SunnudagsMogginn - 11.09.2011, Page 21

11. september 2011 21
laga. Barack Obama hét því að loka Guantanamo, en hef-
ur ekki enn tekist að efna það kosningaloforð.
Bandaríkjamenn handtóku menn víða um heim, fluttu
þá á laun til landa á borð við Egyptaland þar sem þeir
voru yfirheyrðir með „óhefðbundnum“ aðferðum, þar á
meðal með því að reyra þá á bretti og kaffæra þannig að
þeim liði eins og þeir væru að drukkna, til þess að knýja
þá til sagna. Flugvélar, sem notaðar voru til fangaflutn-
inga, lentu á Íslandi, en ekkert hefur komið fram í þá veru
að þær hafi þá verið í fangaflugi. Í rökstuðningnum fyrir
slíkum aðferðum var ávallt dregin upp mynd af tifandi
tímasprengju, sem hægt yrði að finna og aftengja með
pyntingum og bjarga þar með ótöldum mannslífum. Slík-
ar aðstæður voru hins vegar sjaldnast fyrir hendi þegar
harðræði var beitt. Ugglaust er hægt að finna tilfelli þar
sem pyntingar skiluðu nytsamlegum upplýsingum, en
hinir pyntuðu hafa örugglega líka leitt kvalara sína á villi-
götur með því að segja hvað sem er til að kaupa sér grið.
Að baki hugmyndinni um Bandaríkin eru háleitar hug-
sjónir, sem hampað hefur verið í ræðum, en erfiðara hef-
ur reynst að framfylgja. Eftir situr að með aðferðum sín-
um brutu Bandaríkjamenn þau gildi, sem þeir hafa haldið
hvað mest að öðrum.
Pyntingarnar voru vatn á myllu öfgaafla í röðum músl-
íma. Stríðin í Afganistan og Írak hafa valdið mikilli ólgu.
Hundeltir liðsmenn al-Qaeda eiga hins vegar erfitt með
að skipuleggja sig. Umfang aðgerða Bandaríkjamanna er
slíkt að þeir geta ekki notað samskiptatækni nútímans af
ótta við að eftir þeim verði tekið. Al-Qaeda hefur ítök í
Jemen, fremur hryðjuverk í Nígeríu og er enn að finna í
Írak. Helstu bækistöðvar herskárra íslamista eru á landa-
mærum Pakistans og Afganistans. Gríðarlegt eftirlit hefur
bitnað á ferðalöngum um allan heim, en það hefur líka
skilað auknu öryggi.
Arabíska vorið helsti ósigur al-Qaeda?
Kalífatið, sem bin Laden boðaði, er og verður fjar-
stæðukennd sýn. Liðsmenn Bush vonuðust til þess að
innrásirnar í Afganistan og Írak yrðu upphafið að lýðræð-
isbylgju í arabalöndunum. Sú varð ekki raunin, en í byrj-
un þessa árs hófust mótmæli í Túnis, sem hafa breiðst út
og hlotið nafngiftina arabíska vorið. Fólkið hefur fengið
sig fullsatt af einræðinu, hefur kastað frá sér óttanum og
vill harðstjórana burt. Það mótmælir ekki í nafni bin Lad-
ens, heldur frelsis. Í hugum þess skiptir al-Qaeda ekki
máli og það er kannski mesti ósigur samtakanna.
Ris og fall heimsvelda
Þar með er þó ekki sagt að arabíska vorið sé undanfari
frelsis og lýðræðis um allan hinn arabíska heim. Eins og
Davíð Stefánsson orti: Fáir njóta eldanna, sem fyrstir
kveikja þá.
Baráttan gegn hryðjuverkum og herskáum íslamistum
setti mark sitt á liðinn áratug. Ólíklegt er að hún muni
móta komandi ár með sama hætti. Baráttan hefur hins
vegar haft sín áhrif á samkeppnishæfni Bandaríkjanna.
Kostnaðurinn af stríðsrekstrinum er samkvæmt áð-
urnefndum rannsóknum við Brown-háskóla um fjórð-
ungur af þjóðarskuldum Bandaríkjamanna og þær eru
farnar að nálgast 100% af þjóðarframleiðslu þeirra. Á
meðan baráttan gegn hryðjuverkum hefur staðið yfir hafa
Kínverjar siglt hraðbyri upp að hlið Bandaríkjamanna og
haldi fram sem horfir mun Kína brátt taka sess helsta við-
skiptaveldis heims af Bandaríkjunum, jafnvel innan ára-
tugar. Sú þróun mun þegar upp er staðið hafa meiri áhrif
á heimsmyndina en 11. september 2001.
Um helgina verður hugur manna hins vegar við hina
hrottalegu og óverjandi árás á Bandaríkin, sem kostaði líf
næstum því þrjú þúsund manna. Um leið og fórnarlamb-
anna verður minnst og hetjuleg afrek á raunastund rifjuð
upp er rétt að hugsa einnig til fórnarlamba hryðjuverk-
anna í Madríd, London, Balí og víðar um heiminn, fall-
inna hermanna og óbreyttra, saklausra borgara, sem látið
hafa lífið í átökunum í Afganistan, Írak og Pakistan í
skugga hryðjuverkanna 11. september 2001. Sá málstaður,
sem lætur sig mannslíf engu varða, dæmir sig sjálfur.
Reuters
’
Um leið og fórnarlambanna
verður minnst og hetjuleg
afrek á raunastund rifjuð
upp er rétt að hugsa einnig til fórnar-
lamba hryðjuverkanna í Madríd,
London, Balí og víðar um heiminn,
fallinna hermanna og óbreyttra,
saklausra borgara, sem látið hafa
lífið í átökunum í Afganistan, Írak
og Pakistan í skugga hryðjuverkanna
11. september 2001. Sá málstaður,
sem lætur sig mannslíf engu varða,
dæmir sig sjálfur.