Vera - 01.08.2000, Page 34

Þrír af fimm starfsmönnum
Skrifstofu jafnréttismála 1995.
F.v. Erna Jónsdóttir, ritari, Elsa,
Stefanía Traustadóttir og Páll
Pétursson, nýr félagsmálaráðherra.
en mér finnst Svíar sú þjóð sem hefur náð
lengst í þessum málum. Hún telur að þrjú
atriði skipti þar máli; í fyrsta lagi að sænska
samfélagið horfir á einstaklinginn og
möguleika hans til að afla sér tekna og vera
sjálfstæður, en ekki félagslega stöðu hans.
Það kemur t.d. í veg fyrir að tekjur séu
millifæranlegar á milli hjóna og að bætur
skerðist vegna tekna maka. I öðru lagi
nefnir hún heildstæða fjölskyldustefnu og í
þriðja lagi fjölda kvenna í stjórnmálum og
vægi þeirra í stjórnmálalegri umræðu. Sví-
ar hafa lengi haft margar konur í ríkis-
stjórn, eða um 50%, og 35-40% á þinginu.
I samanburði við Norðurlandaþjóðirnar
sker íslenska velferðarkerfið sig úr að því
leyti að þar er ekki litið á einstaklinginn
heldur fjölskyldustöðu hans. Hér er heldur
ekki rekin heildstæð fjölskyldupólitík þó
margt hafi breyst til batnaðar hvað varðar
fæðingarorlof og dagvistun. Hér á landi
skilgreina stjórnvöld þjónustuhlutverk sitt
á allt öðrum grunni. Fyrir vikið lendir stór
hluti fjölskylduábyrgðar á konunum."
Aður en Elsa og samstarfsfólk hennar á
Skrifstofu jafnréttismála hættu störfum
unnu þau að síðustu skýrslu skrifstofunnar
fyrir félagsmálaráðherra um stöðu og þró-
un jafnréttismála sem lögð verður fram á
Alþingi í haust. Hún telur að skýrslan geti
kallað á umræðu og vísar einnig til viða-
mikillar skýrslu sem Norræna ráðherra-
nefndin gaf út í fyrra og Auður Styrkárs-
dóttir var í ritnefnd fyrir íslands hönd. ís-
lenska samantektin nefnist Jafnrétti og lýð-
ræði en skýrslan heitir Equal Democracies.
I henni er reynt að
skilgreina af hverju
Norðurlöndin hafa
náð svona langt í
jafnréttismálum og
hvað sé líkt með
löndunum og hvað
ólíkt.
„I þessari skýrslu
hafa fræðikonurnar
fjögur viðmið til
Jafmétti og lýðtæði'!
- konut 09 sljóinmal
Notðuilöndum
1
að meta jafnrétti í löndunum. Samkvæmt
þeim lendir Island í næst neðsta sæti en
Danir í því neðsta. Það vakti gífurleg við-
brögð þar í landi og var umsvifalaust
brugðist við, t.d. skipaður sérstakur jafn-
réttisráðherra í fyrsta skipti, komið á kæru-
nefnd o.fl. Bókin hefur hins vegar því mið-
ur ekki fengið mikla athygli hér en við ætt-
um að nýta okkur niðurstöðu hennar til
þess að líta í eigin barm. Viðmiðin sem
staða landanna er metin út frá eru: heild-
stæð fjölskyldupólitík, sterk kvennahreyf-
ing, hlutur kvenna á þingi og þar með mál-
efnaskrá stjórnmálanna og að lokum staða
og styrkur jafnréttismálanna innan stjórn-
kerfisins og þar
með virkni jafn-
réttislöggjafar-
innar. Þar stönd-
um við mjög
veikt, eins og
dæmin sanna, en
vonuðumst til að ný jafnréttislög yrðu til
bóta.Vissulega er margt gott í þeim lögum,
t.d. það ákvæði að í hverju ráðuneyti eigi
einn starfsmaður að vinna að jafnréttismál-
um og starfa síðan með Jafnréttisstofu, en
breydngar sem voru gerðar í meðförum
ríkisstjórnar og þings veiktu lögin verulega
frá upphaflega frumvarpinu, ekki síst sú
ákvörðun að flytja Jafnrétdsstofu út á
land.“
Elsa segist mjög ósátt við frammistöðu
þingkvenna í umræðum um lögin, sem
voru barin í gegn á síðustu dögum þess sl.
vor. Hún tekur þó fram að Guðrún Ög-
mundsdóttir hafi verið gagnrýnust í um-
ræðunum á þinginu. „Það kom t.d. aldrei
fram krafa um að skerða ekki málshöfðun-
arheimild Kærunefndar. Ég var spurð í fé-
lagsmálanefnd hvernig hefði gengið að
fara dómstólaleiðina og sagði að það hefði
gengið vel en vegna skorts á fjármagni hafl
of sjaldan verið hægt að fara þá leið. Af
hverju var þá ekki bætt úr því? Annað
dæmi um breytingu frá upphaflega frum-
varpinu sem fór þegjandi og hljóðalaust í
gegnum þingið varðar skipan í opinberar
nefndir og ráð. Svokölluð tilnefningaleið
er lögfest varðandi skipan í Jafnrétdsráð en
ekki opinberar nefndir almennt. Þó liggja
fyrir óteljandi úttektir um slakan hlut
kvenna á þessu sviði og slakan hlut kvenna
borið saman við nágrannalönd okkar.“
Elsa segir að sú ákvörðun að flytja Jafn-
réttisstofu út á land sé dapurleg aldamóta-
kveðja til íslenskra kvenna. Engin fagleg
umræða hafl orðið í þinginu þó svo þá
þegar hafi legið fyrir vilji félagsmálaráð-
herra. „Hinum fjölmörgu umsagnaraðilum
um frumvarpið var greinilega ekki kunn-
ugt um þennan vilja ráðherrans. Þetta
merki ég af því að af þeim umsögnum sem
ég hef séð þá kemur almennt fram mjög já-
kvætt viðhorf til starfs okkar á Skrifstofu
jafnréttismála og margir lýsa yfir nauðsyn
þess að auka sjálfstæði stofnunarinnar. I
stað þess að meta það starf sem fram hefur
farið, styrk okkar og veikleika innan stjórn-
kerfisins og að styrkja starfið með því t.d.
að opna útibú á Akureyri, þá er öllu lokað
hér í Reykjavík og, ég vil segja, byrjað upp
á nýtt fyrir norðan. Það er svo sannarlega í
andstöðu við þær umsagnir sem ég
nefndi.“
Þegar rætt er um stöðu jafnrétdsmála
er eðlilegt að spurt sé um styrk kvenna-
hreyfingarinnar og þar standa íslenskar
konur því miður veikt um þessar mundir.
Elsu finnst ótrúlegt að kvennahreyftngin
skyldi ekkert láta í sér heyra hvorki þegar
starfsfólk Skrifstofu jafnrétdsmála fékk á
sig ósvífnar árásir frá félagsmálaráðherra
þegar hann rökstuddi ákvörðun sína um að
flytja stofnunina, né um þá ákvörðun að
flytja stofnunina.
Mér finnst félagsmálaráðherra algjörlega líta fram hjá því
að formaður ráðsins er fulltrúi hans í ráðinu og því
hæg heimatökin fyrir hann að koma að sínum hugmyndum,
eða jafnvel funda með ráðinu og leggja þar línurnar.
34 • VERA