Íslenzk tunga - 01.01.1961, Page 73

ATHUGASEMD UM HOFUÐLAUSN
71
að sjó og siglingum: ver, mar, munstrandar, eik, knarrar, slcut. Forn-
skáldin sýna ofl næman skilning á því, hve vel fer á samræmdu lík-
ingamáli, og í því efni var Egill enginn eftirbátur annarra. Hér virð-
ist því einsýnt, að með orðinu jar vakir merkingin ‘skip’ einnig fyrir
skáldinu. Slikt væri þá tvíkennt og vísaði bæði til skipsins, sem flutti
Egil vestur um hafið, og einnig til formúlunnar skip dverga, sem not-
að var í merkingunni ‘skáldskapur, kvæði’. í orðinu jar er því berg-
mál frá því, sem skáldið hefur sagt um eikina, sem hann dró á flot,
knarrar skutinn, sem hann hlóð með mærð, og að lokum tilvísun til
kenningarinnar Viðris munstrandar mar.
í öðru lagi er sennilegt, að orðið jar hafi átt að minna menn á
hugtakið ‘hætta, ógæfa, tjón’, og kæmi slíkt vel við aðstæður Egils í
Jórvík. Þessi skilningur virðist ef til vill langsóttur, en þó getur
naumast leikið vafi á, að hann eigi einnig við. I kaflanum um ofljóst
í Eddu segir Snorri Sturluson: „Far er ok tvíkent: jár er reiði, jar er
skip.“3 Freistandi væri að ætla, að Snorri hafi einmitt haft þetta
vísuorð Egils í huga, þegar hann valdi þetta dæmi. Vitað er, að
Snorri hefur þekkt Höfuðlausn, því að hann vitnar til kvæðisins í
Eddu, og þessi ljóðlína kemur raunar fyrir þar. En eins og alkunnugt
er, var skáldum heimilt að beita samhljóða orðum á tvíræðan hátt.
og i því skyni voru orð talin samhljóða, þótl á milli bæri lengd sér-
hljóða.
Orðið far í þessari vísu Egils hefur því næsta sundurleitt hlutverk,
og eflaust er það rétt athugað, að merkingin ‘hagur’ á þar einnig
heima. Ég vildi vekja athygli á þessu, ekki einungis í því skyni að
skýra einstakt atriði í stíl Egils, heldur einnig til að vara menn við að
leggja of einhæfan skilning í notkun og merkingu orða í dróttkvæð-
um yfirleitt.
Depnrtment o/ English Language
and General Linguistics,
University of Edinburgh,
Edinburgh.
3 Finnur Jónsson (útg.), Edda Snorra Sturlusonar (Kpbenhavn 1931), 193.