SunnudagsMogginn - 10.10.2010, Blaðsíða 55

10. október 2010 55
Þ
að er hlýtt heima hjá Auði Jónsdóttur, þó að
það andi köldu inn um opinn glugga, sem þó
hvergi er sýnilegur. Þannig er veröld mót-
sagna og andstæðna, sem Auður leikur sér
með í bókum sínum; kannski er það einmitt við núning-
inn þarna á milli sem sögurnar verða til.
Blaðamaður er kominn í skáldlegar stellingar. Bara
nokkuð ánægður með sig. En það er ekkert skáldlegt við
upphaf samtalsins.
„Það er brúsi á borðinu með kaffi,“ segir Auður. „Ég
gat ekki opnað kaffikönnuna. Maðurinn minn er í út-
löndum og skrúfaði lokið svo fast á. Þannig að ég er með
gamaldags uppáhellingu. Ég vona að það sé í lagi.“
Það má ráða af þessu, sem löngum hefur verið vitað,
að rithöfundar taka kaffi mjög alvarlega. Enda er það ein
undirstaðan í vinnudegi, sem krefst einbeitingar og er í
föstum skorðum. Þegar kaffið er komið í bollana er ekki
eftir neinu að bíða.
– „… það er enginn guð, bara rolla sem heitir Dollí,“
hugsar Klara með sér í Fólkinu í kjallaranum, skáldsögu
sem ratar um helgina á fjalir Borgarleikhússins. Ert þú
trúaðri en hún?
„Ég held að ég sé bara efasemdamanneskja, en ég er
endalaust að velta þessu fyrir mér. Ég er ekki í þjóð-
kirkjunni lengur og ekki trúuð á guð, en mér finnst
gaman að velta fyrir mér heimsvísindum og trúar-
brögðum. Ætli glasið sé ekki stundum fullt, stundum
hálft og stundum bara klónuð rolla sem heitir Dollí.“
– Þetta er eins og annað í lífi rithöfundarins – engin
endanleg svör?
„Og það er svo skemmtilegt! Það væri leiðinlegt að
hafa svörin. Þess vegna er gefandi að vinna við skáld-
skap. Hann verður trúarbrögð, hlutirnir fá tilgang af því
að þeir eru efniviður í sögur og lífið öðlast innri tilgang
sem er skáldskapur. Skrifunum fylgir svo mikið vellíð-
unarflæði tilfinninga að maður getur orðið háður því.“
– Er maður það ekki?
„Jú, og það gerðist hjá mér í blaðamennskunni. Þar
kvikna hugmyndir og maður kynnist fólki. Ég vann á
DV, þar sem allt var að gerast, og líka á tímaritum, þar
sem ég kafaði langt inn í líf fólks. Það var góður skóli að
fá hugmyndir og klára þær, losna við verkkvíðann. En
svo varð ég að rífa mig upp úr þeim farvegi þegar ég fór í
hinar skriftirnar, af því að vinnubrögðin eru svo ólík –
bókarskrif eru meiri hugleiðsla.“
– Klara trúir á „John Lennon, Woody Allen og sér-
kennilegan satíruhöfund að nafni John Kennedy Toole
sem framdi sjálfsmorð um þrítugt.“
„Toole skrifaði Aulabandalagið og saga hans er ótrú-
lega sorgleg. Hann bjó hjá mömmu sinni og skrifaði bók
sextán ára, sem kom ekki út fyrr en löngu seinna. Svo
skrifaði hann Aulabandalagið sem enginn vildi gefa út,
þvældist á milli forleggjara árangurslaust og framdi loks
sjálfsmorð. Tíu árum seinna fann mamma hans hand-
ritið, útatað í kaffiblettum, fór með það til útgefanda,
sem hélt ekki vatni yfir því og Toole
uppskar Pulitzer fyrir bókina. Það var í
fyrsta skipti sem dáinn maður fær verð-
launin. Sem höfundur var hann langt á
undan sinni samtíð. Ég eignaðist bókina
þegar ég var sautján ára, las hana aftur
og aftur, en svo rann hún sitt skeið á
enda, eins og margar bækur í lífi manns.
En hún hafði mikil áhrif á mig. Annað líf
er nokkurskonar tilraun til að vinna úr
þeim áhrifum, stíllinn þannig að maður
veit ekki alveg hvort það er grín eða al-
vara.“
– Um foreldra Klöru skrifarðu í Fólkinu í kjallaranum:
„Þau voru þrítug með tvær dætur og svo langan skulda-
hala að fjölskyldan hefði getað fetað sig eftir honum
heim til Íslands.“ Þetta er veruleiki margra.
„Það er merkilegt við bækur hvernig atburðarásin í
samfélaginu setur söguna í allt annað ljós. Önnur slík
bók er Theresa Raquin eftir Zola, um konu sem myrti
eiginmann sinn og fær makleg málagjöld, en í dag er
hún lesin á allt öðrum forsendum og er hetja femínista.“
– Það má kannski líka segja um Hallgerði?
„Já, það er flott hvernig þær verða að hetjum þessar
vondu konur, sem auðvitað eru ekkert vondar.“
– Fólk geymir ýmis leyndarmál í kjöllurum. Og það er
hlutverk höfunda að róta í þeim?
„Maður verður að vera óhræddur við það. Ég man
þegar ég hlustaði á Isabel Allende halda erindi í Kaup-
mannahöfn. Þá fyrirgaf ég sjálfri mér að hafa haldið upp
á hana. Hún var spurð hvort það væri rétt að ættingjar
hennar í Chile töluðu ekki við hana. Og svarið var eitt-
hvað í þeim dúr að skriftirnar væru hennar helsti vinur í
lífinu – þær yrðu alltaf númer eitt.
Maður getur ekki alltaf verið að velta öðru fólki fyrir
sér, þá gefur maður skrifum sínum of mikla merkingu
og gerir of margar málamiðlanir. Höfundar eru alltaf að
stela sögum; það er bara spurning hvernig maður dul-
býr það, það er kúnstin. Þegar ég var yngri gengu skrifin
út á að tjá það sem ég upplifði. Mér fannst það sterkast
sem ég upplifði sjálf, ég man að ég talaði
um það á þeim tíma, og kannski er það
ungum höfundum eðlislægt að ruglast á
skáldskap og veruleika – þeir fara að gera
lífið skáldlegt. En auðvitað er þetta mikið
samansafn, oft renna tveir eða fleiri kar-
akterar saman í einn, fólk sem fjallað er
um í fréttum ratar í bækurnar og svo
framvegis. Þess vegna gefa rithöfundar
aldrei upp hverjir eru á bakvið persón-
urnar.“
– Hvernig komast rithöfundar að í
heimi þar sem fólk „glápir á fréttir um hryðjuverka-
menn og sýklavopn, sjálfsmorðsárásir, börn með iðrin
úti …“.
„Mér óx það kannski í augum þegar ég var yngri,
fannst ég aldrei segja nóg eða gera nóg, en maður for-
herðist með aldrinum. Sorgin getur líka verið heillandi,
ekkert er einhlítt, og höfundar vinna úr andstæðum.
Þeir mála sögurnar nokkrum litum, svo heimsmyndin
verði ekki svarthvít, um leið og þeir reyna að skilja
heiminn í gegnum skriftirnar. Já, kannski maður sé
stöðugt að reyna að skilja það sem maður skynjar.“
Texti Pétur Blöndal pebl@mbl.is
Ljósmynd: Kristinn Ingvarsson kring@mbl.is
Síðasta orðið …
Auður Jónsdóttir
’
Ætli glasið
sé ekki
stundum
fullt, stundum hálft
og stundum bara
klónuð rolla sem
heitir Dollí.