Vera - 01.06.2001, Blaðsíða 19

Hversdags rasismi lýsir sér t.d. með því að fólk er látið afskiptalaust og
einangrað, þaÖ er talað niÖur til þess, það er tortryggt, því er sýndur
hroki og yfirlæti, þaó fær verri þjónustu, þaó er uppnefnt og niÖur-
lægt, því er sýnd ókurteisi, óþolinmæói og pirringur...
Hversdags rasismi - duldar
birtingarmyndir fordóma
Næsta skref í þessu ferli til
árekstra er mismunun. P.e. þegar
fólk lætur fordóma eða rasisma
hafa áhrif á hegðun sína gagnvart
einstaklingum sem tilheyra
ákveðnum hópum innan samfé-
lagsins. Ein skilgreining á mis-
munun er á þessa leið: „Þegar ein-
staklingar eða hópar fólks fá síðri
meðhöndlun en aðrir vegna sam-
eiginlegra einkenna, eins og t.d.
húðlitar, þjóðernis, trúarþragða
eða annarra sameiginlegra ein-
kenna."
En hvernig lýsa þá fordómarnir
og mismununin sér? Lýsa þeir sér
alltaf með ofbeldi og augljósri
mismunun? Ef svo væri, mætti
halda því fram að á íslandi væru
litlir fordómar gagnvart fólki af
ólíkum uppruna. En svona einfalt
er þetta ekki.
Hversdags rasisma, eða duldar
birtingarmyndir fordóma, verða yf-
irleitt aðeins þau vör við sem
verða fyrir þeim. Við hin, sem ekki
verðum fyrir þeim, vitum ekki einu
sinni af þeim. Skipulagður, ofbeld-
isfullur rasismi er ennþá í lág-
marki á íslandi en hversdags ras-
ismi ekki. En hvernig lýsir hvers-
dags rasismi sér? Hann lýsir sér
t.d. með því að fólk er látið af-
skiptalaust og einangrað, það er
talað niður til þess, það er tor-
tryggt, því er sýndur hroki og yfir-
læti, það fær verri þjónustu, það
er uppnefnt og niðurlægt, því er
sýnd ókurteisi, óþolinmæði og
pirringur svo eitthvað sé nefnt.
Þetta kemur ekki fram á síðum
dagblaðanna og fólk sem er í
þeirri aðstöðu að vera útlendingur
í ókunnu landi kvartar sjaldnast
yfir neikvæðri framkomu í sinn
garð. Þetta er talið algengasta
form rasisma á vesturlöndum í
dag. Þannig má í raun túlka hvers-
dags rasisma sem almennt nei-
kvætt viðhorf innfæddra gagnvart
fólki af erlendum uppruna sem
það lætur koma fram í umgengni
sinni við einstaklinga sem tilheyra
þeim hópi. Eins og felst í orðinu
er hér um að ræða viðhorf sem
fólk verður vart við á hverjum degi
og er hluti af daglegu lífi bæði
meiri- og minnihlutahópsins. Við-
hald rasismans í upplýstum sam-
félögum nútímans á sér m.a. stað
vegna þess að þetta form hans er
ekki viðurkennt sem rasismi.
Mismunun leiðir til ótaka.
Þegar einstaklingur hefur upplifað
einhverja tegund mismununar í
ákveðinn tíma er líklegt að hann
hætti að sætta sig við hana og rísi
upp gegn óréttlætinu. Þetta á t.d.
við um aðra kynslóð innflytjenda í
Evrópu, þ.e. fólk sem er fætt og
uppalið í landinu en verður þó
daglega fyrir mismunun vegna
uppruna síns. Þeir sem mismuna,
bæði stofnanir og einstaklingar,
gera það af þeirri sannfæringu að
þeirra sé rétturinn sem meðlima
meirihlutahópsins. Þegar þessi
mismunandi viðhorf rekast á er
hætta á átökum, eins og lýst er
hér að neðan.
Af þessu má Ijóst vera að ras-
isminn í samfélaginu lýsir sér fyrst
og fremst á dulinn hátt. Aðeins
sjaldan brýst hann út í opinskáu
ofbeldi eða árásum. Rasismi er
afar neikvætt orð f samfélögum
V-Evrópu og því hefur hann verið
skilgreindur á einfaldan hátt, þ.e.
á meðan við trúum því að rasismi
birtist aðeins opið og ofbeldisfullt
eða með samtökum nýnasista get-
um við afneitað tilvist hans í sam-
félaginu og þar með viðhaldið
honum. Með því að afneita tilvist
hans viðhöldum við honum og
leyfum honum að þróast yfir í of-
beldisfullt form. Því er svo mikil-
vægt að við viðurkennum nú þeg-
ar hin duldu form rasismans og
byrjum að vinna gegn þeim en
bíðum ekki eftir að þessi nei-
kvæðu viðhorf í hugum fólks nái
að þróast yfir í opinn og ofbeldis-
fullan rasisma.
StaSalmyndir, sem al- Einstaklingar eru dæmdir Fordómar leiSa til mis- Mismunun veldur átökum.
hæfa um einstaklinga á forsendum staSal- mununar. MaSur lætur Sá sem er mismunaS leit-
ákveðinna hópa, fengnar mynda - þ.e. maður fordóma hafa áhrif á at- ar réttlætis. Sá sem mis-
úr umhverfinu - fjölmiðl- myndar sér skoSun út frá hafnir sínar eSa fram- munar telur sig vera í
um, bíómyndum, bókum, fyrirfram gefnum forsend- komu gagnvart einstak- rétti til þess. Hann tilheyr-
umtali... um og dæmir án þess aS lingum vegna þess aS ir meirihlutahópnum,
þekkja. þeir tilheyra ákveSnum hópi fólks meS einhver sameiginleg einkenni. honum finnst hann eiga aS ganga fyrir.