Íslenzk tunga - 01.01.1961, Page 33

ÓÁKV. FORN. NOKKUR, NOKKUÐ
31
líta sem eins konar u.-hljóðvarp, svo sem gert var að framan (§ 3), en
hafi þessi breyting fyrst gerzt um svipað leyti og breytingarnar í
öðru atkvæði, er ljóst, að hér getur ekki verið um reglubundið hljóð-
varp að ræða, enda hljóðvarpstímabilið þá löngu liðið, heldur aðeins
eins konar tillíkingu við hið kringda sérhljóð annars atkvæðis.51
Með tilliti til þessa væri freistandi að hugsa sér, að breytingin
ö > o eigi einnig rót sína að rekja til áhrifa frá sérhljóði annars
atkvæðis, á svipaðan hátt og hvk.-myndin nakkuat var skýrð hér að
framan (§ 3). Eins og málum er háttað, verður þó tæpast rennt
þeim stoðum undir þessa tilgátu, sem þyrfti, en á það skal aðeins
bent, að í öðru atkvæði er ritað o miklu lengur en í öðrum orðum,
sem höfðu áherzlulaust [u], hver svo sem ástæðan fyrir því kann að
vera. Þannig er rithátturinn o langalgengastur og raunar svo til ein-
ráður a. m. k. lengst af á 13. öld, enda þótt þá sé orðið mjög algengt
að rita u fyrir [u] í áherzlulausri stöðu.52 Þá má og benda á stofn-
myndina nukkur-, nukkuð, sem tæpast verður skýrð á annan hátt en
með áhrifum annars atkvæðis á fyrsta.53
stad“) og þf. et. kk. nakkvn (Stað í Reynisnesi 1443) DI IV nr. 686. — Á þgf.
necquorio í G var minnzt áður.
61 Elztu öruggu dæmin um 0 eru í þgf. et. hvk. n0kkue, sem fyrir kemur í S
(sjá töflu II). Um nf.-þf. n0kkuat er hins vegar ekkert dæmi í S, en í G er eitt
dæmi, nocquat 6720. Af þessari ástæðu kann það að vera óvarlegt að líta á þær
hendingar í fomum kveðskap, þar sem fyrsta atkvæði þessarar orðmyndar rím-
ar við 0 (§2), sem sönnun fyrir því, að n0kkuat sé gömul mynd. Vera kann, að
hér sé ónákvæmt rím (þ .e. -0kk- rími við -ekk- í nekkuat). Fleiri dæmi eru um
þess háttar hendingar, t. d. óþekkr, en bipþ s0kkua (Kormákur, Skj., I, 87; 1F,
VIII, 274), eggueþrs hugar glpggom (Þormóður, Skj., I, 284; ÍF, VI, 242),
engst folk, Suía þrpnguer (Óttar, Skj., I, 297). Þá er og ætíð e í hendingum
við so. g0rua og þau skyld orð, er höfðu 0 í stofni (sjá B. Kahle, Die Sprache
tler Skalden (Strasshurg 1892), 42—44), enda rétt rímorð tæpast til.
52 Skv. upplýsingum Stefáns Karlssonar (í bréfi) eru engin dæmi í fornbréf-
um um u í öðru atkvæði á fyrri hluta 14. aldar, enda þótt langoftast sé ritað u
í áherzlulausri stöðu á þcssu tímabili. Eftir miðja öldina er u í öðru atkvæði
hins vegar nær einrátt.
53 Jón Thorkelsson, Supplement til islandske Ordbógcr, IV (Kpbenhavn
1899), 112, nefnir tvö dæmi um þennan stofn úr Malcus sögu, sem gefin var út