Morgunblaðið - 11.10.2009, Qupperneq 33

Umræðan 33
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 11. OKTÓBER 2009
• Heildverslun með stórmarkaðsvörur (ekki matvæli). Ársvelta 120 mkr.
• Rótgróið framleiðslu og innflutningsfyrirtæki sem selur að stórum hluta beint til
neytenda. Ársvelta 160 mkr.
• Lítil en rótgróin bílaleiga. Auðveld kaup.
• Rótgróin heildverslun með gjafavörur. Auðveld kaup.
• Lítil heildverslun með byggingavörur. Ársvelta 80 mkr. Hentar vel til
sameiningar.
• Þjónustufyrirtæki sem selur um 600 fyrirtækjum þjónustu sína. Ársvelta 100 mkr.
• Vinsælt veitingahús. Ársvelta 230 mkr.
• Framkvæmdastjóri-meðeigandi óskast að þjónustu- og innflutningsfyrirtæki.
Ársvelta áætluð um 200 mkr. Ágætur hagnaður.
• Heildverslun með byggingavörur. Ársvelta 170 mkr. Mjög skuldsett.
• Meðeigandi óskast að nýju framleiðslufyrirtæki. Reiknað er með 30-35% árlegri
ávöxtun eigin fjár næstu árin.
• Sérverslun með fatnað á góðum stað. Ársvelta 150 mkr. Góð framlegð.
• Iðnfyrirtæki í matvælaframleiðslu með mikinn og vaxandi útflutning.
Ársvelta 240 mkr.
• Rótgróið iðnfyrirtæki. Ársvelta 450 mkr.
• Innflutnings- og framleiðslufyrirtæki í byggingariðnaði. Ársvelta 400 mkr.
Hagstæðar skuldir.
• Rótgróið innflutnings- og framleiðslufyrirtæki. Ársvelta 130 mkr.
RÍKISSTJÓRNIN
er týnd í málflutningi
sínum, aðgerðum og
jafnvel aðgerðarleysi.
Þessi ríkisstjórn hangir
saman fyrir það eitt að
ríkisstjórnarflokkarnir
neita að horfast í augu
við landsmenn og þann
vanda sem steðjar að í
efnahagsmálum þjóð-
arinnar. Enginn, eða í
það minnsta fáir, ráð-
herrar vissu nákvæmlega hvernig
fjárlagafrumvarpið leit út fyrir birt-
ingu þess. Hálfvandræðalegt, eða
hvað? Ráðherrar berja í borð og á
brjóst sér en það er enginn sam-
hljómur með þjóðinni enda hvernig
má það vera? Þegar ráðherrar og
þingmenn stjórnarflokkanna vita
ekkert hvað er verið að fjalla um eða
leggja til. Úrræðin eru þannig að það
er einhverju hent fram og svo er verið
að laga, endurskoða og sauma við eft-
ir á. Heimili og fyrirtæki eru að
brenna upp í þessu landi. Það eina
sem heyrist frá VG og Samfylking-
unni er að vandinn sé gríðarlegur og
stórkostlega hafi tekist
til við að bjarga málum.
Hverju er búið að
bjarga? Það er miður
þegar þingmenn tala
um að nauðsynlegt sé að
hafa gegnsæi á hlut-
unum en viðhafa svo allt
aðra hluti sjálfir.
Hvernig má það vera?
Hvað var Samfylkingin
að gera þegar hún var í
ríkisstjórn með sjálf-
stæðismönnum? Ber
þessi flokkur enga
ábyrgð á einu eða
neinu? Umskipti þeirra í erfiðum mál-
um, allt eftir því hverjir sitja með
þeim í ríkisstjórn, eru þvílík að líklega
er flokkurinn stefnulaus. Fyrir utan
að vilja sitja við stóra borðið í Brussel.
Enn er hamrað á auðlindaskatti,
orkuskatti og Guð einn má vita hvað
annað er verið að skattleggja. Eru
þingmenn stjórnarflokkana al-
gjörlega týndir í tilverunni. Það er
tönglast á aðgerðum og nefndur fjöld-
inn allur af verkefnum sem koma á til
framkvæmda. Flest þessara verkefna
komast á í fyrsta lagi eftir nokkur ár.
Til að tryggja að hér brenni allt er svo
stígið fyrir fjárfesta sem þegar hafa
unnið að sínum verkefnum í mörg ár.
Þessum aðilum er bara ýtt til hliðar,
nú eða skattpíndir. Umræða um stór-
iðju, orkuver og virkjanakosti eru á
svo miklum villigötum að stundum
mætti halda að fólk hefði ekki búið á
þessu landi. Á að byggja upp þetta
land allt eða bara suðvesturhorn
landsins? Er ekki skynsamlegt að efla
atvinnulíf á landsbyggðinni og ná ein-
hverju jafnvægi milli landsbyggðar
og höfuðborgarsvæðisins? Eflaust, en
þessi ríkisstjórn hefur bara ekki
áhuga á því, þor eða dug. Þess vegna
verður ríkisstjórninni tíðrætt um
„eitthvað annað“ sem gæti hugnast til
atvinnuuppbyggingar á landsbyggð-
inni og það algjörlega í óþökk íbú-
anna, sem eru jú hluti þjóðarinnar.
Hver man ekki olíuævintýrið hans
Össurar Skarphéðinssonar? Hvar er
það statt? Þetta einstaka verkefni
sem átti að bjarga þjóðinni. Verkefni
Verne um gagnaver á Suðurnesjum.
Hvar er það statt? Og enn frekar
hvaða breytingar hafa verið gerðar
við það frá upphaflegu kynningunni
sem þeir stóðu fyrir Össur Skarphéð-
insson og Björgvin G. Sigurðsson?
Eru áformin ekki meira og minna
gengin til baka og niðurstaða í því
verkefni allt annað en upphaflega var
kynnt? Álver á Bakka við Húsavík er
verkefni sem fór í undirbúning á
sama tíma og Helguvíkurverkefnið.
En þessari ríkisstjórn finnst álver á
Bakka ekki henta Norðausturlandi.
Finnst það helst til of stórt og óttast
að það hafi neikvæð árhrif á sam-
félagið. Er ekki skynsamlegt að leyfa
samfélaginu sjálfu að ákveða það? En
það hefur enginn þingmaður rík-
isstjórnarflokkanna rætt við fólkið –
það er aðeins talað um það. Þetta er
því miður orðin viðtekin venja og eng-
um þingmanni stjórnarflokkanna
finnst neitt athugavert við það. Ég
man ekki betur en þjóðin hafi hálf í
kulda barið potta og pönnur til að
koma þjóðinni og lýðræðinu á þing.
Eru þetta lýðræðisleg vinnubröð? Er
ríkisstjórnin fulltrúi þess lýðræðis
sem helfrosinn landinn barði inn á
þing? Maður bara spyr. Ég taldi að
ríkisstjórnin, hver svo sem hún er,
ynni fyrir alla þjóðina en ekki bara
suma landsmenn. Getum við ekki
gert þá kröfu að ríkisstjórn hafi hag
allra landsmanna að leiðarljósi óháð
pólitískri skoðun eða stefnu. Þeir eru
ekki fáir ráðherrarnir sem hafa nefnt
til sögunnar meðalhóf, jafnræði og
góða stjórnsýsluhætti. Fyrir hverja
er stjórnsýslan? Fyrir hverja gildir
meðalhófsreglan? Og í hverju liggur
jafnræðið? Í dag þykir allt í lagi að
ljúga að landsmönnum, þvæla um-
ræðunni og kasta til hendinni við úr-
lausn þeirra verkefna sem bíða okk-
ar. Lífsafkoma okkar liggur undir og
því er mikilvægt að þessi ríkisstjórn
átti sig á því að hún situr ekki við rík-
isstjórnarborðið í umboði eða í þágu
einhverra sérhagsmunahópa. Jó-
hanna Sigurðardóttir forsætisráð-
herra sagði eitt sinn „Minn tími mun
koma“. Jú hann kom skyndilega, en
bara allt allt of seint og er löngu lið-
inn. Nú er tími annarra kominn.
Þetta er orðið gott. Verkefni ganga
ekki kaupum og sölum eftir vilja,
stefnu og sérhagsmunum einhverra
smáflokka. Það er miklu meira í húfi
en svo.
Minn tími mun koma – hann kom og hvað svo?
Eftir Guðbjart
Ellert Jónsson »Ég taldi að rík-
isstjórnin, hver svo
sem hún er, ynni fyrir
alla þjóðina en ekki bara
suma landsmenn.
Guðbjartur Ellert
Jónsson
Höfundur er fjármálastjóri – stað-
gengill sveitarstjóra Norðurþings.
Vinnuvernd er mik-
ilvægur samfélags-
legur málaflokkur.
Öryggi og heilbrigði
við vinnu eru mikils-
verð lífsgæði fyrir
fólk á vinnumarkaði.
Þá benda rannsóknir
til þess að allt að
3-4% landsframleiðslu
vestrænna ríkja glat-
ist vegna slysa og heilsutjóns við
vinnu. Þetta svarar til 44-58 millj-
arða króna á árinu 2008 hér á
landi eða sem svarar um helmingi
af áætluðum niðurskurði í fjár-
lagafrumvarpi 2010. Til mikils er
því að vinna með öflugu vinnu-
verndarstarfi.
Dauðaslys við vinnu
Á árbilinu 2001-2005 létust 10
einstaklingar í vinnuslysum eða að
jafnaði tveir á ári. Árin 2006-2008
biðu 15 manns bana í slíkum slys-
um eða 5 á ári að jafnaði. Á fyrra
tímabilinu er tíðni slysanna 1,5 á
hverja 100 þús. starfandi en 2,9 á
því síðara. Tíðni dauðaslysa við
vinnu tvöfaldaðist því á skömmum
tíma. Á fyrra tímabilinu lést eng-
inn útlendingur en á því síðara
sjö. Flest þessara slysa urðu við
verklegar framkvæmdir. Eftir
bankahrunið hafa orðið fjögur
dauðaslys við vinnu, einn lést í
fyrrahaust og þrír hafa látist á
þessu ári.
Umfang vinnuslysa
Í Slysaskrá Íslands er haldið ut-
an um slys sem koma til opinberr-
ar skráningar hér á landi. Á árinu
2008 eru skráð um 7.000 vinnuslys
en skráningin er þá talin hafa náð
til um 85% skráningarbærra slysa.
Samkvæmt því má áætla að um
8.200 einstaklingar hafi orðið fyrir
vinnuslysi sem hefur leitt til þess
að þeir hafi þurft að leita til op-
inberra aðila á því ári. Þetta svar-
ar til um 4.600 vinnuslysa á hverja
100 þús. starfandi.
Hjá Vinnueftirlitinu eru skráð
slys, sem talin eru alvarleg og
stofnunin rannsakar, sem og slys
sem atvinnurekendum ber að til-
kynna. Undanfarin fjögur ár hafa
tilkynningar til Vinnueftirlitsins
verið sem hér segir:
Slys/100 þús.
starfandi
2005: 1627 slys (1009)
2006: 1709 slys (1008)
2007: 1828 slys (1031)
2008: 1758 slys ( 984)
Atvinnusjúkdómar
Erlendar rannsóknir benda til
þess að atvinnusjúkdómar og önn-
ur heilsufarsáhrif, sem tengjast
aðstæðum á vinnustað, kosti fleiri
mannslíf og meira heilsutjón en
vinnuslys. Atvinnusjúkdómaskrán-
ing er í reynd ekki til staðar á Ís-
landi og sérstakar tryggingar
vegna þeirra eru ekki virkar. Með
hliðsjón af tölfræðilegum gögnum
og rannsóknum, sem fyrir liggja,
má þó benda á eftirfarandi:
– 40,8% örorkutilfella hjá körl-
um og 31,3% örorkutilfella hjá
konum hér á landi hinn 1. desem-
ber 2005 voru vegna geðsjúkdóma.
Sálfélagslegt vinnuumhverfi er
talið meðal orsakaþátta slíkra
sjúkdóma.
– 17,3% örorkutilfella hjá körl-
um og 35,1% hjá konum voru á
sama tíma vegna sjúkdóma í stoð-
og hreyfikerfi. Áhrifaþættir í
vinnuumhverfinu geta stuðlað að
slíkum sjúkdómum og örorku.
– Erlendar rannsóknir benda til
þess að á Vesturlöndum megi
rekja allt að 5% krabbameins-
tilfella til áhrifa á vinnustöðum.
– Frá 1981 hefur alls verið
skráð 41 tilfelli fleiðruþekjuæxlis
(mesóþelíóma) hér á landi, en
sterkt samband er milli þessa
banvæna krabbameins og vinnu
við asbest.
Vinnuvernd er
hluti mannréttinda
Réttur manna til öruggs og
heilsusamlegs vinnuumhverfis er
hluti mannréttinda, kveðið er á
um hann í mannréttindasáttmála
SÞ og félagsmálasáttmála Evr-
ópu. Alþjóðavinnumálastofnun
Sameinuðu þjóðanna hefur gert
fjölmargar samþykktir um vinnu-
verndarmál. Ísland hefur fullgilt
nokkrar þeirra, m.a. samþykkt nr.
155 um öryggi og hollustuhætti á
vinnustöðum og nr. 81 um vinnu-
eftirlit.
Ísland á aðild að samningnum
um Evrópska efnahagssvæðið
(EES) og hefur skuldbundið sig
til að innleiða og framfylgja lög-
gjöf Evrópusambandsins (ESB) á
sviði vinnuverndar. Lagarammann
er að finna í vinnuverndarlög-
unum (lög nr. 46/1980 um aðbún-
að hollustuhætti og öryggi á
vinnustöðum með síðari breyt-
ingum) og ýmsum reglugerðum.
En það sem mestu skiptir er að
tryggja framkvæmd hans úti á
vinnustöðunum.
Verkefnin
framundan
Leiða má rök að því að við
stöndum okkur ekki að öllu leyti
jafnvel í forvörnum gegn slysum
og sjúkdómum á vinnustöðum og
þau lönd sem við helst berum
okkur saman við. Mikill áhugi er
á því hjá okkur í Vinnueftirlitinu
að meiri árangur náist í þessum
málum og hafa verið gerðar um
það metnaðarfullar áætlanir.
Markviss vinnuvernd –
hagur samfélagsins
Eftir Eyjólf
Sæmundsson og
Kristin Tómasson
» Allt að 3-4% lands-
framleiðslu glatast
vegna slysa og heilsu-
tjóns við vinnu. Þetta
svarar til 44-58 millj-
arða króna á árinu 2008
hér á landi.
Kristinn Tómasson
Eyjólfur er forstjóri Vinnueftirlitsins
og Kristinn yfirlæknir þess.
Eyjólfur Sæmundsson