málefni fólks með fötlun á
einni hendi
Afar brýnt er, að svo mik-
ilvægur málaflokkur sem fé-
lagsþjónusta við einstaklinga með
fötlun er sé á einni hendi. Þessa
þjónustu þarf einfaldlega að veita í
návígi og því ákjósanlegt að færa
þessi málefni alfarið til sveitarfé-
laganna eins og er þegar í und-
irbúningi. Hlutverk ráðuneytisins
gæti þá falist í stuðningi og eftirliti
með þjónustunni, til að tryggja að
þjónustuþegar og aðstandendur fái
þjónustu sem þeir eru sáttir við.
Með því að hafa framkvæmdina á
einni hendi er líklegt að hægt sé
að veita betri þjónustu til þjón-
ustuþega með mun minni tilkostn-
aði.
Þjónusta við fólk með fötlun
Freydís Jóna Frey-
steinsdóttir skrifar
um heilbrigðismál
»Með því að hafa
framkvæmdina á
einni hendi er líklegt að
hægt sé að veita betri
þjónustu til þjónustu-
þega með mun minni til-
kostnaði.
Freydís Jóna
Freysteinsdóttir
Höfundur er félagsmálastjóri
og lektor.