Vera - 01.06.1995, Blaðsíða 38
stjórn rskráin
STJÓRNARSKRÁIN
N D I Á
S L A N D I
OG MANNRÉTTI
dAFNRÉTTI QG
STAÐA FJOLSKYLDUNNAR ,
- eftir Hrefnu Friðriksdóttur héraösdómslögm311^
í tilefni af 50 ára afmæli lýöveldisins sam-
þykkti Alþingi þann 17. júní 1994 aö endur-
skoöa mannréttindaákvæöi stjórnarskrár ís-
lendinga nr. 33 frá árinu 1944. VERA fékk
Hrefnu Friðriksdóttur héraösdómslógmann
til aö skoöa aðeins þær breytingar sem
snerta jafnrétti einstaklinga, fjölskyldur og
börn sérstaklega.
Breytingar á stjórnarskrá íslands
Vernd mannréttinda er ótvírætt ein af undirstöö-
um lýðræðisþjóðfélags og var endurskoðunar
þörf. í árslok 1994 var lagt fram frumvarp allra
allir menn séu þornir jafnir að virðingu og réttind-
um. Jafnræðisregla hefur hingaö til verið talin til
óskráðra undirstöðuréttinda á íslandi en í frum-
varpinu til breytinga á stjórnarskránni var upphaf-
lega lagt til eftirfarandi orðalag jafnræðisreglu í
65. gr.: „Allir skulu verajafnir fyrir lögum án tillits
til kynferðis, trúarbragöa, skoðana, þjóðernisupp-
runa, kynþáttar, litarháttar, efnahags, ætternis
og stööu aö öðru leyti.“
Gagnrýni á inntak jafnréttishugsunarinnar var
aðallega sú aö það þyrfti að minnast sérstaklega
á konur, fatlaöa og samkynhneigöa.
Frá þvi aö vernd mannréttinda var fyrst skráð
samningur um afnám allrar mismununar gagnvart
konum. Af hálfu fjölmargra sem gerðu athuga-
semdir viö áðurnefnt oröalag jafnræðisreglu var
lögð áhersla á aö hér þyrfti stefnuyfirlýsingu í
stjórnarskrá.
í greinargerð sem fylgdi hinu upphaflega frum-
varpi erfjallað örlitiö um orðalagið „stöðu að öðru
leyti". Segir að undir þetta geti fallið fjölbreytileg
atriði svo sem heilsufar manna eða líkamlegt
ástand sem þar með væri óheimilt að láta varða
mismunun. Með þessu má væntanlega ganga út
frá að réttindi fatlaðra hafi frá byrjun veriö vernd-
uð með ákvæðinu þrátt fyrir aö mörgum hafi fund-
Breytingar á stjórnarskránni
eiga aö tryggja það að í
framtíðinni njóti þau „jafns
réttar í hvívetna.
þingflokkanna til breytinga á stjórnarskránni. Fjöl-
margir gerðu athugasemdir við efni og útfærslu
réttinda í þessu frumvarpi og tók stjórnarskrár-
nefnd Alþingis málið til meðferðar. Taldi nefndin
þá miklu umræðu sem varð um frumvarpið bæði
hafa opnað augu manna fyrir ýmsu sem betur mátti
fara en ekki síður orðið til þess að efla skilning og
áhuga almennings á þessu mikilvæga máli. Gerði
nefndin veigamiklar breytingar á frumvarpinu sem
var svo samþykkt I þinglok. Til þess að frumvarpiö
verði að stjórnlögum þarf aö leggja það aftur fyrir Al-
þingi til samþykktar á komandi þingi.
Jafnrétti
Ein grunnhugsunin í vernd mannréttinda er sú aö
með skipulegum hætti hefur þótt nauðsynlegt að
banna mismunun á grundvelli tiltekinna þátta.
Sérstakt ákvæði um bann viö mismunun er ekki
síst sett til höfuös því misrétti sem ýmsir hópar
hafa augljóslega mátt búa við. Upptalning ákveð-
inna atriða leggur áherslu á þá hópa sem hvað
hættast er við kúgun eöa mismunun þó slík upp-
talning geti aldrei oröið tæmandi.
Barátta fýrir jöfnum rétti karla og kvenna er ef-
laust ein kröftugasta jafnréttisbarátta sem þurft
hefur að há og stendur það strfð enn. í alþjóðleg-
um mannréttindasáttmálum er víöa að finna sér-
reglur um jafnrétti karla og kvenna til viðbótar við
almennarjafnræðisreglur og hefurt.d. á vettvangi
Sameinuðu þjóöanna verið gerður sérstakur
ist fara vel á þvf að geta um stöðu þeirra sérstak-
lega. I athugasemdum fjölmargra aöila þótti
einnig rétt að geta um samkynhneigða til þess að
taka af allan vafa um að þeir nytu óskoraðrar
verndar. Stjórnarskrárnefndin lagði áherslu á að í
orðunum „stöðu að ööru leyti" fælist að jafnræð-
isreglan næði til allra þjóöfélagshópa og ekki
þótti ástæða til aö lengja upptalninguna í ákvæð-
inu. Þaö hlýtur því að mega líta svo á aö fatlaðir og
samkynhneigðir njóti fullrar verndar ákvæðisins.
Jafnræðisreglan í sinni endanlegu mynd
hljóðar svo:
„Allirskulu verajafnirfyrir lögum og njóta mannrétt-
inda án tillits til kynferöis, trúarbragöa, skoöana,