Vera - 01.07.1989, Blaðsíða 15

NY SKYRSLA UM NAUÐGUNARMAL
NIÐURLÆGINGIN
LANG ERFIÐUST
Vorið 1984 var samþykkt á Alþingi
þingsályktunartillaga frá Kvenna-
listanum um að fela dómsmálaráð-
herra að skipa fimm manna nefnd til
að ,,kanna hvernig háttað er
rannsókn og meðferð nauðgunarmála
og gera tillögur til úrbóta í þeim efn-
um.” Þegar þetta er skrifað er vænt-
anleg á allra næstu dögum, skýrsla frá
nefndinni og tillögur um úrbætur í
meðferð þessara mála á rannsóknar-
og dómstigum. Ein áfangaskýrsla er
þó komin út og það er viðtalskönnun
Sigrúnar Júlíusdóttur, félagsráðgjafa,
við 24 konur sem kært höfðu nauðg-
un til rannsóknarlögreglunnar á ár-
unum 1981-1983. Alls reyndust 57
nauðgunarkærur vera á skrá RLR á
þessu tímabili en ekki náðist til allra
kvennanna né heldur kærðu allar sig
um að vera með í könnuninni.
Könnun Sigrúnar, sem hefur komið
út á bók, er mjög umfangsmikil og
verða henni ekki gerð nein skil hér
heldur aðeins drepið á nokkra þætti
sem viðkoma lögreglunni.
Reynsla kvennanna af samskiptum
sínum við lögregluna er afar misjöfn
og dreifast svör þeirra nokkuð jafnt,
en þó eru ívið fleiri neikvæð svör. 1
kona segir reynslu sína mjög jákvæða,
7 hafa jákvæða reynslu, 7 konur
segja reynslu sína hlutlausa, 3 hafa
neikvæða reynslu og 6 mjög nei-
kvæða. í ýmsum málum gæti niður-
staða sem þessi verið þolanleg en ekki
í nauðgunarmálum. Engin kona ætti
að þurfa að upplifa það sem mjög
neikvæða reynslu að kæra til
lögreglunnar kynferðislegt ofbeldi
sem hún hefur orðið fyrir. Sigrún til-
færir dæmi um gagnrýni kvenna á
lögregluna. Þau eru m.a:
„Þeir sögðu: Heldur þú að þetta
sé ekkert erfitt fyrir hann? Veist
þú ekki hvað þetta er alvarleg
kæra, giftur maður með tvö
börn.”
„Þetta var verulega andstyggi-
legt. Þeir sýndu mér fyrirlitningu
og óþolandi spurningar. Þeir
spurðu mest um hann og sögðu
síðan: „Hver er fórnarlambið?”.
14
Það skánaði þegar ég þekkti
mynd af honum.”
„Þetta var mjög neikvæð reynsla.
Þeir gagnrýndu mig og rengdu.
Þeir sögðu að ég ætlaði mér bara
að nota mér hann og hefði viljað
þetta sjálf.”
„Þeir voru óþolandi. Þeir efuðust
um allt sem ég sagði og spurðu
hvort ég væri ekki að „spenna
þetta upp” eða „varstu ekki bara
ögrandi sjálf”. Þeir reyndu að
láta mig finna sökina hjá mér. Það
var erfitt en ég var örugg á
mínu.”
„Það var sérstaklega erfitt á
stöðinni. Þeir hæddust að mér.”
í umræðu um könnunina segir
Sigrún: ,,Með örfáum undantekn-
ingum hefur kæruferlið verið erfitt
ogpersónulega niðurbrjótandi fyrir
konurnar. Það sem konurnar töldu
erfiðast var í nánast öllum tilvikum
hið sama: Niðurlægingin sem konan
upp/ifði bæði við skýrslutökuna og
yfirheyrslur. Frásögn peirra lýsir
einnig tilfinningalegri kviku og við-
kvæmni eftir að ráðist hefur verið
að peim með ofbeldi, kynhelgi
peirra svívirt og kvenímynd peirra
niðurlægð. Það kemur einnig mjög
vel fram hvernig klaufalegar
athugasemdir, óvarlegt orðalag,
tónfall, svipur eða viðmót hafa
verkað eins og háðsglósur, óvild og
jafnvelpersónuleg árás sem minnir
á eða endurspeglar hina kynferðis-
legu niðurlœgingu, nauðgunina,
sem hún varð svo nýlega fyrir.
Skynjun konunnar mótast pannig
af tilfinningalegu ójafnvægi hennar
og pví hugarvíli sem herjar á hana
meðan hún er ennpá í tilfinninga-
losti. ” Segir Sigrún að framkoma
lögreglu, lögfræðinga og lækna sé
mjög mikilvæg og geti beinlfnis skipt
sköpum um skaða og langtímaáhrif
árásarinnar.
Konurnar sem talað var við höfðu all-
ar mjög ákveðnar hugmyndir um þær
úrbætur sem gera þyrfti. ,,Allar
töldu viðhorfsbreytingu verða að
Jodie Foster og Kelly
McGillis í hlutverkum
sínum sem fórnar-
lamb nauögara og
verjandi hennar í
kvlkmyndinni „The
Accused". Myndin
fjallar um þó
fordóma sem ríkja í
garö kvenna sem
veröa fyrir nauögun.
eiga sér stað bæði meðal almennings
og ekki síst hjá starfsfólki lögreglu og
heilbrigðispjónustu. Það sem flestar
konurnar nefndu var skipulegri
málsmeðferð, leiðbeiningar ogper-
sónuleg ráðgjöf” Flestar töldu þær
heppilegra að kona sæi um málið allt
frá því tekið er á móti þeim. Segir
Sigrún að athuganir hafi verið gerðar
á þessu atriði og bent á ýmsa mein-
bugi á því að karlmaður veiti konu
sérfræðiaðstoð þegar um nauögun er
að ræða. ,,Það að hann er karlkyns
getur strax vakið upp neikvæðar
tilfinningar hjá konunni. Þaðgetur
líka verið margt í ómeðvituðum
viðbrögðum karlmanns við pessar
aðstæður sem hefur vafasöm áhrif
svo sem eins og reiði eða tilhneiging
til pess að vilja bæta fyrir hegðun
annars karlmanns, pörf til að sýna
og santia, að karlmenn geti verið
,,góðir” eða öntiur meðvituð eða
ómeðvituð samsömuti við tiauðg-
arann”
í niðurstöðum sínum leggur Sigrún
mikla áherslu á fræðslu og námskeið
fyrir starfsfólk lögreglu og heilbrigð-
isþjónustunnar. Slík námskeið verði
að ná til þriggja þátta. í fyrsta lagi til
viðhorfsmótunar þar sem unnið er úr
persónulegum skoðunum og tilfinn-
ingum og fjallað um almenningsálit
og fordóma. í öðru lagi til beinnar
fræðslu þar sem fjallað er um eðli og
umfang nauðgana, um athuganir á
nauðgurum og um tilfinningalegar,
félagslegar og Iíkamlegar afleiðingar
nauðgunar fyrir konuna sjálfa. í
þriðja lagi verði að kenna ákveðnar
vinnuaðferðir.
-isg.
MIKIL
FJÖLGUN
í SKRÁNINGU
KYNFERÐIS-
AFBROTA
MÁLA-
Á árinu 1988 bárust 19 meint
kynferðisaflirotamál vegna 21 barns
til Félagsmálastofnunar Reykja-
vfkur. Meðalaldur barnanna var 6.7
ár og aldursdreifing þeirra 1-15 ár.
Þó til formlegrar meðferðar væru
mál 21 barns þá tengdust þessum
málum í raun um 35 börn. Ástæðan
er sú að í mörgum fjölskyldum er
um fleiri börn að ræða sem ástæða
er til að ætla að hafi áður verið beitt
kynferðislegu ofbeldi. Til saman-
burðar má geta þess að næstu fjögur
ár á undan er vitað um alls 15 mál
sem varða 23 börn.
Þessar upplýsingar koma fram í
greinargerð um fjölda og vinnslu
kynferðisafbrotamála sem bárust
Félagsmálastofnun á árinu 1988.
Greinargerðin var lögð fram í
félagsmálaráði ekki alls fyrir löngu
í framhaldi af bókun frá fulltrúa
Kvennalistans, þar sem óskað var
upplýsinga um hversu mörg slík mál
hefðu komið til kasta barnavernd-
arnefndar og Félagsmálastofnunar á
undanförnum 6 árum. Þá var óskað
upplýsinga um meðferð þessara
mála bæði með tilliti til þolanda og
geranda.
Það sem vekur fyrst athygli f
greinargerðinni er mikil fjölgun í
skráningu kynferðisafbrotamála. Á
síðasta ári voru þau fleiri en næstu
fjögur ár á undan. Það ber hins veg-
ar ekki að túlka sem svo að kynferð-
islegt ofbeldi gegn börnum hafi
aukist til muna á því ári. Skýring-
arinnar er niiklu heldur að leita í
þeirri staðreynd að á undanförnum
árum hefur kvennahreyflngin unnið
að því að svipta hulunni af sifja-
spellum og öðru kynferðislegu of-
beldi gegn börnum. Hún hefur
opnað augu almennings og yfirvalda
fyrir því að fómarlömb slíks ofbeld-
is eru mun fleiri en menn áður
töldu. Þetta hefur gert það að verk-
um að farið er að skrá og vinna með
þessi mál mun markvissar en áður.
Hjá Félagsmálastofnun er nú
starfandi s.k. sifjaspellateymi sem
samanstendur af 5 starfsmönnum en
hlutverk þess er að viðhalda á-
kveðnum vinnureglum í meðferð
kynferðisafbrotamála gagnvart
börnum, viðhalda athygli starfs-
manna á þessum málaflokki, þróa
nýjar starfsaðferðir, hafa frumkvæði
að samstarfi við aðrar starfsstéttir og
taka beinan þátt í vinnslu einstakra
mála.
En þó þetta vinnulag hafi verið til
mikilla bóta þá vantar enn talsvert
upp á að nægilega vel sé að málum
staðið. í greinargerðinni segir nt.a.
að aukinn fjöldi slíkra mála án
samsvarandi aukningar í starfs-
mannahaldi geri það að verkum að
starfsmenn séu í raun settir í þá
stöðu að velja og hafna málum. Þeir
neyðist til að vanrækja önnur krefj-
andi barnaverndarmál. Þá er bent á
að á Félagsmálastofnun, sem er
stærsta barnaverndarstofnun lands-
ins, sé ekkert barnvinsamlegt her-
bergi sem nota megi til að ræða við
börnin, heldur aðeins misaðlaðandi
skrifstofuherbergi. Að auki sé svo
lítil sem engin stefnumarkandi sam-
vinna milli Félagsmálastofnunar og
annarra stofnana sem hafi með
vinnslu og meðferð kynferðisaf-
brotamála að gera.
Telja starfsmenn Félagsmála-
stofnunar brýnt að úr öllu þessu
verði bætt hið bráðasta. Segja þeir
að bæta þurfi vinnslu og meðferð
þessara mála í öllum þeim stofn-
unum sem nálægt þeim komi, form-
leg samvinna þurfi að vera um það
hvað rannsókn þessara mála
skuli fela í sér og um meðferð upp-
lýsinga. Að rannsókn lokinni sé svo
mikilvægt að við taki stuðnings- og
meðferðarvinna með börnum og
fjölskyldu. Allt þetta kalli á auknar
fjárveitingar, fleiri stöður og fagleg
vinnubrögð. En, segja þeir, „barna-
vernd verður aldrei árangursrík
nema til komi viðhorfsbreyting hjá
almenningi því þar á hin raun-
verulega barnavernd sér stað eða
ætti að eiga sér stað.”
-isg.
19. iúni!
Arsrit Kvenréttindafélags
Islands er komið út.
Blaðið er til sölu í
bókabúðum blaðsölustöðum
og kvenréttindafélögum um
land allt.
Kvenréttindafélag Islands
15