SunnudagsMogginn - 26.06.2011, Blaðsíða 28

28 26. júní 2011
A
pamenn, forfeður vorir, eru
fyrst kallaðir HOMO þegar
steináhöld finnast í sömu jarð-
lögum og leifar þeirra. Fyrir
þann tíma kallast þeir öðrum nöfnum,
t.d. ardipithecus og Australopithecus.
Sameiginlegur forfaðir þessara vera og
náfrændans sjimpansans lifði fyrir meira
en sex milljón árum. Síðustu milljón árin
lifðu líka oft fleiri manngerðir samtímis.
Skörun og innbyrðis skyldleiki þessara
apamanna er mjög til umræðu. Erfðaefni
okkar og sjimpansans er sömu gerðar að
99% leyti, en munur á okkur og honum
er fólginn í örfáum stýrigenum. Þessi
gæfumunur er þó mjög mikill í augum
sköpunarsinna (creationista). Raunar
óbrúanlegur. Himneskur. Þetta má til
sanns vegar færa. En gæfumunurinn eru
stýrikerfin sem að mestu leyti eru utan
erfðaefnisins, en með rætur sínar þar.
Skaparinn, náttúran sjálf, leikur svo á
þetta hljóðfæri, hljómborðið. Og þau eru
eitt. En tónverkið verður svipgerðin.
Kraftbirtingarhljómurinn.
Ein svipgerð sem greinir á milli sjimp-
ansa og homo sapiens er vígtönn karl-
apans. Hana notar hann sjaldan sem vopn
gegn öðrum skepnum sem girnast líf hans
og limi, heldur gegn öðrum meðbræðrum
sínum sem girnast móðurlíf kvennabúrs
hans. Þetta er eitt helsta manndómsmerki
hans. Sjimpansar lifa eins og flest spendýr
við fjölkvæni. Vinátta og ást birtast lítið
sem ekkert í kynlífi þeirra. Þar er flest
með hætti vinar mannsins, hundsins.
Vinátta apans birtist aðeins á milli móður
og unga (madonna-myndin) eða á milli
unga og unglinga beggja kynja. Og það er
faðmlagið. En það birtist ekki á milli
frjórra foreldranna. Fyrir utan frjóvg-
unarathöfnina er kynlíf apans aðallega
valdatækni sem staðfestir hávaveldið
(hierarchial kerfið) í hópnum. Og mann-
dómsmerkið á milli stóru táa karlapans er
veldissprotinn og bareflið fremur en frjó-
hnappurinn. Svona getur Darwínisminn
verið. Og þá er lífið engin elsku mamma.
Risu upp á afturlappirnar
Það var lengi skoðun fræðimanna að for-
feður vorir hafi þróast á björtum gresjum
Afríku (savönnum) eftir að þeir höfðu yf-
irgefið skuggalega frumskóga álfunnar. Á
gresjunum hafi þeir risið upp á afturlapp-
irnar, en opnað faðm sinn löngu síðar og
auðsýnt maka sínum ástina augliti til
auglitis og síðan umheiminum andríkið.
Og þegar þeir hættu að ganga á framlim-
unum hafi laus höndin fengið nýtt hlut-
verk sem skyn- og verkfæri. Þeir fóru að
velta hlutunum fyrir sér fyrir framan frán
augun. Heimsmyndin breyttist og heilinn
tók að stækka í takt við greind þeirra.
Frumbernskuslóðin varð einnig að
breikka svo að þeir kæmust klakklaust
inn í þennan táradal. Aðlögun móður-
innar að þessu varð breiðari mjaðmir,
þannig að hún var ekki lengur sama
hlaupadrottningin og fyrrum. Ungi
hennar kom líka fyrr í heiminn en ella, til
að draga úr vansköpun fótabergs hennar.
Hvort tveggja gerði svo þessa einstæðu
móður háðari barnsföður sínum. Þau
breiddu því nýopnaðan faðminn í mót
hvort öðru og ástin kviknaði í millum
þeirra. Skaffarinn varð líka skapaður með
fangið fullt af lífsins gæðum.
Bigami manna varð til. Slík sambúð er
reglan hjá fuglum, en undantekning
meðal spendýra. Vinur mannsins hund-
urinn eða réttara sagt úlfurinn forfaðir
hans er ein helsta undantekningin. Karl-
apinn þurfti ekki lengur á vígtönninni að
halda og tók því drengurinn augntönn.
Hann virtist friðsamari og blíðari en fyrr-
um. Og allt sem efldi þetta samband for-
eldranna efldi darwínistískt framgang
tegundarinnar. Kynlífið var ekki lengur
valdabarátta eða hrein frjóvgunarathöfn,
heldur ástarlíf sem styrkti samband móð-
ur og föður. Maðurinn varð manns gam-
an. Og þetta kenndi börnunum líka góða
siðu. Maðurinn, einkum kvenmaðurinn,
missti feldinn. Hárunum fækkaði ekki, en
þau urðu miklu styttri og skynugari.
Fitulagið undir húðinni einangraði og
gerði líka húðina að mýkri beð, bæði
barni og bónda. Og konubrjóst hennar
voru á sínum stað og staðfestu ást þá sem
hún bar í brjósti sínu. Ávöl formin urðu
og augnayndi. Sekúnder kyneinkenni
voru komin í heiminn. Og það vita
einnig allir sem hvolpavit hafa að betra
er að gera vissa hluti nakin, en að vera
í búningi jöklafarans. Og nakti apinn
átti nú líka auðveldara með að losna
við varmann í hita bardagans, heldur
en sá sem í feldinum lá. Vér þurfum
ekki lengur á neinni baðlaug að
halda. Hvað þá stöðuvatni eða inn-
hafi til að skilja þetta. En Adam var
nú ekki lengur vært í Paradís. Skap-
arinn vísaði honum og Evu út úr
Eden. Og mannskepnan varð
skinnklædd með kíkinn fyrir skin-
helgu blinda auganu.
Lucy, australopithecus Af-
arensins, virðist nálægt upphafi þessarar
þróunar þótt heili hennar væri enn á
stærð við sjimpansans. En af hverju? Lucy
hljóp við fullskapaðan fót á milli trjánna á
gresjum Eþíópíu fyrir 3,2 milljónum ára.
Á sömu slóðum 1,2 milljónum ára fyrr
lifði ardipithecus ramidus. Þá var þetta
land skógivaxið, loftslag rakara og Ardi
aðlagaður þessu umhverfi. Eins og Lucy
var hann risinn upp, en fór eigi ferða
sinna fótgangandi, heldur gekk hann á
afturhöndunum, eins og náfrændinn
sjimpansinn (sem gengur einnig á fram-
höndunum). En augntönnin var líka
komin í stað vígtannar sjimpansans. En
heilabúið svipað. Og engin steináhöld
finnast í jarðlögum þessara apamanna.
Ardi lagði þannig land og lim undir aft-
urhönd. Hann var risinn upp á aftur-
lappirnar, gekk á greinum trjánna eða
á grund skógarins á greipum aftur-
handa sinna, með op-
inn faðminn og
brosandi við
augntönn.
Jafnvel
blíðlega.
Eins og
ástin hafi
þá þegar
verið
kviknuð.
Löngu áður
en heilinn,
þessi stóra
tölva
Frjálsir í faðmi
fjallkonunnar
Skörun og innbyrðis skyldleiki apamanna er
mjög til umræðu. Erfðaefni okkar og sjimpansans
er sömu gerðar að 99% leyti, en munur á okkur
og honum er fólginn í örfáum stýrigenum. Þessi
gæfumunur er þó mjög mikill í augum sköp-
unarsinna. Raunar óbrúanlegur. Himneskur.
Sigurður V. Sigurjónsson
Þróun mannsins eins og Darwin sá hana fyrir sér.
’
Og konubrjóst hennar
voru á sínum stað og
staðfestu ást þá sem
hún bar í brjósti sínu.