SunnudagsMogginn - 26.06.2011, Blaðsíða 42

42 26. júní 2011
Ónefnt málverk eftir Georg Guðna frá því snemma á síðasta áratug, af óræðri náttúru. „Leið-
in milli þjóðgarða er jafn merkileg og þjóðgarðarnir sjálfir,“ sagði hann.
E
f maður lítur á málverkin sem
einhvern enda á ferli, þá eru
teikningar og textar hluti af
verkinu, af einu stóru sam-
hangandi ferli sem lýkur ekki fyrr en
manni er sjálfum öllum lokið.“ Þetta
sagði Georg Guðni um list sína þegar við
ræddum saman um myndheim hans fyrir
rúmum fimm árum, þegar Viggo Mort-
ensen gaf út í Bandaríkjunum bókina
Strange Familiar – The Work of Georg
Guðni. Í bókinni birtist yfirlit yfir verk
listamanns sem er hálfnaður með starfs-
ævina: málverk, teikningar, vatnslita-
myndir, ljósmyndir og textar, og lista-
maðurinn sagði þetta stórt samhangandi
ferli sem væri ekki lokið fyrr en honum
væri sjálfum öllum lokið – og nú hefur
það gerst, miklu fyrr en nokkurn gat
grunað. Georg Guðni varð bráðkvaddur á
laugardaginn fyrir viku, einungis fimm-
tugur að aldri; einn af fremstu og dáð-
ustu listamönnum þjóðarinnar.
Af hverju að mála landslag?
Af hverju að mála
Af hverju að mála landslag
Hvað er landslagsmálverk
Málverkið verður til á löngum
tíma
smátt og smátt líkt og landið
lag eftir lag líkt og hraunlag ofan
á hraunlag segir hvert lag sína
sögu
af tíma
Þannig birtast hugleiðingar lista-
mannsins um málverkið og mótun
landsins í einni af skissubókum hans.
Rétt eins og hraunlögin hlaðast upp og
móta land, þá hlóð Georg Guðni upp lita-
lögum, hverju ofan á annað, með sér-
stöku einkennandi gegnumskini, og náði
hann fram einstakri dýpt og ljóma, til-
finningum með vísunum í náttúruna sem
fólk hefur hrifist af. Því má halda fram að
Georg Guðni hafi einn og óstuddur end-
uruppgötvað landslagsmálverkið hér,
hafi gætt það nýju lífi, þegar hann lauk
myndlistarnámi og vakti strax athygli
fyrir nálgun sína við náttúruna og landið.
Upp frá því snerist listsköpun hans um
landslag, náttúru, og náttúrutengdar til-
finningar. Góða úttekt á meginþáttum
sköpunar hans má sjá í bókinni The
Mountain, sem gefin var út í sambandi
við samnefnda yfirlitssýningu sem
Málverkið er
tímalína –
sköpunarsaga
„Ég safna augnablikunum saman og bý til eina
mynd úr mörgum,“ sagði Georg Guðni Hauksson
myndlistarmaður um myndverkin sem hafa bor-
ið hróður hans víða. Georg Guðni lést 18. júní
síðastliðinn, fimmtugur að aldri.
Einar Falur Ingólfsson efi@mbl.is
T
il eru þau sem telja að tungu-
málið hafi ekki áhrif á viðhorf
fólks til manna og málefna. Þau
hin sömu telja gjarnan líka að
tungumálið hafi ekki áhrif á fólk, sjálfs-
mynd þess og stöðu þess í samfélaginu.
Þau sem telja þetta líta á það sem hreina
tilviljun að fólk getur rutt út úr sér
ógrynni af neikvæðum orðum um konur á
fáum sekúndum en rekur í vörðurnar
þegar endurtaka á leikinn með neikvæð-
um orðum um karla. Ég hvet lesendur til
að gera tilraun á sjálfum sér. Þeim sem eru
á þessari skoðun finnst kjánalegt þegar
önnur gera athugasemdir við það að kon-
ur skuli vera titlaðar ráðherrar og að
sumum þyki ekki gott að samheitið mað-
ur skuli ná yfir tegundina í heild sinni en
oftast vera notað um helming hennar,
karla.
Sem betur fer eru til önnur sem vita að
tungumálið hefur áhrif á fólk, sjálfsmynd
þess og stöðu í samfélaginu. Þau eru oftar
en ekki meðvituð um sterka stöðu karla
og hvernig hugmyndir fólks miðast við
hið karllæga og gera það að viðmiði eða
normi og á sama tíma verður það kven-
læga afbrigði af norminu, einhvers konar
viðbót sem getur aldrei orðið viðmið.
Þannig má segja að kona sé afbrigði af
manni en maður (í merkingunni karl) er
viðmiðið, það er jú það orð sem notað er
yfir tegundina í heild; um helmingur
manna eru konur og helmingur menn!
Hér væri auðvitað miklu eðlilegra að nota
orðin kona og karl fyrir þau afbrigði sem
til eru af mönnum.
Ýmis starfsheiti bera það með sér að
viðmiðið er karl og afbrigðið kona. Þetta
sjáum við til dæmis í orðunum skáld og
skáldkona. Hér er að vísu ekki karlkyns
orð sem er viðmiðið en augljóst er að
nauðsynlegt hefur þótt að greina á milli
alvöru skálda (karla) og skáldkvenna.
Þessa tilhneigingu, að gera konur að af-
brigði, einhverju auka, sjáum við líka í
pörunum söngvari/söngkona og leikari/
leikkona. Hvers vegna er ekki til leikkarl
fyrst nauðsynlegt er að hafa leikkonu? Eða
enn frekar: af hverju þarf að búa til leik-
konu þegar við eigum orðið leikari? Enn
hefur til dæmis ekki verið talin þörf á orð-
inu bökunarkona í stað bakara eða lækn-
iskona, læknir virðist duga.
Þegar orðið maður er notað í starfs-
heitum nær það gjarnan bara til karl-
manna í greininni. Þess vegna eru til orða-
pör eins og tónlistarmaður/tónlistarkona
og blaðamaður/blaðakona. Þetta ætti að
vera óþarfi ef orðið maður væri ekki notað
yfir helming manna. En þessi notkun ýtir
undir það að maður sé viðmið en kona
frávik. Og á þessu eru mörg orðin þreytt.
Ekki vegna þess að okkur þyki ekki gott
að vera kvenkenndar heldur vegna þess að
kvenkenndin er frávik frá norminu, af
hverju tölum við til dæmis um hljóm-
sveitir og kvennahljómsveitir?
Umræða um mál af þessu tagi sprettur
reglulega upp þegar konur setjast á ráð-
herrastóla. Þá benda skarpskyggnir menn,
oftast konur, á þann fáránleika að konur
skuli þurfa að titla sig herra. Í hugum
flestra eru herrar karlmenn, bæði þeirra
sem eru blindir á áhrifamátt tungumálsins
og þeirra sem gera sér skýra grein fyrir
honum. Þeim sem finnast svona að-
finnslur kjánalegar segja oft eitthvað á þá
leið að í þessari merkingu sé frekar átt við
hugmyndir um herra og þý, þar sem herra
er meira hugmyndafræðilegs eðlis. Það er
þá einkennilegt að hinir sömu skuli ekki
nota samskonar rök fyrir því að eig-
inmenn kvenkyns ráðherra séu titlaðir
ráðherrafrúr. Frú þess sem ræður þarf
ekki frekar að vera bundin við kyn en
herrann. Þetta gæti líka auðveldað málið
fyrir eiginmenn kvenna sem eru læknar,
titillinn læknisfrú er til fyrir þá.
Þegar karlar hafa farið inn á hefðbundin
kvennasvið hefur oft þótt tilefni til að
endurskoða starfsheiti. Í því samhengi
dugir að nefna flugfreyjur/flugþjóna. Það
verður spennandi að sjá hvað gerist þegar
og ef karl verður ljósmóðir. Ætli hann fái
starfstitil sem hæfir kyni hans: ljósfræð-
ingur, fæðingatæknir, fæðingafræðingur?
Og kannski breytast hugmyndir manna
um fjallkonuna einn daginn og þá mun
fjallkarlinn príla upp á pall og flytja kvæði
eftir sprelllifandi skáldkonu!
Fjarlkarlar og
fæðingatæknar
’
Og kannski breytast
hugmyndir manna
um fjallkonuna einn
daginn og þá mun fjallkarl-
inn príla upp á pall og flytja
kvæði eftir sprelllifandi
skáldkonu!
Málið
El
ín
Es
th
er
Veit það ekki.
Aldrei spurt
hana.
Já, maðurinn
hennar er
ráðherrafrú.
Jú, maður! Hún er
ráðherrafrúarkona!
Var systir þín
ekki komin á fullt
í pólitík?
HA?
Er hún þá
ráðherra?
Tungutak
Halldóra Björt Ewen
hew@mh.is
Lesbók