SunnudagsMogginn - 17.10.2010, Side 50

50 17. október 2010
Lesbókviðtal
G
ardar Eide er talinn með eft-
irtektarverðari listamönnum
Norðurlanda og hann hefur hlot-
ið alþjóðlega athygli fyrir verk
sín. Gardar vinnur í ólíka miðla, tvívíða sem
þrívíða, og má þar nefna skúlptúra, ljós-
myndir, málverk, skjáverk og umferð-
arkeilur. Verk hans eru hrá að sjá, máluð í
svörtu og hvítu og má segja að útgangs-
punktur verka hans á sýningunni séu ýmsar
birtingarmyndir valds og uppreisnar.
Blaðamaður hitti Gardar í Hafnarhúsinu í
sumar þegar hann var að kynna sér sýning-
arrýmið. Power has a Fragrance var sett
upp í Astrup Fearnley listasafninu í Osló í
maí sl. en tekur einhverjum breytingum í
Hafnarhúsi, þar sem þónokkur munur ku
vera á þessum tveimur sýningarrýmum.
Gardar segir nær öll verkin á sýningunni
ný af nálinni, nokkur verk þó fjögurra eða
fimm ára en höfð með þar sem þau falli vel
inn í heildarmyndina. „Flest verkanna gerði
ég sérstaklega fyrir sýninguna en hún var
ráðgerð fyrir tveimur árum. Þorra verkanna
gerði ég á undanförnum þremur árum,“
segir Gardar.
Lag eftir Death in June
– Í hvað vísar titill sýningarinnar?
„Þetta er titill á lagi eftir hljómsveitina
Death in June. Mörg verka minna fjalla um
sambandið milli einstaklingins og sam-
félagsins, þær hömlur sem samfélagið setur
frelsi einstaklingsins. Það sem ég kunni að
meta við titilinn er að hann sýnir að vald er
ekki bersýnilegt en maður finnur samt
greinilega fyrir því. Ég vildi vinna með þessa
hugmynd, hvernig vald er gefið í skyn frek-
ar en sýnt greinilega.“
– Þú virðist almennt upptekinn af birt-
ingarformum valds í verkum þínum og
hvers konar öfgahegðun og -hópum. Þú
hefur m.a. unnið verk um nýnasista, hug-
myndir þeirra um „hvíta valdið“...
„Það er einkennilegt að í Bandaríkjunum
eru þessir hópar oft tengdir öðrum hópum
sem andsnúnir eru alríkinu, vilja leggja al-
ríkisstjórnina niður. Þessir hópar og fleiri
sem ég nota eru dæmi um þrá mannsins eft-
ir einstaklingsfrelsi, tilraunir til að öðlast
slíkt frelsi sem fara þó út um þúfur, enda
með sorglegum hætti,“ útskýrir Gardar.
–Er eitthvert eitt grundvallarþema, ein
grunnhugmynd, sem sameinar verkin á
þessari sýningu?
„Í raun ekki, ég vil ekki vinna þannig.
Samtímalist virkar best þegar ákveðnir
hlutir eru gefnir í skyn, ákveðið andrúms-
loft skapað þannig að bitarnir passa ekki
fullkomlega í púsluspilið. Ákveðin þemu má
finna í sýningunni, eitt óljóst aðalþema og
mörg undirþemu sem virka eins og stef. En
þetta snýst um þessa hluti; hvernig frelsi
mannsins eru settar hömlur, tenging sjálfs-
ins við samfélagið og hvernig menn velja sér
samfélag.“
Dagurinn sem breytti öllu
Gardar flutti til New York 10. september
2001, degi áður en hryðjuverkaárásirnar
voru gerðar á tvíturnana, World Trade
Center. Gardar segist upplifa sem ákveðinn
áratug tímabilið milli árásanna og þess að
Barack Obama varð forseti Bandaríkjanna.
Þetta tímabil hafði mikil áhrif á listsköpun
hans. „Ég velti áhrifunum ekki fyrir mér á
þessum tíma en þegar ég lít til baka held ég
að þau séu greinileg. Það var merkilegt að
búa í New York á þessum tíma, herbílar á
götunum og vopnaðir hermenn í neðanjarð-
arlestum. Það er ákveðinn samhljómur með
því andrúmslofti og því sem við vorum að
tala um, anganina af valdinu. Maður fann að
undarlegt áfall var handan við hornið,“ seg-
ir Gardar. Tilfinningin fyrir yfirvofandi
valdbeitingu ríkisins hafi verið áþreifanleg.
– En þú gerðir þó ekki verk beinlínis um
atburðina 11. september, eða hvað?
„Nei, en sá dagur hefur komið við sögu í
nokkrum verka minna. Ég gerði t.d. nokkur
verk tengd minjagripum sem seldir eru á
netinu, þú getur látið prenta fyrir þig á
stuttermabol mynd af tvíturnunum með
texta að eigin vali,“ segir Gardar og finnst
minjagripurinn greinilega nokkuð und-
arlegur.
– Þú ert líka mjög áhugasamur um karl-
mennskuímynd Bandaríkjamanna, ímynd
sem þú finnur kannski ekki í heimalandi
þínu, Noregi...
„Þú getur örugglega fundið hana í Noregi
en þetta er bara svo öfgakennt í Bandaríkj-
unum. Ég hef valið ákveðnar bandarískar
manngerðir og notað sem dæmisögur.
Ástæðan fyrir því er sú að mér fannst þær
öfgakenndari og skýrari. Ég held þó að
þessar langanir eða þrár séu frekar almenn-
ar.“
– Þetta er áhugavert í ljósi þessa hversu
„karlmannleg“ verkin þín eru; hörkuleg í
svart/hvítu, býsna hrátt unnin og sum hver
hratt...
„Ég reyni að sýna fram á að sumu í gang-
verki listastofnunarinnar svipar til gang-
verksins utan hennar,“ skýtur Gardar inn í.
„Ein af ástæðum þess að ég hef haft mikinn
áhuga á hugmyndinni um útlagann er að
hún endurspeglast í klisjunni um lista-
manninn. Ég hef líka notað listamenn í verk
mín, gert verk um Jackson Pollock, t.d,
hann er þannig persóna.“
Vegfarendur eyðilögðu verkið
– Þú settir upp verk eða sýningu upp á al-
menningsvæði í Bergen árið 2000, undir
berum himni, með listamanninum Matias
Faldbakken en sýningin var eyðilögð af veg-
farendum. Hvað gerðist eiginlega?
„Hún var eyðilögð á einum degi. Bergen
er ansi sérstök borg, á sér langa sögu sem
verslunarborg og íbúar hennar eru afar
stoltir af henni og afskaplega íhaldssamir.
Þetta verk hét „Schlaraffenland“ og var
byggt á germanskri þjóðsögu um Schlaraf-
fenland, sem er reyndar kallað „land kók-
aínsins“ á ensku. Í því landi er allt ókeypis,
fólk má ekki vinna, svín ganga um götur og
hafa þegar verið grilluð þannig að fólk getur
fengið sér bita af þeim. Girðingarnar eru
gerðar úr pylsum og þar frameftir götunum.
Við unnum út frá sögunni og þegar við
sýndum verkið var Bergen ein af menning-
arborgum Evrópu. Bergenbúar kunnu alls
ekki að meta þetta. Gamlar konur voru að
eyðileggja skúlptúra!“ segir Gardar og hlær
innilega.
– Var matur að úldna á torgum?
„Nei, þetta voru skúlptúrar, m.a. af
litlum eggjum sem gengu um,“ svarar Gar-
dar kíminn. Afar mikil vinna hafi farið í að
vinna verkið, einhver sú mesta sem hann
hafi nokkurn tíma lagt í eitt verk en svo hafi
það aðeins fengið að standa í einn dag. „Við
bjuggumst svo sem ekki við því að fólki
myndi líka það en alls ekki að það myndi
eyðileggja það.“
–Varð verkið betra fyrir vikið?
„Að vissu leyti, þetta er skemmtileg
saga,“ segir Gardar og hlær enn. Að lokum
berst talið að því hvað sé framundan. „Ég
tek þátt í nokkrum samsýningum hér og þar
í haust, verð með einkasýningu í Japan í
desember og aðra í Los Angeles í janúar. Það
hefur verið nóg að gera undanfarið,“ segir
Gardar og er önnunum feginn.
Angan af valdi
Power has a Fragrance er titill myndlistarsýningar
íslenskættaða Norðmannsins Gardars Eide Einarssonar sem
opnuð verður í Hafnarhúsi 21. október nk. Í verkum Gardars
gætir meðal annars áhrifa frá götulist og pönktónlist.
Myndlist
Helgi Snær Sigurðsson
helgisnaer@mbl.is