Morgunblaðið - 10.10.2009, Blaðsíða 28

28 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. OKTÓBER 2009
HJARTABILUN
hefur verið ört vax-
andi heilsufarsvanda-
mál um allan heim
þrátt fyrir að fá mikla
athygli læknisfræð-
innar hvað varðar
rannsóknir og með-
ferð. Hjartabilun
stafar af minnkaðri
dæligetu hjartavöðv-
ans og algengustu or-
sakir eru skemmd í hjartavöðva
eftir kransæðastíflu, hjartaloku-
sjúkdómar, sjúkdómar í hjarta-
vöðva, hjartsláttartruflanir og há-
þrýstingur.
Margir einstaklingar lifa með
langvinna hjartabilun svo árum
skiptir án þess að sjúkdómurinn
hafi áhrif á daglegt líf þeirra og
meðferð við hjartabilun miðar að
því að hægja á framgangi sjúk-
dómsins og halda niðri einkennum.
Hjartabilun er hinsvegar sjúk-
dómur sem ágerist með tímanum
og þegar líður á sjúkdómsferlið
minnka áhrif lyfja. Á lokastigum
er hjartabilun lífsógnandi sjúk-
dómur, heilsufarsvandamál verða
fjölþætt, einkenni skerða lífsgæði
og sjúkrahúsinnlagnir verða tíðar.
Á þessu stigi er sérfræðiþekking
og reynsla umönnunaraðila afar
mikilvæg. Erlendar rannsóknir
sýna að flóknum þörfum sjúklinga
með langt gengna hjartabilun er
ekki nægilega vel mætt, þjónustan
virðist ekki í nægilega föstum
skorðum og skortur á yfirsýn.
Líknarmeðferð
Líknarmeðferð er sérfræðigrein
innan heilbrigðisvísinda sem er
sprottin frá sérfæðingum innan
krabbameinshjúkrunar og -lækn-
inga. Upphaflega var hún ætluð til
að lina þjáningar sjúklinga sem
voru að deyja af völdum krabba-
meins en með aukinni þekkingu og
reynslu síðastliðna áratugi hafa
áherslur breyst.
Árið 2002 sendi Alþjóðaheil-
brigðisstofnunin frá sér end-
urbætta skilgreiningu á líkn-
armeðferð. Þar segir að
líknarmeðferð sé ætlað að auka
lífsgæði sjúklinga og fjölskyldna
þeirra sem glíma við lífsógnandi
sjúkdóma og hana megi veita sam-
hliða læknisfræðilegri meðferð
sem geti lengt líf. Vandamálin
geta verið líkamleg, sálfélagsleg
og/eða andleg og af völdum hvaða
sjúkdóms sem er.
Líknarmeðferð er ætlað að
vernda líf en horft er á andlát sem
eðlilegt ferli sem sjúklingar og
ástvinir þeirra þurfa stuðning í
gegnum. Reynslan sínir að árang-
urríkast sé að hefja þennan stuðn-
ing strax við greiningu lífsógnandi
sjúkdóms en ekki bara á síðustu
dögum lífs. Markmið líknarmeð-
ferðar samkvæmt WHO er meðal
annars að aðstoða sjúklinga og að-
standendur þeirra að takast á við
þá staðreynd að þau lifa með lífs-
ógnandi sjúkdóm og veita stuðn-
ing til að þau geti lifað eins eðli-
legu og virku lífi og mögulegt er.
Sérfræðingar í líknarmeðferð
hafa mismunandi bakgrunn, eins
og hjúkrunarfræði,
læknisfræði, fé-
lagsfræði eða guð-
fræði og mynda þver-
faglegt teymi sem
vinnur með öðrum
sérfræðiteymum, eins
og hjartateymum.
Líknarteymi leitast
við að glæða von í líf
þeirra með því að
beina væntingum í
raunhæfar áttir og
veita aðstoð við að
taka ákvarðanir varð-
andi lífslok. Umönnun líknarteyma
dregur úr álagi af völdum ein-
kenna, eykur ánægju sjúklinga og
fjölskyldumeðlima, styttir legu-
tíma á sjúkrahúsum og dregur úr
kostnaði.
Líknarmeðferð
hjartabilaðra á Íslandi
Mikil áhersla hefur verið lögð á
líknarmeðferð krabbameinssjúkl-
inga og úrræði líknarteyma bein-
ast helst að þeim sjúklingahópi í
íslensku heilbrigðiskerfi, sem og
annars staðar í heiminum. Lang-
vinn hjartabilun er ein algengasta
dánarorsök Íslendinga og hug-
myndafræði líknarmeðferðar hent-
ar stórum hluta þeirra sem hafa
langt gengna hjartabilun, hvort
sem um ræðir á bráðadeild,
göngudeild eða í heimaþjónustu.
Greiður aðgangur sjúklinga með
hjartabilun að líknarteymi í
heimahúsi eykur öryggistilfinn-
ingu og veitir mikilsverðan lík-
amlegan og andlegan stuðning.
Þrátt fyrir að rannsóknir sýni að
líknandi nálgun bæti lífsgæði sjúk-
linga með hjartabilun og mæti
flóknum þörfum þeirra njóta
hjartasjúklingar sjaldan þjónustu
líknarteymis og sjaldan er óskað
eftir ráðgjöf þess nema við lífslok.
Þarfir hjartabilaðra
Sjúklingar með langt gengna
hjartabilun þurfa yfirgripsmikla
einkennameðferð og heildræna og
þverfaglega þjónustu. Hug-
myndafræði líknarmeðferðar er
kjörin nálgun fyrir þennan sjúk-
lingahóp þar sem markmið hennar
er að auka lífsgæði sjúklinga með
heildrænni nálgun og samvinnu
ýmissa sérfræðinga. Líknarþjón-
ustan þarf að vera veitt í sam-
vinnu við sérhæfða fagaðila í
umönnun hjartabilaðra þar sem
sérþekking í hjartabilunarmeðferð
er lykilatriði í einkennameðferð
þeirra.
Mikilvægt er að auka áherslu á
líknarmeðferð í umönnun hjarta-
bilaðra sjúklinga og hefja líkn-
armeðferð fyrr á sjúkdómsferlinu
til að gera meðferð heildrænni og
árangursríkari. Brýn þörf er á
aukinni menntun þeirra sem sinna
umönnun hjartabilaðra í hug-
myndafræði líknarmeðferðar og að
auka samvinnu hjarta- og líkn-
arteyma til að veita sjúklingum
með langt gengna hjartabilun og
fjölskyldum þeirra bestu þjónustu
sem völ er á í íslensku heilbrigð-
iskerfi.
Líknarmeðferð fyrir
hjartsjúklinga og
aðstandendur þeirra
Eftir Guðríði Krist-
ínu
Þórðardóttur
Guðríður Kristín
Þórðardóttir
» Líknarteymi vinna
að því að bæta líðan
og lífsgæði sjúklinga
með lífsógnandi sjúk-
dóma og aðstandenda
þeirra í samvinnu við
fagaðila annarra sér-
greina.
Höfundur er aðstoðardeildarstjóri á
hjartadeild G LSH (14G), nemi í
meistaranámi við hjúkrunar-
fræðideild LSH og formaður fag-
deildar hjartahjúkrunarfræðinga.
Í FRÉTT í Morg-
unblaðinu miðviku-
daginn 7. október sl.
er fjallað um kaup
ríkisbankanna á verð-
bréfum peningamark-
aðssjóða fyrirrennara
sinna og mikla af-
skriftarþörf vegna
þessarar ráðstöfunar.
Þar sem Pen-
ingamarkaðssjóðs MP
er lítillega getið í fréttinni er eft-
irfarandi upplýsingum komið á
framfæri.
Eftir hrunið lokuðu allir pen-
ingamarkaðssjóðir fyrir innlausnir
í sjóðunum. Við fall viðskipta-
bankanna þriggja, Glitnis, Lands-
banka og Kaupþings í byrjun
október 2008, varð markaður með
víxla og skuldabréf fyrirtækja og
fjármálastofnana óvirkur og verð-
myndun engin. Í kjölfarið beindi
Fjármálaeftirlitið þeim tilmælum
til rekstrarfélaga verðbréfasjóða
og fjárfestingarsjóða að grípa til
aðgerða til að slíta peningamark-
aðssjóðum sínum.
Peningamarkaðssjóður MP fór
að tilmælum eftirlitsins um að
slíta sjóðnum og greiða út til
sinna sjóðfélaga eins og sjóðurinn
fær greitt og nær að innheimta af
eignum sínum. Sjóðurinn hóf
strax útgreiðsluferli sitt og
greiddi fyrstu greiðslu sína í byrj-
un nóvember 2008. Í árslok 2008
var útgreiðsluhlutfallið 82% og nú
í október 2009 er það orðið um
86% sem er hæsta útgreiðsluhlut-
fall sambærilegra sjóða. Út-
greiðsluferlinu er ekki lokið. Sjóð-
urinn á enn skuldabréf og víxla
útgefna af vel greiðslubærum út-
gefendum og mun
greiða meira úr
sjóðnum eftir því sem
verðmætin skila sér.
Ekki allir
við sama borð
Hlutdeild-
arskírteinishafar í
Peningamarkaðssjóði
MP sátu ekki við
sama borð og hlut-
deildarskírteinishafar
í þeim peningamark-
aðssjóðum sem reknir
voru af rekstrarfélögum föllnu
bankanna. Hlutdeildarskírtein-
ishafar peningamarkaðssjóða
þessara rekstrarfélaga fengu ein-
greiðslu þegar ofangreindir bank-
ar keyptu eignir peningamark-
aðssjóðanna úr sjóðunum.
Samkvæmt fréttum sem birst hafa
í Morgunblaðinu undanfarna daga
um málefni peningamarkaðssjóða
er ljóst að sjóðirnir hafa fengið
hátt verð fyrir eignir sínar og
þ.a.l. hafa hlutdeildarskírtein-
ishafar umræddra sjóða fengið
hátt verð fyrir sín hlutdeild-
arskírteini. Of hátt verð eins og
fréttir Morgunblaðsins bera með
sér.
Þegar ljóst var í lok október
2008 að ríkisbankarnir höfðu
keypt eignir sinna peningamark-
aðssjóða og þannig leyst mál hlut-
deildarskírteinishafa með ein-
greiðslu kröfðust stjórn og
stjórnendur MP Sjóða af stjórn-
völdum og ríkisbönkunum þremur
að eignir Peningamarkaðssjóðs
MP yrðu keyptar á sama verði og
ríkisbankarnir keyptu eignir sinna
peningamarkaðssjóða. Það var
ekki samþykkt og var því send
kvörtun til eftirlitsstofnunar
EFTA (ESA). Í erindinu kemur
fram að MP Sjóðir telja að sam-
keppnislög hafi verið brotin og að
nýju ríkisbankarnir hafi fengið
ríkisaðstoð þegar eignir pen-
ingamarkaðssjóðanna voru keypt-
ar. Endanleg niðurstaða liggur
ekki fyrir í málinu en MP Sjóðir
munu halda hlutdeildarskírtein-
ishöfum sínum upplýstum um
framhald málsins.
Samanburður á útgreiðslu-
hlutfalli og ávöxtun
Samkvæmt fréttum Morg-
unblaðsins af útgreiðsluhlutfalli
sjóðanna er ljóst að útgreiðslu-
hlutfall Peningamarkaðssjóðs MP
er hæst eða um 86% (og mun
hækka) og hefur það hlutfall
náðst án nokkurrar ríkisaðstoðar
eins og áður segir. Útgreiðsluhlut-
fall annarra sjóða liggur á bilinu
68,8% til 85,5%. Að stórum hluta
tilkomið með ríkisaðstoð sam-
kvæmt framkomnum upplýs-
ingum. Á árinu 2008 var ávöxtun
Peningamarkaðssjóðs MP hærri
en ávöxtun hinna sjóðanna hvort
heldur er skoðað tímabilið þar til
sjóðirnir lokuðu í byrjun október
2008 eða til 26. september 2008
þ.e. áður en einhverjir sjóðanna
færðu niður gengi sitt.
Hæsta útgreiðsluhlutfallið hjá
peningamarkaðsjóði MP banka
Eftir Sigurbjörn
Einarsson » Ljóst er skv fréttum
Morgunblaðsins að
útgreiðsluhlutfallið hjá
MP er hæst eða 86% (og
mun hækka) … það hef-
ur náðst án nokkurrar
ríkisaðstoðar …
Sigurbjörn Einarsson
Höfundur er framkvæmdastjóri
MP Sjóða hf.
MÉR TIL undr-
unar sá ég í Morg-
unblaðinu 4. október
síðastliðinn auglýs-
ingu um útboð vegna
viðbyggingar við
bráðamóttöku Land-
spítala í Fossvogi
(LSH-FOSS). Ég hélt
að í ljósi bágs efna-
hagsástands og blóð-
ugs niðurskurðar á
LSH að búið væri að slá þessa
framkvæmd af.
Til stendur að segja upp 450-500
starfsmönnum LSH. Fjöldi þessa
starfsfólks eru læknar, hjúkrunar-
fræðingar og sjúkraliðar sem bera
uppi þjónustu við sjúklinga spít-
alans en um það snýst starfsemin.
Það á sem sé að ráða arkitekta,
verkfræðinga og smiði í stað
lækna, hjúkrunarfræðinga og
sjúkraliða. Ef af verður er tvennt
sem réttlætir þessa framkvæmd.
Bætt þjónusta við sjúklingana og
sparnaður í rekstri heilbrigð-
iskerfisins.
Sparnaður? Lítum fyrst á
sparnaðarhugmyndina. Hvað kost-
ar viðbygging bráðamóttökunnar.
Ég hef heyrt nefnt að áætlaður
kostnaður sé 300 milljónir en út-
boðið mun væntanlega upplýsa um
endanlegt verð. Ég hélt að aðhalds
yrði að gæta í kreppu en eyða
mætti í góðæri. Ef sparnaður
verður af þessari fyrirhuguðu
framkvæmd kemur hún ekki strax
fram heldur á einhverjum árum.
Er ekki jafnframt verið að hanna
bráðamóttöku við nýtt Háskóla-
sjúkrahús í Vatnsmýrinni? Eða
hvað. Stór kostnaðarliður vegna
flutnings allrar bráðaþjónustu á
LSH-FOSS er síðan
flutningur sjúklinga
af bráðamóttökunni á
legudeildir Landspít-
alans við Hringbraut
(LSH-HRING). Veru-
lega þyrfti að fjölga
sjúkrabílum og
sjúkraflutnings-
mönnum til að sinna
þessu.
Samkvæmt nýlegri
frétt á hins vegar að
draga úr kostnaði
sjúkraflutninga sem
nemur 53 milljónum. Hvernig á að
leysa þessa þversögn. Aukin um-
svif en minni kostnaður. Hefur
þetta verið reiknað inn í sparnað-
ardæmið.
Bætt þjónusta? Þar sem ég
þekki best til þjónustu við hjarta-
sjúklinga mun ég einungis ræða
um þá. Alvarlegasta birtingaform
hjartasjúkdóma er kransæðastífla
og/eða hjartastopp. Fái sjúklingur
kransæðastíflu er hann fluttur á
bráðamóttöku LSH-HRING en
kjörmeðferð í dag við krans-
æðastíflu er hjartaþræðing og
kransæðavíkkun. Hjartaþræð-
ingatæki er einungis á LSH-
HRING. Árangur meðferðar fer
fyrst og fremst eftir því hve fljótt
er brugðist við. Töf á meðferð
vegna flutnings frá bráðamóttöku
LSH-FOSS getur haft mjög alvar-
legar afleiðingar. Rétt er að geta
þess að árangur meðferðar á Ís-
landi í dag er með því besta sem
gerist í heiminum.
Verði sjúklingur fyrir hjarta-
stoppi er hann í dag fluttur á
bráðamóttöku LSH-HRING þar
sem sjúklingur er endurlífgaður
og undirbúinn til hjartaþræðingar
af þrautþjálfuðu teymi hjarta-
sérfræðinga, svæfingalækna,
hjúkrunarfræðinga og lífeinda-
fræðinga. Síðan er framkvæmd
hjartaþræðing og kransæðavíkkun
ef um bráða kransæðastíflu er að
ræða. Sé sjúklingur án meðvit-
undar er hann fluttur á gjörgæslu
til kælingameðferðar en með því
að lækka hitastig líkamans er
mjög dregið úr eða komið í veg
fyrir vefjaskemmdir á hjarta og
heila. Fjölmargir ganga heilir út
af spítalanum eftir þessa lífs-
reynslu, þökk sé þrautþjálfaðri
teymisvinnu. Enginn hlekkur
þessara keðju má bresta ef árang-
ur eftir endurlífgun á að nást. En
það gefur auga leið ef endurlífgun
fer fram á bráðamóttöku LSH-
FOSS þá tefst hin raunverulega
meðferð vegna þess að flytja þarf
sjúkling frá bráðamóttöku LSH-
FOSS til bráðamóttöku LSH-
HRING. Mínútur jafnvel sek-
úndur geta skipt sköpum um ár-
angur meðferðar.
Hvergi þar sem ég þekki til er
móttaka og greining bráðveikra
hjartasjúklinga slitin frá með-
ferðar og legudeild. Ég veit að
læknar LSH eru almennt ósáttir
við fyrirhugaðar breytingar, þótt
lítið hafi heyrst til þeirra á op-
inberum vettvangi. Vonandi skap-
ar þessi grein umræðu um kosti
og galla fyrirhugaðrar breytingar
á sparnað og þjónustu við sjúk-
linga. Það tvennt skiptir máli.
Axarsköft Landspítala?
Eftir Ásgeir
Jónsson » Það á sem sé að ráða
arkitekta, verkfræð-
inga og smiði í stað
lækna, hjúkrunarfræð-
inga og sjúkraliða.
Ásgeir Jónsson
Höfundur er hjartasérfræðingur.
Stórfréttir
í tölvupósti