Vera - 01.06.2002, Blaðsíða 68

vera
heilsa
Gígja Þórðardóttir
Virðum okkar
EIGIIU ÞARFIR
Mikið hefur verið ritað og rætt um streitu
og streituvalda og áhrif þeirra á heilsu
manna. Sitt sýnist hverjum. Sumum finnst
of mikið gert úr heilsuspillandi áhrifum
meðan aðrir álíta streitu eítt helsta
vandamál fólks í hinum vestræna heimi.
En hvað er streita?
Streita er sálfræðilegt og líkam-
legt spennuástand sem skapast
vegna stöðugrar og oft langvarandi
ógnunartilfinningar. Streita er
ekki skilgreind sem sjúkdómur en
flestum rannsóknum ber saman
um að streita sé einn helsti orsaka-
valdur sjúkdóma og vanlíðunar í
hinum vestræna heimi. Lífeðlis-
fræðilegu viðbrögð manna við
streitu eru þau sömu hvar sem er í
heiminum; hormónaframleiðsla
(adrenalín) eykst, blóðþrýstingur
hækkar, hjartsláttur eykst, vöðva-
spenna og svitamyndun eykst, svo
eitthvað sé nefnt.
Ef þessi líkamlegu streituviðbrögð vara lengi þá
getur það haft í för með sér líffræðilegar afleiðingar
svo sem heilablóðfall, hjartaáfall, bakverki, vöðva-
bólgu, höfuðverki og fleira. Það hefur hins vegar
komið í ljós í rannsóknum að sálfræðileg viðbrögð
fólks eru mjög mismunandi og þau eru í raun sá þátt-
ur sem ræður hvað mestu um hvort streituvaldur
nær tökum á okkur eða ekki. Ef sálfræðilegu við-
brögðin eru jákvæð, svo sem spenningur eða áeggjan,
eru minni líkur á að streita hafi neikvæð áhrif. Séu
sálfræðilegu viðbrögðin hins vegar neikvæð, eins og
ótti eða óróleiki, leiðir það oft til mikillar spennu og
til langs tíma litið getur það haft í för með sér þung-
lyndi, félagslega einangrun og önnur sálræn vanda-
mál.
Sjálfskoðun grunnur streitustjórnunar
Við erum öll mismunandi að upplagi, ekki bara hvað
varðar kynferði heldur líka í persónugerð og þroska.
Að auki erum við misjafnlega meðvituð um okkar
eigin líkama, umhverfið og viðbrögð okkar við hin-
um ýmsu áreitum. Það sem við geturn gert til að auka
líkur á jákvæðum, sálfræðilegum viðbrögðum, og þar
með minnkað líkur á að streita nái tökum á lífi okk-
ar, er að skoða okkur sjálf og umhverfi okkar með því
að spyrja spurninga svo sem;
Hvernig bregst ég við hinum ýmsu áreitum sem
oft valda spennu eins og síma, hávaða, umferð,
vinnu eða samskiptum við vini og fjölskyldu?
Hvernig get ég breytt hugsunum mínum og við-
horfum til áreitanna? Get óg forðast eða minnkað
streituvaldinn?
Svona sjálfskoðun getum við kallað grunninn að
streitustjórnun.
Það eru ýmsar aðferðir við að vinna úr þeim upp-
lýsingum sem við öflum úr fyrrnefndri sjálfskoðun.
Margir nota ýmis konar slökunaraðferðir, svo sem
hugleiðslu, öndunaræfingar, jóga eða teygjur, á með-
an aðrir nota iíkamsrækt sem streitulosandi aðferð,
meðvitað eða ómeðvitað. En númer eitt er að vera
jákvæð.
Neikvæður hugsunarháttur skilar okkur ekki
neinu og er yfirleitt frekar skaðlegur ef eitthvað er.
Þekkir þú einhverja lífsglaða, neikvæða manneskju?
Ég hólt ekki!
Aðrir þættir í streitustjórnun sem eru ekki síður
mikilvægir eru t.d. að rækta fólagslegu hliðarnar,
finna sér eitthvað skemmtilegt og gefandi áhugamál,
vera raunsær, borða hollan mat, sofa vel, neyta
áfengis og tóbaks í hófi, hlæja, fara reglulega til
læknis í „tékk", taka lyfin sín á róttum tíma, varð-
veita barnið í sér og síðast en ekki síst stunda kynlíf!
Almennt má segja að við getum lifað heilbrigðu,
streitulitlu eða jafnvel streitulausu lífi ef við þekkj-
um takmörk okkar og viðbrögð og virðum okkar eig-
in þarfir. Og mundu að áhrif langvarandi streitu og
heilsuspillandi lífernis koma oft ekki í ljós fyrr en
síðar...maður tryggir ekki eftir á!
68