SunnudagsMogginn - 10.10.2010, Blaðsíða 50

50 10. október 2010
Lesbókviðtal
Þ
ví miður þá tala ég ekki íslensku, mér var
synjað um að læra það,“ segir bandaríski
ljósmyndarinn Wayne Guðmundson.
Hann bætir við: „Ég held að afi minn og
amma hafi viljað eiga sitt leyni-tungumál. Þau
vildu líka að afkomendur sínir yrðu Bandaríkja-
menn og héldu okkur því frá íslenskunni. Mér
finnst hafa verið svindlað á mér hvað það varðar.“
Wayne Gudmundsson talar ekki mál forfeðra
sinna í föðurætt, en á síðustu árum hefur samband
hans við Íslands þó styrkst með hverju árinu sem
líður. Hann kom fyrst hingað til lands sumarið
1993, en þá unnu þeir Guðmundur Ingólfsson ljós-
myndari að verkefninu Heimahagar-Homapla-
ces; Guðmundur myndaði á slóðum Vestur-
Íslendinga í Bandaríkjunum og Kanada, en Wayne
myndaði hér. Sýning með verkum þeirra félaga var
sett upp í Listasafni ASÍ og í nokkrum listasöfnum í
Miðvesturríkjum Bandaríkjanna.
Síðan hefur Wayne komið nokkrum sinnum
hingað til lands og myndað á sína stóru myndavél.
Síðast kom hann fyrir þremur vikum og þá var
opnuð í Ljósmyndasafni Reykjavíkur í Tryggva-
götu hrífandi yfirlitssýning á verkum hans, en
Wayne er einn kunnasti og virtasti landslags-
ljósmyndari Miðvesturríkjanna. Hann býr í
Moorehead í Minnesota en afi hans og amma
bjuggu í vesturíslensku nýlendunni Mountain í
Norður-Dakota.
Á sameiginlegu háalofti samfélagsins
„Þetta er yfirlitssýning, úrval ljósmynda frá 35 ár-
um,“ segir Wayne Guðmundson þegar við setjumst
niður til að ræða um feril hans og verkin á sýning-
unni. „Sýningin, og bókin A Considered View sem
varð til um leið, voru sett saman fyrir Plains Art
Museum í Fargo í Norður-Dakóta. Það var unnið að
þessu verkefni í hátt í fimm ár. Ég réð mér aðstoð-
armann, við fórum í gegnum allar mínar filmur og
gættum þess að það væru til kontaktprent af þeim
öllum; ég gerði vinnuprent af öllum myndum sem
ég vildi skoða betur – og svo var rýnt í ferilinn. Ég
vann náið með sýningarstjóranum sem hélt áfram
að spyrja einfaldra en erfiðra spurninga: Hvers
vegna tók ég þessa tilteknu mynd á þennan hátt?
Hvers vegna er ekki meira af svona myndum?
Hvað á ég við með þessum verkum?“
Wayne hefur á ferlinum sett saman margar sýn-
ingar og sent frá sér nær tug bóka, en hér má sjá
kjarnann í myndheimi hans, í glæsilega unnum
klassískum ljósmyndaprentum.
„Ég hef alltaf unnið að einu verkefni í einu, áður
en ég hef farið yfir í næstu myndröð. Fyrsta stóra
heildstæða verkefnið var um olíuvinnslusvæði í
Dakóta, úr því verki fór ég að mynda minn-
ingamörk um þýsk-rússneska landnema, og síðan
í að mynda finnsk bjálkahús í Norður-Dakóta. Ég
vann verkefnið Heimahaga með Guðmundi Ing-
ólfssyni, byrjaði á tveimur verkefnum með Bill
Holm, gerði tvær bækur með öðru skáldi – þetta
hefur alltaf verið eitt verkefni á fætur öðru. Með
þessari sýningu vildi ég finna þræðina sem halda
öllum þessum verkum saman. Ég hef alltaf fundið
fyrir þessum sameiginlegu einkennum í verkum
mínum, en ég hef ekki gefið mér tíma til að skil-
greina þá fyrr en með þessari sýningu. Loksins
fékk ég nægan tíma til að hugsa um það hvernig
verkin hafa þróast.
Það er nú svo með sýningu sem þessa að venju-
lega finnst okkur listamönnunum að þeim ljúki
alltof fljótt og verkunum er þá komið fyrir uppi á
hálofti heima hjá okkur. Ég vildi að þessi verk
enduðu frekar á sameiginlegu háalofti samfélags-
ins og gaf þess vegna sýninguna til Plains Art Mu-
seum. Það á því öll þessi verk.
Sýningin var sett upp í Fargo haustið 2008 en
síðan stóð alltaf til að hún myndi fara á milli safna.
Starfsfólk Ljósmyndasafns Reykjavíkur fékk strax
áhuga á sýningunni og við höfum unnið að und-
irbúningi hennar hér lengi. Vitaskuld kom síðan
upp öll þessi bandamál í íslensku efnahagslífi og
það hægði á ferlinu. En verkin eru komin til Ís-
lands og það sem við sjáum hér í safninu eru tveir
þriðju hlutar upphaflegu sýningarinnar; þriðj-
ungur er nú sýndur í Bismarck í Norður-Dakota.
Hlutarnir tveir sameinast næst á sýningu í Seattle.“
Hugsar mest um jafnvægið
Ljósmyndalega hefur Wayne Gudmundson lagt
langa leið að baki; frá unga áhugamanninum sem
handlék myndavél í fyrsta skipti en í dag er hann
virtur listamaður og háskólaprófessor með meitl-
aðan og persónulegan stíl. En hvernig byrjaði þetta
allt saman?
„Ég var í sjóhernum, staðsettur á Guam í Kyrra-
hafinu og það var afskaplega lítið við að vera,“ seg-
ir Wayne. „Við gátum keypt tæki eins og mynda-
vélar á tiltölulega lágu verði og mig langaði í
myndavél en var bara staurblankur. Ég fékk þá
lánaða 35 mm vél af Petri-gerð. Vinur minn átti
Nikon og hann sýndi mér hvernig ætti nota vélina.
Ég man að þetta var á páskadag og ég setti litfilmu í
vélina og fór niður á strönd. Þar stóð ég hinsvegar
frammi fyrir algjörri grundvallarspurningu; ég
vissi hvernig ætti að nota vélina en hvað ætti ég að
mynda og hvernig? Og það hefur verið spurningin
sem ég spyr mig allar götur síðan.“
Þegar ég spyr Wayne að því hvað veki athygli
hans þegar hann myndað, og hvað lendi á mynd-
römmum hans, þá svarar hann strax. „Jafnvægi,“
segir hann. „Það er hægt að svara spurningunni
með þessu eina orði, jafnvægi …“
Hann fer síðan út í að útskýra grundvallaratriði
ljósmyndunarinnar, en hann vinnur alfarið með
4x5 tomma blaðfilmuvél, í svarthvítu.
„Landslagsmyndirnar, sem ég hef unnið að sem
þroskaður ljósmyndari síðustu áratugi, fela í sér
fjóra þætti. Í fyrsta lagi er það sjóndeildarhring-
urinn, en það er grundvallaratriði hvar honum er
valinn staður; mikilvæg fagurfræðileg spurning
sem skiptir formbygginguna og spennuna innan
myndflatarins gríðarlegu máli. Annað atriði sem ég
hef mikinn áhuga á eru för eða form á yfirborði
jarðar. Einföld för geta sagt svo margt. För sem
mennirnir skilja eftir sig geta verið hlaðin merk-
ingu og sögu, geta sagt svo margt um mannlífið og
Myndlist
Einar Falur Ingólfsson
efi@mbl.is
Hvað átti ég
að mynda
og hvernig?
„Ég vil að það séu einhverjir töfrar
til staðar,“ segir Wayne Guðmund-
son um svarthvítar landslags-
myndir sínar. Yfirlitssýning á verk-
um vesturíslenska ljósmyndarans
var opnuð á dögunum í Ljósmynda-
safni Reykjavíkur, en á henni eru
bæði myndir frá Miðvesturríkjum
Bandaríkjanna og Íslandi.
„Eru ekki allir Íslendingar með áhuga á ættfræði?“ spyr vestur-íslenski ljósmyndarinn Wayne Gudmundson.
Morgunblaðið/Einar Falur