Vera - 01.06.2001, Blaðsíða 45

Það eru allskonar staðlaðar ímyndir í
gangi um kvennafræði og ég held að
það sé mikilvægt að ræða þær.
Kvennafræði er fullgilt fræðasvið, rétt
eins og saga, enska eða raunvísindi.
Við erum ekki að framkvæma „kjallara-
skoðun" hver á annarri heldur stunda
kennslu og rannsóknir. Ég ákvað því að
skrifa leikrit vegna þess að með því næ
ég til miklu vfðari áhorfendahóps en ef
ég hefði til dæmis skrifað fræðilega
grein í tímarit. Með leikritinu næ ég að
draga fram skoplegu hliðina á öllu
saman, (þau sem sáu sýninguna geta
þorið vitni um það) en klisjan um að
femínistar séu húmorslausir er jú al-
þekkt. Það var því árið 1993 sem ég
settist niður. Ég var mjög pirruð. Ég
var þá að kenna við háskóla f pínulitl-
um bæ sem var bæði fjandsamlegur
gagnvart konum og kvennafræðum. Á
veggjum bókasafnsins var andstyggi-
legt veggjakrot um femínisma og eng-
inn hafði nokkurn skilning á því hvað
ég var raunverulega að kenna. Ég var
hundeinmana og settist því niður og
skrifaði handritið á tveimur dögum.
Þetta var bara spurning um að rifja
upp neyðarleg, fyndin og fáránleg at-
vik sem höfðu raunverulega átt sér
stað á mínum kennaraferli t.d. þegar
nemandi kom til mín og sagði kvart-
andi: „Það eina sem þú talar um er
konur," eftir að einn tími af þrjátfu
hafði verið helgaður kvennasögu.
Skólastjóri sem stoppaði í miðju ráðn-
ingarviðtali og spurði: „En verðurein-
hver þörf fyrir kvennasögu eftir fimm
ár?" Og loks fjölskyldur nemenda sem
ekki vilja sóa peningum í kvennafræði-
kúrsa. Alla jafnan skipta þau sér ekki af
því hvað krakkarnir læra en neita að
borga ef þau eru bara að læra um konur.
Ég hef sýnt leikritið á allskonar
stöðum, m.a. konum sem hafa lagt
stund á kvennafræði og orðið fyrir að-
kasti og áreitni fyrir vikið. Þetta hefur
gengið rosalega vel. Hver sýning tekur
þó mikið á því þar rifja ég upp margar
af sársaukafyllstu stundum lífs míns.
Þegar sýningin er búin þarf ég alltaf að
setjast niður og borða alveg helling.
En mig dreymdi alltaf um að verða
leikkona, mér líður vel frammi fyrir
stórum hópi fólks og það er gaman að
endurskapa þá stemningu sem fylgir
þvf að vera kennari. Ég elska líka að
ferðast. Ég hef því valið mér áfanga-
staði og síðan skrifað bréf til kvenna-
fræðideildarinnar á staðnum og sagt
að ég sé tilbúin að setja upp sýning-
una mína. Með þessu hef ég fengið
tækifæri til að ferðast og kynnast
skemmtilegum femínistum út um all-
an heim. Venjulega verða umræðurnar
a eftir lengri en sýningin sjálf. Og það
er sama sagan í hverju landi, þvert á
allan menningarmun. Karlmenn eru
fjandsamlegir gagnvart kvennafræðum,
nemendum er strítt og þegar ungar
stelpur ákveða að taka kvennafræði
námskeið segja kærastar þeirra: „Hvað,
ætlar þú nú að verða ljót og drusluleg
og fara að hata karlmenn?"
Ég hef þurft að ferðast um þver
Bandaríkin til að fá vinnu á niður-
skurðartímum þegar háskólar réðu
ekki mikið af fólki. Ég tók hvaða starfi
sem bauðst. Ég hef kennt við Harvard,
í stórum ríkisháskólum og í litlum ein-
öngruðum háskóla. Allsstaðar voru
kvennafræðin að fást við svipuð
vandamál. Og það sem mér finnst
sorglegast er að allsstaðar eru mjög
klárar ungar stelpur sem leggja ekki í
að taka kvennafræðikúrsa af því þær
óttast að fólk geri grín að þeim eða
þær fái á sig lesbíustimpil. Fyrir mér er
þetta stórmál. Ég lít þvf á mig sem
„diplomat" eða „sendiherra" fyrir
Mér virðist sem ungar,
róttækar konur í dag vilji
annaðhvort skilgreina sig
sem „stelpur" (girls) eða
sem „karla" (men), eng-
inn vill lengur vera kona
(woman).
kvennafræði. Ég held að ég sé býsna
góður fulltrúi, ég er glaðlega,
brosmilda týpan (og fengi fyrir vikið
lægri laun á íslandi, ekki satt!) en
samkvæmt steríótýpunni ætti ég að
vera reið, ósveigjanleg og köld. Ég nýt
þess að sanna hið gagnstæða. Ég
stend þó fast á minni pólitík, ég er rót-
tækur femínisti og ber það sjónarhorn
með mér inn í kennsluna. Þegar komið
er inn í skólastofuna snýst þetta ekki
bara um hugmyndafræði. Margiraf
nemendum mínum vita ótrúlega lftið
um það í hversu margar aldir konur
höfðu alls engin réttindi, áttu ekki
eignir, höfðu ekki fjárráð og svo fram-
vegis. Ef þú veist ekki hvernig lögin
hafa breyst ertu heldur ekki meðvituð
um hvað hefur áunnist og skilur ekki að
frekari breytingar eru mögulegar.
Sjálf hef ég alltaf reynt að sameina
„aktívisma" og fræðimennsku. Fyrir um
það bil tíu árum urðu miklar breyting-
ar og póstmódernismi tók að ryðja sér
til rúms. Ég skil vel að fólki finnist það
spennandi vettvangur, fræðilega séð,
en það eru ekki fræði sem eru mjög
aðgengileg og þau geta verið svolitið
ógnvekjandi fyrir fólk sem er að koma
nýtt inn í kvennafræði. Ég er þess-
vegna á þvf að það eigi að byrja á að
fjalla um „kvennamálin", kvennasögu,
konur og vinnumarkaðinn, velferðar-
kerfið og önnur praktísk, samfélagsleg
málefni en fara síðan yfir í bókmennta-
greiningu, póststrúktúralisma og þess-
háttar fræði. Það er mjög erfitt fyrir fá-
tækar konur, oft litaðar, að koma inn í
háskólasamfélagið og fara að nota hið
„hvíta akademíska tungumál", sem er
merkingarlaust útfrá þeirra eigin
reynsluheimi. Sjálf held ég að margar
kvennafræðideildir hafi hampað póst-
módernískum fræðum til að reyna að
sanna að þær séu alvöru háskólagrein.
Það var ein leið til að eiga við bakslag-
ið og þá gagnrýni að kvennafræði sé
ekki alvöru akademískt fag. Um svipað
leyti var mikið um að skólarnir breyttu
nafninu úr kvennafræðum í kynjafræði.
Á þeim tíma var ég að kenna við
Harvard. Femínistinn Mary Daly kom
þangað og flutti fyrirlestur þar sem
hún sagði meðal annars: „ímyndið
ykkur bara ef Sojourner Truth, hefði
staðið upp og sagt Ain't 1 a gender (er
ég ekki kyn)?"* Þetta fannst mér al-
gjörlega brilljant. Ég hef talsverðar á-
hyggjur af því hvernig málin hafa þró-
ast. Mér virðist sem ungar, róttækar
konur í dag vilji annaðhvort skilgreina
sig sem „stelpur" (girls) eða sem
„karla" (men), enginn vill lengurvera
kona (woman). Ég held að orðið kynja-
fræði hafi verið leið fyrir háskóla til að
segja að ekki sé verið að útiloka karla.
Karlmenn eru velkomnir. í mínum há-
skóla halda strákar úr lagadeild því
fram að karlmenn upplifi að þeir séu
óvelkomnir, eða að þeim líði illa í
kvennafræðitímum. Þeir eru að reyna
að ásaka okkur um að skapa karlfjand-
samlegt andrúmsloft. Það er bara ekki
rétt. Ég hef haft fullt af strákum í tím-
um hjá mér og þeim líkar það mjög
vel. Ég held að það sé mikilvægt fyrir
karlmenn að upplifa hvernig það er að
vera í minnihluta. Hjá mér eru kannski
fimm karlmenn f þrjátíu manna hópi
og það er bara allt í lagi. Yfirleitt erum
við konur í minnihluta að læra karla-
sögu.
Eii hvernig stendur femínismi í Banda-
ríkjunum núna þegar fermínismi er
„the f-ivord" (hlótsyrdi).
Meirihluti nemenda minna skilgreinir
sig ekki sem femínista. Þeim finnst
það vera eitthvað sem tilheyrði kyn-
slóðinni hennar mömmu og allt sem
mamma gerði er hallærislegt. Mér
finnst þetta svolítið skondið því mér
finnst femínismi sjöunda og áttunda