Saga - 2005, Blaðsíða 165

mikill. Það kann því að vera að litið verði öðrum augum á breyting-
una síðar meir.
Þegar kemur að tímabilinu 1991–2003, einkum síðari hluta þess,
verður eðlilega erfiðara um vik að meta þróunina. Það bendir t.d.
margt til þess að stóraukið viðskiptafrelsi hafi leitt til mikillar
eignaþjöppunar, hringamyndunar og jafnvel einokunar sem valdið
hefur miklum titringi í þjóðfélaginu. Því má spyrja hvort markaðs-
hyggjan, markaðstrúin og EES hafi blindað menn og næstu ár fari í
glímu við að draga úr áhrifum íslenskra stórfyrirtækja og milljóna-
mæringa af áður óþekktum stærðum sem hafa nýtt sér viðskipta-
frelsið og kvótagróðann til hins ýtrasta. Hin nýja öld er kannski
ekki eins glæst og undirtitillinn ber með sér.
Við lestur bókarinnar velti ég því mikið fyrir mér hvernig eigi að
fjalla um hlut og áhrif Alþingis við mótun stjórnkerfisins og stjórn-
arstefnunnar. Á bls. 289, þar sem fjallað er um mannréttindamál og
jafnréttismál, segir frá því hrósi sem íslensk stjórnvöld fengu fyrir
að hafa lögfest í stjórnarskrá ákvæði um jafnrétti kynjanna. Hver
ætli hafi nú komið því inn með harðfylgi nema Kvennalistinn. Það
var hreint ekki sjálfsagt mál. Eins er um framkvæmdaáætlun ríkis-
stjórnarinnar í jafnréttismálum frá 1998 sem hrósað er fyrir ítarlega
verkefnaskrá. Þar kom félagsmálanefnd Alþingis að verki og bætti
við fjölda atriða. Slík dæmi eru mýmörg en það er ríkisstjórnin sem
fær hrósið.
Þegar ég lít yfir tímabilið í heild og þá sögu sem hér er sögð, les
ég að stjórnkerfið hafi fyrst og fremst verið að glíma við þjóðarbú-
skapinn, atvinnustefnu, einkum sjávarútveg, landbúnað og stór-
iðju, þróun byggðar í landinu og afleiðingar mikilla fólksflutninga
og loks áhrif alþjóðavæðingar og alþjóðasamninga.
Þetta er mjög í samræmi við þá áherslu sem ritnefndin markaði
en spyrja má hvort þessar áherslur séu endilega þær réttu. Voru
þessi viðfangsefni mikilvægust þegar allt kemur til alls og í hvaða
stöðu erum við til að meta sögulega þróun þegar svo skammt er
um liðið? Er kannski eitthvað sem sagan á eftir að sýna að hafi
skipt miklu meira máli en það sem fær mesta athygli í þessu riti,
t.d. þær gríðarlegu félagslegu og menningarlegu breytingar sem
orðið hafa? Staða kvenna hefur breyst með sívaxandi atvinnuþátt-
töku þeirra og réttindi barna hafa stóraukist. Íslenskt samfélag er
að þróast yfir í mjög tæknivætt fjölmenningarsamfélag þar sem
þekking og menntun skiptir öllu máli. Allt þetta má lesa út úr þess-
F R Á Ó Ð AV E R Ð B Ó L G U T I L Þ J Ó Ð A R S Á T TA R 165
Saga haust 2005-NOTA 23.11.2005 20:10 Page 165