SunnudagsMogginn - 17.10.2010, Qupperneq 32

32 17. október 2010
U
m miðjan áratuginn úthlutuðu
Alþjóðasamtök blaðamanna
(API) um 1.300 blaðamanna-
skírteinum í Brussel. Sam-
bandið var þá á flestra vörum enda um 70
milljónir manna komnar í klúbbinn með
inngöngu 10 nýrra aðildarríkja. Mörg fljót
hafa síðan runnið til
sjávar og duga fé-
lagsmönnum nú 750
skírteini. Sú tala segir þó
ekki alla söguna. Hluti
skírteinshafa er ekki
með aðsetur í Brussel og
eru jafnvel dæmi um að
aðeins fáeinir blaða-
menn, ef þá nokkrir,
fylgist með því sem fram
fer í Brussel fyrir hönd fjölmiðla í nýju
aðildarríkjunum.
Tölurnar tala sínu máli.
Samkvæmt félagaskrá API eiga fjöl-
miðlar í Eystrasaltsríkjunum Eistlandi,
Lettlandi og Litháen aðeins þrjá fulltrúa í
Brussel. Sjá þeir um 23-földum íbúafjölda
Íslands fyrir fréttaskýringum um ESB sem
sniðnar eru að hagsmunum ríkjanna.
Einn blaðamaður fyrir heila þjóð
Litháar hafa engan blaðamann, Lettar einn
og Eistar þrjá. Fjölmiðlar á Möltu hafa einn
blaðamann en pólskir og ungverskir fjöl-
miðlar skera sig úr hvað nýju aðildarríkin
snertir með 13 fulltrúa hvort land fyrir sig.
Ber hér að hafa í huga að blaðamenn eru
yfirleitt staðsettir í Brussel til skamms
tíma, tveggja til þriggja ára, og má því
færa rök fyrir því að hluti blaðamanna sé
alltaf í þjálfun.
Evrópusambandið er flókið fyrirbæri.
Hagsmunanetið liggur víða og reglulega
eru á dagskrá mál sem blaðamenn þurfa að
setja sig inn í til að geta haldið lesendum
upplýstum, svo ekki sé minnst á aðhalds-
hlutverkið gagnvart sambandinu og um-
ræður um meintan lýðræðishalla þess.
Harmar þróunina
Griselda Pastor, varaforseti API, fer ekki
leynt með áhyggjur sínar.
„Við horfum fram á þrjú til fjögur sam-
verkandi vandamál. Eitt er fjárhagslegs
eðlis. Kreppan hefur leitt til niðurskurðar
á fjölmiðlum. Það blasir við. Annað veru-
legt vandamál tengist vefnum en í dag má
senda blaðamannafundi beint út í gegnum
netið. Það er ódýrara fyrir fjölmiðla að láta
blaðamenn fylgjast með útsendingum úr
fjarlægð en að hafa þá í Brussel.
Þriðja vandamálið er stjórnmálalegs
eðlis,“ segir Pastor og útskýrir hvernig ótti
upplýsingafulltrúa framkvæmdastjórnar-
innar í Brussel við að styggja ráðamenn
einstakra aðildarríkja eigi sinn þátt í að
upplýsingamiðlun sé ófullnægjandi.
Máli sínu til stuðnings nefnir Pastor
dæmi um hvernig þeirrar tilhneigingar
hafi gætt hjá sambandinu að taka blaða-
mönnum opnum örmum þegar jákvæð
tíðindi eru annars vegar en gefa fá færi á
viðtölum er erfið mál koma upp.
Þá víki fulltrúar sambandsins sér
ósjaldan undan spurningum í fjölmiðla-
stofu framkvæmdastjórnarinnar.
„Það er fróðlegt að bera saman fjöl-
miðlafundi í Brussel og í Hvíta húsinu.
Slíkir fundir eru mikilvægur liður í að
skapa tengsl á milli bandarískra kjósenda
og stjórnmálamanna. Þessi tengsl vilja
gleymast í Brussel. Framkvæmdastjórnin
gleymir því stundum hvers vegna blaða-
menn hafa aðsetur hér í Brussel.“
Hún rekur síðan hvernig þvert á fækk-
un í röðum fjölmiðlafólks í Brussel hafi
talsmönnum sambandsins fjölgað eftir
samþykkt Lissabon-sáttmálans.
„Við höfum stundum á tilfinningunni
að talsmennirnir séu fleiri.“
Hveitibrauðsdagarnir að baki
Rúmenar fögnuðu aðildinni að Evrópu-
sambandinu með pomp og prakt. Löng bið
fyrrv. austantjaldsríkis var á enda.
Spurður um umfjöllun rúmenskra fjöl-
miðla um sambandið svarar Iulian Coma-
nescu, ráðgjafi Evrópuþingmannsins Ad-
ina Vãlean, því til að málefni þess séu afar
sjaldan til umræðu í Rúmeníu. Það sé
einna helst sem lýðskrum rúmenskra
þingmanna á Evrópuþinginu veki eftirtekt
Skrifræði
án skrifara
Ríflega hálfur milljarður manna býr nú í ríkjum
Evrópusambandsins. Sambandið hefur vaxið ört
og stefnir í enn frekari fjölgun aðildarríkja. Á
sama tíma fer blaðamönnum í Brussel fækkandi.
Baldur Arnarson baldura@mbl.is
Fjöldi blaðamanna hefur að-
setur í blaðamannahöllinni.
Handan götunnar í höfuðstöðvum ESB.
Frá blaðamannahöllinni, Residence Palace.
Ljósmynd/Baldur Arnarson
Blaðamannahöllin er í klassískum stíl.
Veitingaaðstaða blaðamanna er glæsileg.
Hér ræða fulltrúar ESB við blaðamenn.
Útsýni frá skrifstofu blaðamanns.
Griselda Pastor
Tékkneska blaðakonan Johana Grohova hafði staðið vaktina fyrir dag-
blaðið Mlada fronta DNES, eitt af þremur stærstu dagblöðum Tékk-
lands, í Brussel um þriggja ára skeið þegar niðursveiflan skall á.
Líkt og kollegi hennar Strazdina, sem rætt er við hér til hliðar, leit-
aði Grohova logandi ljósi að nýju starfi og varð úr að hún gekk til liðs
við sjónvarpsstöðina Z1. Átján mánuðum síðar sá stöðin sér ekki
lengur fært að halda úti fréttaritara í Brussel og starfar Grohova nú
sem fjölmiðlaráðgjafi og sjálfstætt starfandi blaðamaður í borginni.
Talið berst fljótt að fækkun blaðamanna í sjálfri stjórnsýsluhöfuð-
borg Evrópu, þróun sem hún telur ólíklegt að snúist við á næstunni.
Sjálfhverfa sambandsins
„Málið snýst ekki aðeins um efnahagsástandið og hversu hart það
hafi komið niður á fjölmiðlunum. Vandinn liggur einnig í Evrópusam-
bandinu og hvernig málefni þess eru kynnt almenningi. Svo eru það
fjölmiðlarnir. Vandinn liggur líka hjá þeim. Mér sýnist sem þeir telji Evr-
ópusambandið ekki nógu áhugavert til að gefa málefnum þess nánari
gaum. Enn eitt atriði varðar sjálfhverfu sambandsins. Það þarf að
leita leiða til að koma málefnum sínum á framfæri á skýrari og ein-
faldari hátt svo að almenningur telji sig eiga meiri samleið með því.“
– Var áhuginn meiri í nýju aðildarríkjunum 12 (sjá töflu) í fyrstu?
„Já. Það á til dæmis við um kollega mína á fjöl-
miðlum ríkjanna sem hafa sótt eða hyggjast sækja
um aðild. Sambandið skipar stóran sess hjá þeim.
Þetta skipar stóran sess hjá ykkur Íslendingum,
löndunum á Balkanskaga og Tyrkjum. Það sama á
við um okkur Tékka. Það hefur hins vegar smám
saman dregið úr áhuganum eftir inngönguna. Að-
ildin er staðreynd sem er út af fyrir sig ágætt [...]
Það skortir hins vegar skilning á því að flestar laga-
setningar sem varða Tékkland eru teknar til um-
ræðu og samþykktar í Brussel. Þeim er ekki breytt heima fyrir eftir á.“
– Er brýnt fyrir hagsmuni Tékka að hafa blaðamenn í Brussel?
„Já, ég tel að það sé mikilvægt. Það er erfitt að fjalla um sambandið
úr fjarlægð. Þannig nær maður hvorki að mynda tengsl við fólkið né
öðlast innsæi í störf sambandsins,“ segir Grohova sem leggur þó
áherslu á að fjölga þurfi fréttariturum í Evrópu almennt. Hún ítrekar að
sambandið sé sjálfhverft og að í Brussel líti margir svo á að þar sé að
finna nafla alheimsins: „Stjórnmálastéttin nennir ekki að útskýra hvað
hún er að fást við því henni líður vel í þeirri veröld sem hún hefur skap-
að sér. Stjórnmálamenn skilja hverjir aðra. Því ættu þeir að hafa áhuga
á að miðla upplýsingum til fólks sem skilur þá ekki?“.
Dvínandi áhugi á nafla alheimsins
Johana Grohova