Vera - 01.06.2001, Page 58

Guðrún M. Guðmundsdóttir
Feðraveldið
Margra ára streð mitt við
að innlima femínisma í
iíf dætra minna tveggja,
i, hefur falið f sér að
benda þeim í hvívetna á þá þætti
tilverunnar sem ég ímynda mér að
hafi mótandi áhrif á persónuleika
þeirra. Þetta þýðir að ég hvetji þær
til gagnrýnnar hugsunar á samfé-
lagsgerðina svo þær líti ekki á hana
sem fasta og óumbreytanlega held-
ur sem tilbúna af ævafornu og rót-
grónu veldi feðranna. Með þessu
vil ég leggja mitt að mörkum til að
trufla svolítið hina sífelldu endur-
nýjun valdabáknsins og um leið
sýna dætrum mínum fram á að
hlutskipti þeirra í framtíðinni þurfi
ekki að ráðast af hefðbundnum
normum samfélagsins sem hvort
sem er staðsetja konur ávallt neðar
í metorðastigann.
Þegar ég lít til baka sýnist mér
að femínismaáherslur í uppeldi
dætra minna hafi tekið breyting-
um, jafnt og þétt, í samræmi við
þroskaferil þeirra. Eldri hitamál
s.s. órökrétt kynbundið litaval
stelpna og stráka, aðskilnaðar-
stefna í sokkabuxna- og gammós-
íumálum og afmarkað leikjaval
kynjanna tilheyrðu vangaveltunum
á frumstigi. Næst tóku við pæling-
ar um einkenni stelpna f sögubók-
menntum, teikni- og bíómyndum
en þau voru hógværð, góð-
mennska og útlitsfegurð. Þar næst
leiddist sjónarhornið í auknum
mæli að nánasta umhverfi þeirra
og grannt var fylgst með hvernig
strákum og körlum er almennt gert
hærra undir höfði í öllum fjölmiðl-
um, í skólanum, í dansi og í þeim
íþróttum sem þær stunduðu. Á
þessu stigi greip ég tækifærið til
að upplýsa þær um tölfræði sem
sýndi misskiptingu valds og auðs í
samfélaginu í formi launamisrétt-
is, kynjahlutfalls á Alþingi og í
dómssölum. Núna finnst mér eins
og við séum að sigla inní enn eitt
femíniska þroskaskeiðið en það er
Femínískt uppeldi
í barnaafmæli
skoðun á því hversvegna við konur
göngumst uppí því hlutverki að
vera skrautmunir og kyntákn, eins
og glögglega má sjá í þeirri ímynd
sem fjölmiðlar búa til af konum.
Þetta er flóknasta viðfangsefnið til
þessa þar sem ég sjálf geri lítið til
að spyrna gegn glansmyndakvöð
kynsystra minna og þar sem sam-
skipti eldri dóttur minnar við
stráka hafa tekið örum breytingum
nýverið.
Takmörkuð kynni af
strákabörnum
f afmæli eldri dóttur minnar í jan-
úar var bekkjarbræðrunum boðið
með f fyrsta sinn og þá áttaði ég
mig á mjög takmörkuðum kynnum
mfnum af strákbörnum fram til
þessa. Ég varð fyrir vægu áfalli
vegna hömlulausrar hegðunar
strákanna sem hlupu um íbúðina
með hrópum og köllum og virtust
njóta þess að áreita hver annan
með niðrandi athugasemdum.
Stelpurnar hinsvegar einbeittu sér
að því að skipuleggja og fram-
kvæma leiki og áttu, sýndist mér,
fullt í fangi með að halda strákun-
um við efnið. Þær horfðu á mig af-
sakandi og hristu hausinn yfir
hegðun þekkjarbræðranna. Þegar
pítsur voru bornar fram færðist
loks ró yfir mannskapinn og stung-
ið var uppá brandarastund. Mörg
krakkanna réttu upp hönd og vildu
ólm komast að, kotrosknum strák
tókst að ná orðinu en brandari
hans fjallaði um strák sem „fékk að
gera það með stelpu". Því næst
sagði annar strákur brandara með
lokaorðunum að „stelpan var með
sílikonbrjóst". Fagnaðarlætin urðu
mikil og allir hlógu dátt. Ég þóttist
skynja taugaveiklunarhlátur sumra
stelpnanna enda finnst mér kyn-
lífsumræðan almennt vafin dulúð,
bannhelgi og jafnframt alltaf sam-
ofin valdamismun kynjanna. Ég
fékk á tilfinninguna að brjóstaum-
ræðan væri einnig viðkvæmt mál-
efni þar sem stelpur á þessum
aldri eru einmitt að byrja að fá
brjóst. En brjóstin gera þær að
kynverum og staðsetja þær í
þolendahlutverki kynlífsins. Ein
stelpnanna sem hafði ítrekað reynt
að koma brandara sínum á fram-
færi fékk loksins orðið en þá, mér
til mikillar furðu, stóðu næstum
allir upp til að fá sér pítsuábót.
Feðraveldið festist í sessi
Mér varð brugðið að verða vitni að
þessu samskiptamynstri bekkjar-
systkinanna í sjötta bekkgrunn-
skóla. Atburðir afmælisins leiddu
þó til þess að ég áttaði mig á að
nú væri tímabært að víkka út sjón-
deildarhringinn og taka inn stráka
og félagsmótun þeirra til þess að
við getum haldið áfram á
femíniskri þroskabraut. Til að öðl-
ast heildstæðari mynd af þvi
hvernig feðraveldið festist stöðugt
í sessi. Að afmælinu loknu settist
ég svo niður með dóttur minni og
sagði henni hvernig ég skynjaði
valdamun kynjanna í bekknum og
jafnframt að mig grunaði að
einmitt svona viðhéldist og styrkt-
ist feðraveldið. Strákarnir væru há-
værari og fyrirferðarmeiri og fengju
því oftar orðið.
Stelpunum þóttu brandarar
þeirra óþægilegir vegna þess að
konur líta oft sjálfar á sig sem
skrautmuni og kyntákn, en hlógu
samt sem áður því annað væri
hallærislegt enda væru strákarnir
afar sniðugir. Ég það hana sér-
staklega að rifja upp hvernig
bekkjarsystirin var niðurlægð þeg-
ar allir hunsuðu hana og fóru í
burt þegar hún loksins náði orð-
inu. Einhvern veginn svona hlyti
konum að vera haldið niðri í sam-
félaginu. Okkur fannst við hafa af-
hjúpað mikinn leyndardóm og
dóttir mín þakkaði mér fyrir að
sitja á vangaveltum mínum þar til
veislugestir voru farnir.
58