Íslenzk tunga - 01.01.1961, Side 127

IUTFREGNIR
123
ins *mö-k- er sýnilcga ‘e-ð sundurmulið, dust’ e. ]). h., og skyldleikinn við móSa
(f.) og so. má og móast liggur í augum uppi. Merkingarþróunin í mók (‘móða’
> ‘svefnhöfgi’) á sér margar hliðstæður, og nægir þar að minna á orð eins og
dok og drungi.
Höf. hefur tekið upp skýringu F. Holthausens á mgkkr, < *makkun, sk. fsl.
mokrú ‘rakur’. Þykir mér hún harðla ósennileg, en hitt líklegra, sem ég hef
getið til áður, að mgkkr sé i ætt við mók. Upphafleg merking orðanna (‘ryk,
inóða’) er mjög svipuð, og hljóðfræðilega kcmur þetta vel heim. Afbrigðin í
u-stofnabeygingu orðsins mglckr stafa sennilega af fornum samruna u- og wa-
stofna (*makuz : *makwaz), og fc-ið hefur lengzt á undan la-inu, sbr. einnig an-
stofninn mökkvi og lo. mökkr (-van), sem kemur raunar aðeins fyrir í skálda-
máli. Risanafnið Mglckrkal/i (‘leirfótur’?) er vafalítið af þessum sama toga og
ef til vill leitt af gömlum es/os-stofni *makwa/iz-. Mók og mglckr eru í hljóð-
skipti sín á milli (< germ. *möka : *makuz, *makwaz < ie. *mö-g- ; *mj-g-).
Físl. so. nard ‘hjara’ telur höf., að sé annaðtveggja í ætt við gotn. nasjan
eða lit. narýti, og gerir ekki upp á milli. Tilgátan um skyldleikann við nasjan
fær þó naumast staðizt, með því að þá yrði að gera ráð fyrir R-hljóðvarpi
( *nazén > *nera), og auk þess er lítt gerlegt að slíta nara úr ættartengslum við
nísl. nóra ‘tóra’, hvorutveggju én-sagnir, hljóðskiptar og í svipaðri merkingu, en
nóra er af sömu ætt og Nóri, ngrr og nári og því vísast rótskyld lit. narýti. Af
þessum sama toga er físl. nora (f.) ‘atóm’, sem efalítið á að lesa nóra, sbr. nísl.
nóra ‘ögn, e-ð lítið’ og nóra ‘klóra, narta í’. Samjöfnun nora (f.) og fe. angnoru,
angnere, sem höf. tekur upp eftir Holthausen, er villandi, með því að fe. orðið
er frábrugðið bæði um hljóðfar og merkingu, enda þótt það kunni að vera
skylt.
Höf. tilfærir þá skýringu á so. orna, sem nú mun tíðust, < *uznön, sk. usli
‘eldur’. Ég fæ ekki séð, að hún geti staðizt hljóðfræðilega, með því að zn hefði
átt að samlagast og verða nn. Og ekki bjargar það heldur, þótt gert væri ráð
fyrir, að sögnin væri mynduð af lh. eða lo. *uza/inan, þvi að þá ætti hún að
hafa sætt R-hljóðvarpi, sbr. jrörinn, hrörna o. s. frv. Af þessum ástæðum þykir
mér gamla skýringin, orna < *wurnön, sk. varmr, sennilegust. Menn telja raun-
ar oft, að varmr svari til lat. jormus (< ie. *ghuormos), og hafi ie. ghu orðið
w í framstöðu í germ. nema á undan kringdum sérhljóðum. Var lo. varmr trú-
legasta sönnunargagnið, sem þessi kenning liafði á boðstólum. En ég hef alltaf
aðhyllzt skoðun Zupitza, að ie. gh“ hafi ávallt orðið g í upphafi orða í germ.,
og ætla því, að lat. formus eigi sér fremur samsvörun í þ.máll. garm ‘gerjun,
gerð’ en í varmr; hinsvegar sé varmr í ætt við fsl. varií ‘hiti’, hett. var-, varnu-
‘heitur, brenna’ o. s. frv. Höf. aðhyllist nú sjálfur þessa skýringu á varmr — og
með svipuðum rökum — og hefur þá raunar snúið við blaðinu frá því í íyrri
heílum þessa verks, er hann hafnaði arfteknum skýringum á ýmsum orðum
(geð, gandr, gilja o. fl.) á andstæðum forsendum.