Vera - 01.08.2003, Side 71

/ HEILSA
Samskipti, virðing og heilsa
»Tækifærin til að bæta lífsgæðin eru mörg, síbreytileg og í eilífri endurnýjun. Sjald-
an sést þetta betur en einmitt á haustin þegar dagblöðin eru þrútin af upplýsingum
um lærdóm og leiklist, leikfimi og leiðangra um allan heim. Ofan á borgarferðir og
fjallaferðir eru nú boðnar heilsuferðir til sælureita hita, vatns og þjálfunar. Er að furða
að við séum með hamingjusamari þjóðum?
En að manni læðist þó sá grunur að þessi tilboð nái ekki til
allra og að margur sitji hjá í andlegri eða líkamlegri vanlíð-
an. Lífsgæðin eru afrakstur flókinnar fléttu þar sem leik-
mennirnir eru margir. Einn af mikilvægari þáttunum í
þessari fléttu eru samskipti. Samskipti í allri sinni mynd
hafa afgerandi áhrif á líðan fólks. Talað er um að sam-
skiptahæfileikar barns ráði miklu um velferð þess í skóla
og að samskiptahæfileika launafólks megi tengja hærri
tekjum.
Virðing í samskiptum hefur áhrif á líðan
Samskiptakenningar byggja á einföldu líkani þar sem
mætast tveir pólar; sá sem sendir skilaboð og sá sem tekur
við þeim. Það sem þarna fer á milli getur hins vegar haft á
sér ótrúlega flókna mynd en þar vegur virðingin í sam-
skiptunum einna þyngst.
KOMIÐ HEFUR í LJÓS AÐ ÞAU SEM HAFA LÍTIL
ÁHRIF Á EIGIN ADSTÆÐUR BÚA VIÐ LAKARI
HEILSU OG MEÐAL ÞEIRRA ERU HJARTA- OG
ÆÐASJÚKDÓMAR TIL DÆMIS ALGENGARI EN
ÞARSEM SJÁLFRÆÐI ER MEIRA
Skortur á virðingu í samskiptum er algeng orsök óá-
nægju á vinnustöðum, heimilum og skólum. Rosabeth
Kanter er þekktur kenningasmiður um stjórnun og sam-
skipti á vinnustöðum og kenning hennar lýsir m.a. hvern-
ig virðing í samskiptum hefur góð áhrif á líðan starfs-
manna. Á svipaðan hátt hafa aðrir fræðimenn sýnt fram á
að sjálfræði hefur góð áhrif á líðan starfsmanna og líðan
barna í skóla þegar einstaklingarnir geta haft áhrif á að-
stæður sínar og verkefni. Komið hefur í Ijós að þau sem
hafa lítil áhrif á eigin aðstæður búa við lakari heilsu og
meðal þeirra eru hjarta- og æðasjúkdómar til dæmis al-
gengari en þar sem sjálfræði er meira.
Sjálfsmat hefur jákvæð áhrif á heilsu
í nýlegri grein í virtu vísindariti (BMJ, september 2003) er
fjallað um samspil virðingar, sjálfræðis og heilsu. Bent er á
hvernig þetta þrennt fléttast saman, hvernig sjálfsmat er
nátengt sjálfræði sem aftur tengist góðri heilsu. Sjálfsmat
hefur jákvæð áhrif á vellíðan og heilsu og þau sem hafa
gott sjálfsmat eru líklegri til að temja sér heilbrigðar venjur.
Fátækt er sannarlega áhættuþáttur óheilbrigðis og
ójöfnuður er æ algengara umræðuefni þeirra sem best
þekkja heilbrigði þjóða. I umræddri tímaritsgrein eru tekin
tvö dæmi um það hvernig virðing hefur áhrif á heilsu ríkra
sem og fátækra. Annað dæmið fjallar um heilbrigðis-
fræðslu meðal indjána í Arizona til að draga úr offitu og
sykursýki. Tveir hópar fengu sömu fræðslu en hjá öðrum
hópnum var bætt við umræðum um uppruna og menn-
ingu fólksins. Þegar árangurinn var skoðaður kom í Ijós að
árangurinn hjá seinni hópnum var mun betri og umræðan
sem miðaði að bættu sjálfsmati er talin hafa haft afgerandi
áhrif. Seinna dæmið fjallar um samanburð á lífslíkum ein-
staklinga sem búa við allsnægtir, leikara sem tilnefndir
voru til Óskarsverðlauna. Höfundur greinarinnar segir í
túlkun sinni að sá hópur sé ekki síður háður virðingu og
góðu sjálfsmati þar sem niðurstöðurnar sýndu að lífslíkur
leikara sem hlutu Óskarsverðlaunin eru fjórum árum
lengri en hjá leikurum sem voru tilnefndir en hlutu ekki
verðlaunin!
Heilsa, vellíðan og lífsgæði eru spennandi hugtök sem
eru hreint ekki einföld og fletirnir margir sem má velta
upp. Umræða er vonandi til þess að auka skilning okkar og
gera okkur meðvituð um áhrif þess sem við segjum og
gerum á heilsu okkar sjálfra og annarra.
vera/4. tbl./2003/71
Sigrún Gunnarsdóttir