SunnudagsMogginn - 02.05.2010, Blaðsíða 50

50 2. maí 2010
E
inhverra hluta vegna situr fólk við og skrifar,
óháð því hvernig viðtökurnar eru,“ segir Þór
Stefánsson, ljóðskáld og ljóðaþýðandi. „Þetta
verður einhverskonar árátta – það má kalla
það sjúkdóm. Maður heldur áfram að gera þetta, en
vonar vissulega að verkin eigi sér vissan hljóm.“
Þór settist svo sannarlega niður á síðasta ári og
skrifaði, á hverjum einasta degi. Eitt ljóð á dag – en
bara eitt. Yrkisefnið ýmist sótt í fréttir líðandi stundar
eða hvunndaginn. Ljóðin eru komin út á bók, yrkingar
allra 365 daganna auk Ávarps og Kveðju. Þetta er ní-
unda frumsamda ljóðabók Þórs.
„Þessi nýja ljóðabók er langstærst og nokkuð sér-
kennileg,“ segir hann. „Að sumu leyti er hún frá-
brugðin fyrri bókum en að öðru leyti í beinu framhaldi
af þeim. En varðandi aðferðina við yrkingarnar, þá
svindlaði ég aldrei og orti alltaf eitt ljóð á dag, aldrei
tvö. Þetta er allur pakkinn. Stundum þurfti ég að
halda í mér að yrkja ekki tvö ljóð, til að geta valið á
milli.
Stundum var þetta kvöð, vissulega. Ég setti mér að
yrkja eitt ljóð á dag og sækja efnið í fréttir og daglega
lífið. Það kom fyrir að rétt fyrir miðnætti sagði ég við
konuna mína að ég hefði gleymt að yrkja og varð þá að
setjast yfir það. Þá kom stundum ein ferskeytla en það
er hefðbundinn bragur á sumum ljóðanna. Út af fyrir
sig er léttara að yrkja hefðbundið, þá er alltaf hægt að
fylla í braginn.
Líklega er sumt af þessu gamaldags hjá mér en þó ég
noti braginn þá er ekkert gamaldags við það. Ég tel
mig ekki vera líkan 19. aldar skáldum að neinu leyti,
þó ég noti stundum stuðla og höfuðstafi. Þetta er allt
annar tónn...“
Í bókinni 2009 bregður Þór þannig fyrir sig ýmsum
formum og segist hafa leitast við að hafa formin fjöl-
breytileg; hann vildi forðast að formið yrði endur-
tekningunni að bráð til að lesandinn fyndi sífellt eitt-
hvað nýtt í verkinu.
„Ég kann vel við að bækur mínar séu fyrst lesnar í
gegn sem heild en svo fari lesendur betur í það sem
höfðar sérstaklega til þeirra. Í þessari bók eru margir
þræðir. Fjármálahrunið er einn en aðrir eru mjög per-
sónulegir. Það er mikið um dauða í bókinni. Í fyrra
urðu mörg dauðsföll í fjölskyldunni og í vinahópnum.
Það hefur hvílt á mér. Til að mynda yrki ég um það að
faðir minn lést á árinu.“
Þór hefur aldrei haft þolinmæði til að halda dagbók
fyrr en hún varð til í þessum daglegu ljóðum. „Þessi
dagbók er svo opin, það er ekkert skýrslukennt við
hana,“ segir hann. „Nei, ég var aldrei kominn að því
að gefast upp á þessu, aldrei. Ég hafði áhyggjur af því
að þetta gæti orðið rútína til að fylla upp í daginn en
það varð aldrei. Mér finnst ég hafa erindi í hverju
ljóði.“
Að ári loknu, með nýtt ljóð daglega, tók skáldið sér
hvíld.
„Ég lagði þetta frá mér og er enn ekki byrjaður að
yrkja neitt annað. Það angrar mig samt ekkert, þetta
var býsna stíf törn og aðþrengjandi, þar sem aldrei
mátti vanta dag inní.“
Öll eins og perlur
Hvers vega hefur Þór kosið að einbeita sér að ljóð-
forminu í skrifunum?
„Heillandi styrkur ljóðsins felst í þessu knappa
formi,“ segir hann. „Þótt að í þessari nýju bók sé 367
ljóð þá er hvert þeirra sjálfstætt verk. Þau eru heil
verk, jafnvel þótt þau séu ekki nema fjórar línur eins
og þau stystu. Mér finnst það dýrmætt, mér finnst þau
öll vera perlur.
Alltaf er verið að tala um að ljóð sé dautt, hvers
vegna veit ég ekki. Hinsvegar er enginn markaður fyr-
ir ljóð núna, getuleysið við að selja ljóð er óskiljanlegt.
Fólk er alltaf að yrkja heil ósköp. Þótt mér finnist ljóð-
in mín vera heildstæð og dýrmæt verk þá kann ég ekki
að selja þau. Nokkur bókasöfn kaupa og svo vinir og
kunningjar. Þetta er skrýtin staða. Ég veit ekki hvort
það er selt meira af því sem mest er talað um, en það
er skrýtin staða í ljóðaútgáfunni...“
Þór heldur áfram og veltir fyrir sér hvort mikið sé
lesið af ljóðum hér á landi; hann segist ekki vita svar-
ið. „Nútímaljóðið, eins og það hefur þróast frá miðri
síðustu öld hér á landi, einkennist af tvíræðni eða
margræðni þannig að það má lesa margt út úr því. Það
getur verið að fólki fallist hendur vegna þess – en það
er einmitt þessi margræðni sem gerir að verkum hvað
það er mikið varið í ljóðið! Sumum finnst kannski erf-
itt að þurfa að ákveða hver skilningurinn eigi að vera.
Oft blasir merking ljóðanna við, en engu að síður getur
önnur merking iðulega fylgt með. Og kannski fleiri en
ein. Núna vilja margir hafa hlutina auðskiljanlega en
engu að síður er þörf fyrir þessa aðferð.
Listsköpun, og þá ekki bara bókmenntir eða ljóðlist,
er sérstök nálgun við veruleikann. Nú er alltaf verið að
tala um rannsókn; skáld og aðrir listamenn segjast
vera að rannsaka liti eða tímann og nota orðaforða úr
vísindum, sem mér finnst fáránlegt. Listamenn eru
einmitt með nálgun sem er önnur en fræði- og vís-
indamanna. Þeir nálgast veruleikann á annan hátt sem
skiptir líka máli. Það er eitthvað allt annað en rann-
sókn.“
Þau eru mjög mælsk en ég knappur
Þór er ekki bara nýbúinn að senda frá sér þykka frum-
orta ljóðabók, heldur gaf hann einnig út á dögunum
bókina Trumbur og strengi – Ljóð frönskumælandi
skálda frá Afríku. Í bókinni er úrval ljóða eftir skáld
sem eiga rætur að rekja til Afríku sunnan Sahara. Þetta
er níunda bók Þórs með ljóðaþýðingum. Hann þýðir úr
frönsku, en þess má geta að hann hefur um langt ára-
bil kennt frönsku í framhaldsskólum. Þór segir að
Trumbur og strengir sé eiginlega fjórða verk í seríu
sýnisbóka; hann hafi áður þýtt ljóð 25 íslenskra skálda
á frönsku, sýnisbók með ljóðum skálda frá Québec og
ljóð frönskumælandi skálda frá Belgíu.
„Afrísku skáldin voru næst í röðinni,“ segir Þór.
Bækur
Einar Falur Ingólfsson
efi@mbl.is
Finnst ég hafa
erindi í
hverju ljóði
Síðastliðið ár varð Þór Stefánssyni svo sannarlega að
yrkisefni – í nýrri bók hans, 2009, er eitt ljóð frá
hverjum einasta degi ársins. Fyrir skemmstu sendi
Þór einnig frá sér úrval þýddra ljóða afrískra skálda.
’
Nú er alltaf verið að tala um
rannsókn; skáld og aðrir lista-
menn segjast vera að rannsaka
liti eða tímann og nota orðaforða úr
vísindum, sem mér finnst fáránlegt.
Lesbók