SunnudagsMogginn - 10.10.2010, Blaðsíða 43

10. október 2010 43
Gatan mín
Í
Faktorshúsinu má finna nið alda og sagan er
satt best að segja í hverri vistarveru,“ segir
Jóna Símonía Bjarnadóttir á Ísafirði. Hún ólst
upp í efri bænum – sem svo er kallaður í höf-
uðstað Vestfjarða – og þegar hún fluttist aftur
vestur 1992 að loknu háskólanámi syðra settist
hún fyrst að þar. Flutti svo sex árum síðar í
Neðstakaupstað á Skutulsfjarðareyri. Húsin þar
eru fjögur og byggð 1757-1784. Turnhúsið er sjó-
minjasafnið, Tjöruhús gegnir nú hlutverki veit-
ingahúss en íbúðir eru í Krambúðinni og því húsi
sem kennt er við faktorinn.
Yfir sumarið er Neðstikaupstaður vinsæll við-
komustaður ferðafólks, sem bæði skoðar sjó-
minjasafnið og sækir veitingastaðinn sem þekktur
er fyrir frábæran fisk. „Það fylgir þegar maður býr
í safni að stundum guðar fólk á glugga og langar að
vita hvað er innan dyra. Áttar sig ekki á því að
þetta er íbúðarhús. Við slíku er ekkert að segja, ég
tek þessu af stóískri ró og þegar fólkið er komið
inn til mín býður maður stundum upp á kaffi,“
segir Jóna sem leigir Faktorshúsið af Ísafjarðarbæ.
Danskir kaupmenn bjuggu á sínum tíma í Fak-
torshúsi og seinna íslenskir kaupmenn. Vel þekkt
er Ásgeirsverslunin sem starfrækt var frá miðri 19.
öld og fram á fyrri hluta þeirrar 20. Einn þekktasti
íbúi hússins er án efa Árni Jónsson, faktor Ásgeirs-
verslunar til margra ára. Eru þá aðeins fáeinir af
fjölmörgum íbúum hússins í aldanna rás nefndir.
Þegar kom fram undir 1970 vöknuðu Íslendingar
til vitundar um að gömul hús gætu verið gersemar
og 1974 ákváðu bæjaryfirvöld vestra að friðlýsa
húsin í Neðstakaupstað sem þá voru nokkuð farin
að láta á sjá. Fljótlega var hafist handa um end-
urgerð þeirra, þau meðal annars tjörguð að utan
og ytra byrði fært í sem upprunalegasta horf og
eru í dag staðarprýði.
„Umhverfið hér á eyrinni er afar skemmtilegt.
Krakkarnir eru stundum að busla hér í flæðarmál-
inu og sjósund er stunduð hér í Neðsta og nýtur
vaxandi vinsælda. Einnig hefur verið komið hér
upp aðstöðu fyrir siglingasport, kakak- og skútu-
siglingar, sem er íþrótt sem sífellt fleiri stunda.
Það er því oft heilmikið líf hér í kaupstaðnum.
Gamla skipasmíðastöðin er hér rétt fyrir neðan og
hefur hluta þess húsnæðis verið breytt í íbúðir.
Vitnar þetta um að Ísafjörður hefur breytt um svip
og bærinn byggir ekki lengur allt sitt á fiskvinnslu.
Úr Neðstakaupstað er ekki langt upp í bæ; aðeins
þægilegur göngutúr. Og fyrir mig er það ágæt
morgunganga að fara til vinnu á Gamla sjúkrahús-
inu á Eyrartúni sem nú er safnahús okkar Ísfirð-
inga. Og þar finn ég það sama og hér heima, sagan
kallar til manns og er hvarvetna. Sjúkrahúsið var
byggt 1925 og þjónaði sem slíkt í áratugi. Þegar sú
starfsemi fluttist síðan í nýtt húsnæði varð að finna
húsinu nýtt hlutverk og þá hentaði mjög vel að
bóka-, skjala-, ljósmynda- og listasafn fengju
þarna inni. Starfsemin fellur vel að húsnæðinu
sem er lítt breytt frá því sem upphaflega var,“ seg-
ir Jóna Símonía sem veitir bóka-, skjala- og ljós-
myndasöfnum forstöðu.
„Ég er Vestfirðingur í húð og hár. Ættbogi minn
nær sunnan frá Breiðafirði og norður á Horn-
strandir. Símoníunafnið sem margir taka eftir
kemur sunnan úr Arnarfirði. Ég heiti eftir ömmu
minni sem skírð var í höfuðið á ömmu sinni sem
aftur hét eftir afa sínum. Þetta er góð blanda og ég
er stolt af uppruna mínum.“
sbs@mbl.is
Ljósmynd/Sigríður Guðfinna
Í Neðstakaupstað
Ísafjörður
Su
ðu
rta
ng
i
1
2
Sku
tuls
fjar
ðar
bra
ut
Pollgata
Ásgeirsgata
Njarðarsund
Mjósund
Fjarðarstræti
Hafnarstræ
ti
Ta
ng
ag
at
a
Su
nd
st
ræ
ti
M
ávagarðsbryggja
1. Silfurtorg er miðdepill Ísafjarðar og þar hittir maður
fólk. Í raun má segja að torgið sé líkast vagnhjóli og
göturnar sem að því liggja eru þá teinarnir. Á góðum
dögum á sumrin er þarna gjarnan fjöldi fólks; bæði
þeir sem eru að reka erindi sín í nærliggjandi stofn-
unum og verslunum og margir, til dæmis ferðamenn
sem eru í bænum, tylla sér síðan niður við torgið til
þess að hitta mann og annan. Ég veit ekki um nokk-
urn annan stað á landinu þar sem er jafn vel heppn-
aður miðbær og sá sem við Ísfirðingar eigum.
2. Höfnin er lífæð sjávarbyggða eins og hér fyrir vest-
an. Sjálfri finnst mér gaman að fylgjast með um-
svifum við höfnina hér á Ísafirði, hvort sem það er í
Sundahöfn eða á Ágeirsbakka. Á frostköldum vetr-
arkvöldum þegar freðinn snjórinn marrar undir fót-
um manns er gaman að rölta bryggjuhringinn og
hlýða á dyn ljósavéla togaranna sem óma um fjörð-
inn.
Uppáhaldsstaðir
Finn nið aldanna í Faktorshúsinu þar sem gestir guða á glugga, segir Jóna Símonía Bjarnadóttir.
É
g pældi nú ekki í því fyrr en bara nýlega en
það gerðist ansi margt hinn 20. apríl árið 1971.
Gott og slæmt. Handritin komu til að mynda
heim með danska varðskipinu Vædderen, sem
var gott. Bækurnar sem Danir höfðu eignað sér komu
loksins til síns heima. Undirritaður fæddist svo þennan
sama dag. Mörgum finnst það sennilega ekkert svo
merkilegt. Nema mömmu náttúrlega. Eða maður svona
gengur út frá því. Adolf nokkur Hitler fæddist líka
þennan sama dag, sem var slæmt. Og allmörgum finnst
það sennilega ekkert svo merkilegt. Nema kannski
Klöru Hitler. Henni hlýtur að hafa fundist það merkilegt
þegar hann Addi litli fæddist. Eða maður gengur út frá
því.
Eins og öll ár þá var 1971 ekkert öðruvísi. Það gerist
alltaf eitthvað. Idi Amin varð til dæmis forseti Úganda
árið 1971. Hann reið nú reyndar ekki feitum hesti frá
forsetatíð sinni blessaður eins og kom svo í ljós. Ljótur
strákur hann Idi Amin. Öllu meira elskandi náungi að
nafni Jim Morrison fór í bað í París árið 1971 og dó. Þá
grétu margir. Óli Jó fór líka í bað árið 1971 en dó ekki og
varð forsætisráðherra. Nú Disney World opnaði dyr sín-
ar í fyrsta sinn suður á Flórída árið 1971 og „restin er
saga“ eins og Kaninn segir. Sama dag var reyndar röðin
fundin upp.
Árið 1971 fæddist líka górilla að nafni Koko. Koko
vann sér það til frægðar að læra tvö þúsund táknmáls-
orð. Sko utanbókar. En af hverju lærði hún ekki fleiri
orð, fyrst hún var byrjuð? Það eru til allavega fimmtíu
þúsund orð í táknmáli. Koko var greinilega löt górilla. Á
þessu herrans ári vann líka maður að nafni Pablo Neruda
Nóbelinn. Hann orti til dæmis þetta ljóð:
Hundurinn minn er dáinn,
Ég jarðaði hann í garðinum,
Við hliðina á ryðgaðri gamalli vél.
Ég veit ekki hvort hann vann Nóbelinn fyrir þetta til-
tekna ljóð, en hann orti líka önnur.
En manneskja fædd árið 1971, hvaða kynslóð tilheyrir
hún? Er það von að þú spyrjir kæri lesandi, því ég er
ekki viss. Ég meina hvað er hægt að kalla okkur? Og í
framhaldi, hverjar eru hugsjónir okkar? Fyrir hvað
stöndum við?
Hipparnir voru allavega með málstað. Hver er mál-
staður minnar kynslóðar?
Bara svona til að finna eitthvað þá mætti svo sem
kalla okkur skuldakynslóðina. Svona í ljósi alls þessa
dagana. Vegna þess að fólk sem er fætt á árunum 1970-
1979 skuldar eiginlega allt sem það á í dag. Og á í raun-
inni ekki neitt. Nema sjálft sig. Og börnin. Og ekki
munum við eiga börnin okkar að eilífu. Þau munu yf-
irgefa okkur um leið og þau verða búin að mergsjúga
okkur að innan og hefja sitt eigið sjálfstæða líf.
Og ekki er hægt að kalla okkur krútt. Krúttkynslóðin
kom á eftir minni kynslóð. Áhyggjulausu lopapeysu-
krúttin sem hafa farið í sjö Interrail-ferðir, fimmtán
Airwaves-hátíðir og líta á heiminn sem eitt stórt jurta-
tespartí. Og ekki erum við hippar. Við eigum ekkert
sameiginlegt með hippunum. Nema jú við vorum mörg
hver alin upp af hippum. Og þar setjum við línuna.
Ég held að kynslóðin mín hafi gert þau reginmistök að
fæðast mitt á milli tveggja kynslóða með sterkan mál-
stað. Og svo hefur okkur alltaf vantað einhverja hug-
sjón. Við erum meira bara svona fólk sem hefur lagt á
sig nám, unnið myrkranna á milli, eignast börn og
heimili og svoleiðis. Og nú stefnir í að við munum tapa
öllu takk fyrir, vegna þess að við hugsanlega klikkuðum
á hugsjóninni. Við erum kynslóð án titils, án hugsjónar.
Við getum þó huggað okkur við það að mæður okkar
verða sennilega alltaf jafnstoltar af okkur.
Kynslóð
án titils
Pistill
Bjarni Haukur Þórsson