Fréttablaðið - 05.11.2011, Blaðsíða 40

5. nóvember 2011 LAUGARDAGUR40
Kópavogsbær
óskar eftir tilboðum í rekstur veitingasölu
Listasafns Kópavogs–Gerðarsafns.
Safnið er opið alla daga nema mánudaga kl. 11.00–17.00.
Útboðsgögn verða afhent frá og með mánudeginum
7. nóvember 2011 í Þjónustuveri Kópavogsbæjar, Fannborg 2,
200 Kópavogi.
Tilboðum skal skila á sama stað fyrir kl. 11.00 þriðjudaginn
22. nóvember 2011 þar sem þau verða opnuð að viðstöddum
þeim bjóðendum er þar mæta.
Gerðarsafn er framsækið listasafn með megináherslu á nútíma- og samtímalist í
glæsilegri byggingu á besta stað í Kópavogi. Safnið er reist í minningu Gerðar
Helgadóttur myndhöggvara. Í Gerðarsafni eru á hverju ári haldnar um 10 sýningar af
fjölbreyttu tagi, innlendar sem erlendar. Þrír sýningarsalir eru í safninu, tveir á efri hæð
en á neðri hæð er fjölnota sýningarsalur ásamt bjartri og notalegri kaffistofu.
H
ann gekk um gólf
í stofunni með
mig á bakinu, út
á ganginn langa
alveg fram að for-
stofu, aftur til
baka, ég er með hendurnar í vestis-
vösunum, þannig man ég hann
fyrst. Man ekkert hvað hann var
að söngla, eitthvað var það. Lágum
rómi.
Vesti, já, hann var í vesti sem var
hluti af jakkafötum sem Frakkar
kalla trois pièces, þrír hlutar,
buxur, vesti, jakki. Hann gekk ein-
faldlega alltaf í þannig fötum, þá
meina ég alltaf. Ég sá föður minn
aldrei nema í jakkafötum. Hvorki
hversdagslega né spari. Hann setti
jakkann á stólbak inni við, þá var
hann í vesti, þannig gekk hann með
mig um gólf.
En í heyskap, fór maðurinn ekki í
vinnugalla í heyskap? Eða gegning-
um? Eða tók hann ekki þátt í hey-
skap og gegningum? Jú, einkum
heyskap. En þá var hann í gömlum
sparifötum. Fötum sem höfðu fyrst
verið úrskurðuð hversdagsföt,
síðan vinnuföt. Svörtum eða dökk-
um. Gúmmístígvélin voru næst því
að vera sveitaföt. Jakkafötin bara
mismunandi fín eða lúin. Það var
örlítið sérkennilegt að sjá séra Pál
í heyskap. Alltaf sem sagt í jakka-
fötum og skyrtu, stundum var hún
kragalaus, fyrrverandi harðflibba-
skyrta sem hafði gengið tröppu-
ganginn niður í hversdaginn.
Eftir á að hyggja, þá var einhver
dásamleg sögn í þessu. Presturinn
þóttist ekki vera neitt annað en
menntamaður, hvítflibbi, skamm-
aðist sín alls ekkert fyrir það. En
hin hliðin á starfsemi hans var
óneitanlega að vera bóndi þótt hann
hefði engan sérstakan áhuga á því.
Í því hlutverki vílaði hann ekki
fyrir sér að taka þátt, leggja hönd
á plóg eða öllu heldur hrífu, án þess
þó að afneita sínu hlutverki sem
skrifborðsmaður í jakkafötum.
Hann var alvarlegur, diplómat-
ískur, blíðari en hann leit út fyrir,
var yfirleitt með grímu alvörunn-
ar. Undir grímunni var hann ein-
staklega hlýr. Blíðlegur og sposkur.
Skaftfellingur.
Hólaútgáfan af Hornafjarðar-
kyninu. Margir ættmenn mínir
eru þannig.
Skrýtið til þess að hugsa, hann
var fæddur á nítjándu öld, að vísu í
blálokin en nítjándu öld samt.
Nú er það svo, að föður mínum
kynntist ég ekki svo ég muni fyrr
en hann var kominn vel á sextugs-
aldur. Hann var fimmtugur þegar
ég fæddist, það er að segja, varð
það þremur vikum síðar, ég var
skírður á fimmtugsafmæli hans.
Móðir mín var fjörutíu og þriggja.
Systkini mín hafa vitanlega ítar-
legri mynd af þeim, þau kynntust
þeim báðum á lengra tímabili.
Ég hitti Sigurborgu föðurömmu
mína aldrei, af sjálfu leiðir, hún
dó þrettán árum áður en ég fædd-
ist, næstum því upp á dag, skeikar
einum degi. Hennar dánardægur
degi eftir afmælisdaginn minn.
Hún var að sjálfsögðu í ramma í
sparistofunni, ég starði langtímum
saman á hana, ekki síður en hina
ömmu mína. Ég „kynntist“ þeim
þannig á undarlegan hátt, ég hætti
oft ekki fyrr en ljósmyndirnar
byrjuðu að tala við mig.
Amma Sigurborg er alvarleg á
ljósmyndinni. Blíðleiki í augum
og eitthvað í munnsvip og andlits-
dráttum sem ekki er auðvelt að
lýsa, einhvers konar viðkvæmur
lífsþróttur og seigla, aldagömul
þjáning væri freistandi að segja,
ef hlypi í mann stemning.
Ég heiti eftir henni, átti að vera
stelpa, enginn vissi neitt fyrirfram
á þessum árum, enginn
sónar á Kópaskeri né
annars staðar.
Það blasti við þegar
ég fæddist að planið
gekk ekki upp, ég var
ekki stelpa, þar með var
Sigurborg úr leik. Sig-
urður varð niður staðan,
amma var reyndar
Sigurðar dóttir. Samt
var það alltaf á hreinu
að ég héti eftir ömmu,
ekki langafa.
Reyndar hét ég líka
eftir bróður pabba sem
dó rúmlega tvítug-
ur. Séníið í systkina-
hópnum, öllum mikill
harmdauði. Spilaði á
orgel, lýsingar föður
míns á þeim músík-
stundum minntu á frá-
sagnir Óvíds af Orfeifi
sem gat tamið villidýr með hljóð-
færaslætti og steinar og tré
hreyfðu sig eftir leik hans.
Ég hef áður sagt frá því hvernig
ákveðin meinloka sem tengdist
nafni mínu varð til þess að ég var
klár á því að ég yrði ekki eldri
en 24 ára. Þannig var að systkini
pabba voru tíu og sjö þeirra kom-
ust til fullorðinsára. Lengi vel hélt
ég að bræðurnir þrír sem létust
hefðu borið nafnið Sigurður og sá
elsti hefði dáið 24 ára. Það var mis-
skilningur, tveir hétu Sigtryggur
og nafni minn dó 21 árs.
Arnór móðurafi dó sirka 35 árum
áður en ég fæddist, Stefán fóstur-
faðir mömmu var líka dáinn, svona
gengur þetta fyrir sig þegar for-
eldrarnir eru svona gamlir þegar
þau eiga mann, þá liggur ættbog-
inn meira og minna allur í valnum.
En einn var enn á lífi þegar ég
kom til sögunnar. Þorleifur afi
í Hólum. Hann varð reyndar 92
ára. Ég hitti hann aldrei en skrif-
aðist á við hann. Bréfin frá honum
voru skrifuð með sægrænu bleki,
hann var formaður Framsóknar-
flokksins frá 1922 til 1928.
Jóhanna Katrín, amma á Báru-
götunni, járnbent íhald, hafði víst
ekki verið hrifin af því að einka-
dóttir hennar, móðir mín, væri að
dandalast með syni framsóknarfor-
ingja. Mér skilst reyndar að þetta
hafi verið áður en hún talaði við
þennan hlýlega Hornfirðing, eftir
að hún kynntist honum hurfu allir
fordómar og hún var
afar ánægð með ráða-
haginn.
Þegar Þorleifur afi
dó var ég átta ára. Ég
hafði ákaflega litla
reynslu af dauðanum,
samt gerði ég mér grein
fyrir að þetta væri
þónokkuð alvarlegt. En
ég var svo vanur því að
afar og ömmur væru til
í einhvers konar sýnd-
arveruleika, hugar-
myndir bak við ljós-
mynd, að ég náði ekki
alveg þeim endanleika
sem dauðinn flutti
Þorleifi afa og penna-
vináttu okkar. Það var
ekki fyrr en þankinn
kviknaði að nú fengi
ég aldrei framar bréf,
skrifuð með sægrænu
bleki, að ég náði loks hinni sorg-
legu hlið málsins.
Þessi mikli aldursmunur á mér
og foreldrunum varð til þess að
pabbi og mamma urðu mér ímynd
afa og ömmu jafnframt foreldra-
hlutverkinu, allt í einum pakka.
Sem var auðvitað fínt því að
engum slíkum fyrirbærum fékk
ég að kynnast nema fósturmóður
mömmu.
Jafnframt þessu urðu systkini
mín hálfgerðir foreldrar, einkum
tvö þau elstu. Þessar aðstæður
urðu til þess að ég ólst upp við frek-
ar milt en fjölmennt foreldravald.
Ég minnist þess að hafa öfund-
að krakkana á hinum bæjunum
sem áttu unga foreldra, Jón vin
minn í Ærlækjarseli, Daða í Klifs-
haga, mæður þeirra bráðungar og
glæsilegar, Erla í Seli og Þóra í
Klifshaga. Jafnframt man ég eftir
glóandi sektarkennd yfir þessari
tilfinningu. Ekki samt jafn þungri
og þeirri sem greip mig þegar mér
var sagt að mamma væri með hár-
kollu af því að hún hefði misst
hárið þegar hún gekk með mig.
Ég sá föður
minn aldrei
nema í
jakka fötum.
Hvorki hvers-
dagslega né
spari.
Á sparifötum í heyskapnum
FORELDRAR Í FJÖLÞÆTTUM HLUTVERKUM Talsverður aldursmunur var á Sigurði Pálssyni og foreldrum hans. Þetta varð til þess að pabbi hans og mamma urðu honum ímynd afa og ömmu jafnframt foreldrahlutverkinu.
Bernskubók Sigurðar
Pálssonar kallar fram
lifandi fortíðarmyndir
frá uppvaxtarárum
skáldsins í Norður-
Þingeyjarsýslu, þar sem
hann bjó frá fæðingu
fram á unglingsár. Hún
kallast á við Minnis-
bók Sigurðar, sem
hann hlaut Íslensku
bókmennta verðlaunin
fyrir árið 2007. Hér
birtir Fréttablaðið kafla
úr bókinni.