Íslenzk tunga - 01.01.1961, Page 13

OAKV. FORN. NOKKUR, NOKKUÐ
11
Töflur þessar bera með sér, að langalgengasta beygingin er eftir
I. flokki (stofn nekkuer-) og í hvk. eftir I. og II. flokki (nakkuat;
nekkuat, nekkue). Eru þetta einu flokkarnir, sem fyrir koma í þremur
elztu handritunum (HRE).
Þetta kemur heim við notkun þessara fornafna í elzta kveðskap. í
aðalhendingum elztu dróttkvæða (fram undir lok 12. aldar) koma
hlandicorum medii aevi, XVIII (Copenhagen 1949), en prentaða útgáfan af
þessu handriti (Þ. Bjarnarson, Leifar fornra kristinna frœða íslenzkra (Kaup-
mannahöfn 18/8), 19—150) er hvergi nærri nógu nákvæni. Um hin handritin
var farið eftir Ludvig Larsson, Ordförradet i de alsta islanska handskrifterna
(Lund 1891), 239—240, en þó voru öll dæmin úr Sthm 15, 4°, borin saman við
ljósprentuðu útgáfuna í Corpus, VIII (1935), en aðeins ein villa kom í ljós:
þf. kvk. et. necqueria 951 fyrir hdr. necqerria.
Ritháttur beygingarmyndanna er samræmdur, og er í því sambandi einkum
ástæða til að minnast á eftirfarandi atriði: (1) Algengasti rithátturinn fyrir kk
er cq, en kq kemur örsjaldan fyrir. Ennfremur er alloft ritað q, og er það í sam-
ræmi við, að oft er annars ritaður einfaldur samhljóði fyrir tvöfaldan (sjá t. d.,
um S, Th. Wisén, Homiliu-bók (Lund 1872), s. viii—xi); einnig er örsjaldan
ritað -r fyrir -r; ef. kvk. et. nekkuerrar er ritað necquerar í S. (2) Fyrir e í
fyrsta atkvæði er ritað £, æ, einu sinni hvort, í S. (3) Annað atkvæði er oftast
skammstafað; ue er ritað fullum stöfum aðeins fimm sinnum í nekkuer-, og ua
aðeins þrisvar í nekkuat, nakkuat; ua er skammstafað með a ofan línu; ue er
skammstafað á tvennan hátt, enda þótt leyst sé upp á einn veg í orðasafni Lars-
sons — annars vegar með e ofan línu, en hins vegar með striki því, sem venju-
lega táknar m eða n, fyrir ofan q. D. A. Seip nefnir þessa notkun striksins í AM
619, 4° (norsku hómilíubókinni) og í so. queþa í ísl. 13. aldar handritum
(PalœografiNorge og Island (Nordisk Kultur, XXVIII:B; Stookholm, Oslo og
Kobcnhavn 1954), 32 og 102), en getur hennar ekki að öðru leyti í ísl. (s. 60—
61). H. Spehr, Der ursprung der islandischen schrift und ihre uieiterbildung bis
zur mitte des 13. jahrhunderts (Halle, Saale, 1929), 137—139, nefnir hana held-
ur ekki. Þessi notkun striksins er þó allalgeng í S, einkum í nekkuer- (29
dæmi), en kemur þar einnig fyrir í öðrum samböndum (Wisén, s. xvi). Hún er
og allalgeng í G (t. d. ætíð í nekkuer- nema í fimm skipti) og kemur einnig fyr-
ir í E (einu sinni í nekkuer-, necquer 83). Dæmi eru og í AM 655 XXI, 4°, og
GkS 1009, fol. (sjá neðanmálsgr. 37 og 38). í nequet í AM 655 III, 4°, 322 (sjá
§3) er ue og skammstafað á þennan hátt. í nekker- er er alltaf skammstafað,
með hinu venjulega styttingarmerki; nekkería er tvisvar ritað necqerria í S
(951 og 20430). (4) Ritað er e og o í endingum, svo sem í elztu handritum; i
kemur þó nokkrum sinnum fyrir, einkum í G.