SunnudagsMogginn - 17.10.2010, Blaðsíða 16

16 17. október 2010
„Jújú, maður leið stundum fyrir útgang-
inn á sér þegar skólafélagarnir voru í nýj-
um fötum og þess háttar.“
Grunnskólamenntun fékk Gissur að
mestu leyti í barnadeild Kennaraskólans
þar sem Ásgeir Ásgeirsson, síðar forseti Ís-
lands, var aðalkennari hans. Síðasta árið í
grunnskóla voru Gissur og eldri bróðir
hans, Jón, í Miðbæjarskólanum. „Þegar
við fórum þangað til skráningar voru allir
nemendurnir og kennaraliðið mætt. Mor-
ten Hansen skólastjóri trommaði þarna
fyrir miðjum sal og útdeildi plássunum og
það kom í ljós að hann lét mig í 7. bekk en
Jón bróður minn í 6. bekk. Þá tel ég það að
það hafi verið feikimikið afrek af mér að ég
tók mig upp og gekk fyrir fullum sal af
bæði nemendum og kennurum og bar mig
upp við skólastjórann og sagði honum að
við bræðurnir hefðum alltaf setið saman
og notuðum sömu bækur, hvort hann gæti
ekki flutt mig niður í 6. bekk? Hann lét nú
lítið yfir því, en sagði að við myndum fá að
heyra frá honum. Þetta endaði svo með
því að Jón var hífður upp.“ Gissur hlær
dátt að minningunni. „Og eftir því þurfti
ekkert að sjá því Jón var vel yfir miðjum
bekk á næsta vorprófi, jafnvel þótt hann
væri afskaplega kvikur og nennti ekki að
lesa. Hann varð síðar vélstjóri á Heklu
þegar hún var skotin niður í stríðinu, svo
hann fórst þar.“
Úr Miðbæjarskólanum lá leiðin í
Menntaskólann í Reykjavík, en þá var
Gissur 13 ára. „Ég var svona heldur í yngri
kantinum en ég fermdist upp úr fyrsta
bekk. Ég var síðan sex ár í mennta-
skólanum og tók stúdentsprófið upp úr
honum.“ Ólíkt bróður sínum naut Gissur
þess að lesa. „Það hefur alltaf fylgt mér
þótt ég hafi svo sem ekkert frekar verið
spenntur fyrir námsbókum. Ég lét mig
samt hafa það að lesa þær en hafði lítið
gaman af stærðfræði enda taldi ég mér trú
um að ég gæti ekki lært stærðfræði. Allt
þar til síðasta árið í menntaskóla svo það
fór svo að ég fékk sæmilega einkunn á
stúdentsprófi.“ Þess þarf varla að geta að
Gissur er elsti núlifandi stúdentinn frá
MR, en hann átti 80 ára stúdentsafmæli
fyrir tveimur árum.
Loftskeytaskóli og skilnaður
Gissur hugðist mennta sig meira að loknu
stúdentsprófinu. „Ég asnaðist til að byrja í
læknisfræðinni, en kynntist svo fyrri kon-
unni minni, Mjallhvíti Margréti Linnet
heima hjá Stefaníu systur minni, og það
stóð ekki á skotinu. Við byrjuðum strax að
hlaða niður börnum og þegar ég var kom-
inn með fjölskyldu hraus mér hugur við að
vera bláfátækur næstu árin svo ég hætti í
náminu. Á þessum tíma voru engir styrkir
eða námslán sem fólki finnst sjálfsagt í
dag.“
Mjallhvít var kjördóttir Kristjáns Lin-
net, bæjarfógeta í Vestmannaeyjum, sem
Gissur segir hafa verið merkilegan kall.
„Hann var líka skáld og orti undir skálda-
heitinu Ingimundur sem átti að vera eins
konar tilvísun til Ingimundar Sveinssonar,
bróður Jóa litla Kjarvals. Við Mjallhvít
fluttum út í Eyjar og fljótlega tók Kristján
mig á skrifstofuna til sín og ég var fulltrúi
hjá honum úti í Eyjum í fimm, sex ár.“
Við byrjun seinna stríðs, árið 1939 ákvað
Gissur að skella sér í Loftskeytaskólann en
fjölskyldunni sá hann farborða á meðan
sem túlkur fyrir hernámsliðið. „Ég byrjaði
sem dómtúlkur í herrétti og var svo að
þýða blaðagreinar og annað fyrir herinn.“
Eftir Loftskeytaskólann fékk hann vinnu
sem loftskeytamaður á togurum. „Við
vorum þá búin að eiga sex börn og kaupið
var mun betra en í landi. Ég var talsvert
mikið fjarverandi, upp undir þrjá mánuði
samfellt, en á meðan var auðvitað fullt af
fjarskalega myndarlegum mönnum í
hernum hér heima. Það reyndist hjóna-
bandinu ofraun og við Mjallhvít skildum
undir lok stríðsins.“
Eftir skilnaðinn hélt Gissur áfram á
sjónum um hríð en var með fast aðsetur í
höfuðborginni. Börnin tvístruðust nokkuð
– sum þeirra bjuggu hjá afa sínum og
ömmu í höfuðborginni, meðan önnur
fengu athvarf hjá vandalausum úti á landi
til lengri eða skemmri tíma. Gissur segir
þetta hafa verið erfiðan tíma. „Í sumum
tilfellum leið æði langur tími á milli þess
að ég sæi börnin, en önnur sá ég meira. Ég
reyndi þó að halda eins miklu sambandi
við krakkana og ég gat, og meðan ég var á
sjónum færði ég þeim hitt og þetta, keypti
kannski föt handa þeim eða annað.“
Staðan breyttist nokkuð þegar hann
kynntist seinni konu sinni, Valgerði Ósk-
arsdóttur. „Hún var indæliskona og mjög
góð húsmóðir og hún tók að sér mörg
barnanna minna svo þau litu mörg á hana
sem móður sína. Við eignuðumst ekki
barn saman en tókum að okkur eina kjör-
dóttur. Það var hins vegar ekki gott í efni
með marga hluti á þessum árum hér í
Reykjavík. Til að mynda var ægileg hús-
næðisekla og ekki nokkur leið að fá við-
unandi húsnæði. Þetta varð til þess að við
fluttumst austur í Neskaupstað þar sem ég
fékk stöðu sem stöðvarstjóri Pósts og
síma. Þar fylgdi íbúð starfinu og það mun-
aði öllu.“
Fjölskyldan ílengdist fyrir austan í ein 17
ár og Gissur gegndi stöðu stöðvarstjóra
Pósts og síma á Siglufirði og Seyðisfirði,
auk Neskaupstaðar. Lengst af, eða í ein 13
ár, vann hann þó á Eiðum. „Þar var gott að
vera. Ég byrjaði sem kennari í unglinga-
skólanum á Eiðum þar sem Þórarinn Þór-
arinsson frá Valþjófsstað var skólastjóri,
merkilegur kall. Ég tók svo við stöðu
stöðvarstjóra endurvarpsstöðvarinnar þar
þegar hún losnaði.“
Hættur á Facebook
Þegar Gissur hafði lokið sínum „lögmælta
vinnutíma,“ 68 ára gamall fluttust hann
og Valgerður aftur suður, að þessu sinni til
Selfoss. „Þá fór ég strax í að þýða bækur
fyrir Skjaldborg,“ segir hann en hann
hafði fengist við þýðingar með vinnu allt
frá sjómannsárunum, þegar hann í
löngum Ameríkusiglingum þýddi sína
fyrstu bók. Þrátt fyrir að eiga að heita
sestur í helgan stein sló Gissur ekki slöku
við og eru þýðingar hans orðnar vel á ann-
að hundrað talsins. Sú nýjasta, þýðing
hans á bók eftir Mary Higgins Clark, kom
út fyrir jólin í fyrra, þegar hann var 100
ára.
Bækurnar hefur Gissur þýtt úr ensku,
þýsku, frönsku og Norðurlandamálunum
„en ekki fleiru,“ segir hann afsakandi.
Inntur eftir því hvaðan tungumálakunn-
áttan kemur segir hann hana fyrst og
fremst byggða á sjálfsnámi. „Og úr bókum
og af kynnum við fólk.“ Það kemur líka í
ljós að tungumálin heilla, þegar hann er
spurður hvaða braut hann myndi velja í
lífinu, væri hann ungur maður í dag. „Ég
veit ekki hvort ég get svarað því af nokkru
viti, en held að ég myndi helst hallast að
einhverjum fræðum, eins og til dæmis
málvísindum. Ég á ótrúlega gott með að
tileinka mér tungumál og les frönsku og
þýsku reiprennandi þó að ég hafi ekki
annan grunn en menntaskólann,“ segir
hann og þýskar og franskar bækur sem
liggja á borðinu hjá honum vitna um að
hann nýti sér þá færni til hins ýtrasta.
Hið sama má segja um tölvutæknina og
netið, sem Gissur hefur tileinkað sér frá
upphafi og nýtt m.a. við samskipti, upp-
lýsingaleit og þýðingarnar. „Ég var á Fa-
cebook en nenni ekki að vera þar lengur,“
segir hann. „Ég er samt nokkuð duglegur
að nota netið, en heimurinn hefur dregist
mikið saman, m.a. út af því.“
Ferðalög hafa ekki síður átt þátt í því að
víkka sjóndeildarhring Gissurar en hann
kynntist útlöndum fyrst í gegnum milli-
landasiglingarnar á stríðsárum. „Þá var
maður ýmist í Bandaríkjunum eða Bret-
landi. Svo var ég í eitt ár umdæmisstjóri
Rótarý og ferðaðist talsvert í sambandi við
það.“ Þá hefur hann ferðast nokkuð til að
fylgjast með ættingjum sínum og afkom-
endum, og Ólafur Kjartan rifjar upp þegar
langafi hans var við óperufrumsýningu hjá
honum í London fyrir nokkrum árum, þá
97 ára að aldri, sem var „stórfínn túr“ að
hans sögn. Þeir félagar, Gissur og Ólafur
Kjartan skelltu sér svo á góða krá í Lund-
únum að lokinni frumsýningunni og skál-
uðu þar í viskíi fyrir kvöldinu. Síðast fór
Gissur til útlanda ári síðar, en þá brá hann
sér í heimsókn til næstelsta sonar síns í
Svíþjóð sem lést í fyrra.
Háður helv … tóbakinu
Þótt Gissur eltist ekki lengur við óp-
erusýningar í útlöndum lætur hann ald-
urinn ekki aftra sér frá því að sækja tón-
’
Fyrir það fyrsta hag-
aði ég ekki mínu lífi
þannig að það byði
upp á langlífi. Það var
svona trassaskapur og
glannaskapur í og með.
Gissur ungur maður með foreldrum sínum og systkinum. Hann stendur beint fyrir aftan föður
sinn á myndinni. „Þetta var ágætis bernska, þótt maturinn væri ekki alltaf fjölbreyttur.“